Sermones - Auswahl nach PL 178

© Dr. Werner Robl, 2002

 

SERMO PRIMUS IN ANNUNTIATIONE BEATAE VIRGINIS MARIAE. Exordium nostrae redemptionis, hodiernus est conceptus Dominicae matris. Concepit Dominum femina, ut Creatorem pareret creatura. Communis quidem salus haec est hominum, sed specialis gloria feminarum. Primus Adam de terra plasmatus non de femina est natus: imo de ejus costa femina est formata. Secundus Adam, ac prioris et omnium tam factor quam redemptor, nostri sexus formam de femina decrevit assumere, ut in utroque sexu consisteret gratia, sicut in utroque praecesserat culpa, et eaedem naturae, per quas vulnus est inflictum, curationis afferrent medicamentum, et unde illata est plaga, inde mirabiliter conficeretur cataplasma. Actor plagae diabolus, minister curationis angelus. De quo nunc dicitur: Missus est angelus Gabriel a Deo, etc. (Luc. I, 26). Serpens a diabolo immissus, hic a Deo memoratur missus; ut, ex ipsa statim fronte lectionis, spe divinae gratiae saucii releventur ad nuntium salutis. Bene autem angelus ex nomine designatur, quum dicitur Gabriel; ut quum idem referatur missus ad Mariam, quem jam superius evangelista dixerat missum ad Zachariam, sic et ista promissio complenda credatur, sicut illa completa jam noscitur. Unde et ipse postmodum Angelus illam in hujus argumentum inducens: Et ecce, inquit, Elizabeth cognata tua, etc. (Ibid., 36) Quo vero mittatur, diligenter evangelista describit, quum ait: In civitatem Galilaeae, cui nomen Nazareth (ibid. 26). Civitas quippe non paucorum, sed multorum est. Et ista curatio non unius languidi, sed totius humani generis est futura. Et quia non singulorum hominum, sed eorum tantum, qui in sua non remanentes ignavia, de valle vitiorum migraturi sunt ad montem virtutum, recte civitas ista memoratur esse de Galilaea. Quae et bene Nazareth, hoc est flos, nominatur; ubi hodie ille flos conceptus est a virga, de quo Isaias praedixerat: Egredietur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet (Isa. XI, 1). Qui etiam de semetipso ait: Ego flos campi, et lilium convallium (Cant. II, 1). Ut ergo hunc florem virga illa producat, ad Virginem ipsam angelus mittitur, qui eam ad hoc praeparet, et quasi quodam suae annuntiationis sarculo ad fecunditatem excolat. Unde et post locum quo mittitur, de persona subditur, ad quam iste legatione fungitur: Ad Virginem, inquit, desponsatam (Luc. I, 26), Virginem praemittit desponsatae, non tam temporis quam dignitatis ordine. Sed quae ista, quaeso, est dignitas, esse virginem in carne, si jam per consensum corrupta fuerat mente? Non enim desponsari, vel matrimonium contrahi, nisi pari duorum consensu potest; nec aliter ipsa conjux vel uxor Joseph vocaretur ab evangelista. Quis igitur iste consensus fuit? Nunquid commistionis carnalis, ut in hoc jam Virgo consensisset, quod florem dignitatis amitteret? Absit hoc a piis mentibus, ut quae prima virginitatis munus obtulisse Deo creditur, in hunc consensum ducta aestimetur, in quem tot virgines ne venirent, vitae dispendium elegerunt, et sic Agnum sequi quocunque ierit, non solum permanentes virgines, verum etiam factae mulieres! Quis hic autem consensus intelligendus sit tam in sponsa quam in virgine, sequentia, ni fallor, insinuant. De sponso quidem, quum nec nomen ipsius reticetur, quum dicitur: Viro cui nomen erat Joseph (ibid.). Joseph quippe, quod interpretatur augmentum, quid aliud nobis innuit, quam magnam in eo perfectionem virtutum? Quem etiam, ut beatus meminit Hieronymus, [Anmerkung] virginem, sicut sponsam ipsius, constat permansisse. A qua profecto virginitatis perfectione si per consensum imminutus esset carnalis concupiscentiae, nequaquam dignum esset ab evangelista commemorari eum Joseph nominari. Qui postmodum comperto Virginis conceptu, tanto gravius id eum ferre non est mirabile, quanto se magis illusum dolebat, quem ad continentiae consensum sponsa pertraxerat. Ipsa etiam Virgo, quum de se postmodum ait: Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco? (Luc. I, 34) patenter innuit, nequaquam in usum carnis eam consensisse, nec in concupiscentia se viro foederasse. Ut quid enim diceret, quomodo fiet hoc, quia virum non cognosco? si in mente haberet viro commisceri? Et si enim jam commista non esset, posset utique postmodum commisceri, ut mirandum non esset, si ipsa quoque, sicut Elisabeth, per divinae gratiae donum ex viro conciperet. Sciebat etiam nec homines latere integritatem virginitatis suae. Cur ergo quasi admirans quaereret qualiter id fieri posset, quum virum ipsa non cognosceret? Si hanc, inquam, cognitionem viri ad commistionem carnis referret, quomodo de Adam vel nonnullis aliis dictum est, quia cognoverunt uxores suas? Quid est ergo quod ait: Virum non cognovi, nisi quia nulli unquam concensu carnali me commisceri acquievi? In quo ergo consenserat Joseph quum ab eo desponsaretur, nisi ut castimoniae virtutem pari custodirent consensu? Videbat quippe se a parentibus ad nuptias cogi, ex ipsa maxime legis sanctione, quae sub maledicto ponebat omnes qui non relinquerent semen in Israel. Noverat virgo virginem Joseph, quem ex castimoniae amore, et cognationis propinquitate familiarem habebat. Hunc igitur elegit in sponsum, quem in suum trahere confidebat consensum, ne si alium cogeretur accipere, quod voverat Deo non posset custodire. De qua etiam quum dicitur: Et ingressus est ad eam angelus (Luc. I, 28), diligenter sanctum ejus propositum describitur, quae non in plateis exterius cum saecularibus feminis reperitur, sed clauso cubiculi sui ostio, Deo devote supplicans et orans; ut continentiae quod fecerat votum tam sibi quam sponso suo custodiat inviolatum. Unde et in ipsis suis precibus de sua petitione statim consolationem meruit accipere, et securitatem obtinere. De hoc autem cubiculi sui secreto tanquam oraculo divino, quam sancto ibi occupata esset studio, beatus Ambrosius libro De virginitate II his scribit verbis: «Haec ad ipsos ingressus angeli, inventa domi in penetralibus sine comite, ne quis intentionem abrumperet, ne quis obstreperet. Neque enim comites feminas desiderabat, quae bonas cogitationes habebat. Quin etiam tunc sibi minus sola videbatur, quum sola esset. Nam quemadmodum sola, cui tot libri adessent, tot archangeli, tot prophetae? Denique et Gabriel eam virginem ubi revisere solebat invenit, et angelum Maria quasi virum specie mutata trepidavit, quasi non incognitum audito nomine recognovit. Ita peregrinata est in viro, quae non est peregrinata in angelo, ut agnoscas aures religiosas, oculos verecundos. Denique salutata obmutuit, et appellata respondit. Sed quae primo titubaverat affectu, postea promisit obsequium [Anmerkung] .» Ecce studium non tam desponsatae quam virginis, non se ad nuptias praeparantis, sed Deo penitus vacantis; non curis saeculi, sed sacrae prorsus intentae lectioni, non sponsi quaerentis solatium, ut colloquium mereretur angelicum. Attendite, virgines, quae non virum, sed Deum elegistis sponsum, et sacrae formam professionis a Maria sumpsistis. Desponsata illa homini, non hominem in publico, sed Deum quaerebat in secreto. Non oculos retorquebat ad mundum, sed erigebat ad coelum. Non canticis nuptiarum aures praebebat, sed sacrae lectionis pabulo mentem reficiebat. Ex quo liquidum est quam sit verum, quod diximus, nunquam ejus animum ad nuptias declinasse, quia nullam certum est curam eam suscepisse Unde et ab angelo salutata, cujus vita non carnalis erat, sed angelica, audire meruit: Ave, gratia plena (Luc. I, 28). Gratiam dicimus gratis datam, hoc est beneficium divinum supra merita collatum. Unde et Apostolus: Si autem ex operibus, jam non ex gratia. Alioquin gratia jam non esset gratia (Rom. XI, 6). Constat vero unumquemque fidelium nonnihil gratiae praeter merita sua collatum habere. Mariae vero non participatio gratiae, sed plenitudo ascribitur, ut tantum ei conferri demonstretur, quantum humanae naturae infirmitati promittitur. Quod quidem qualiter fieret, si jam in consensum carnalis concupiscentiae tracta fuisset, nulla ratio habet. Unde autem amplitudinem gratiae adepta sit, subinfertur quum dicitur: Dominus tecum. Tecum, inquit, potius quam in te. Qui enim ubique per praesentiam divinitatis jam se unire disponebat carni virginis per assumptionem humanitatis; ut tecum, hoc est cum carne tua unum fiat in persona. Benedicta tu in mulieribus. Nunquid et in viros non redundat benedictio Mariae? Nunquid et ipsa de semine Abrahae, et per illam Christus descendit, in quo videlicet semine omnium gentium benedictio fuerat promissa? Quid est, quaeso, in mulieribus, et non magis in omnibus viris pariter ac mulieribus? Haec iterum dico, virgines, attendite, et in vos specialiter istam benedictionem Mariae redundare gaudete. Paucos quippe virorum reperimus, qui in virtute virginitatis Christum imitentur. Multas sequaces haec Mariae gratia in vobis habet, quarum tanto virtus gratior, quanto sexus infirmior. Virtus quippe in infirmitate perficitur. Quid est autem benedictio, nisi divinae gratiae multiplicatio? Benedicta igitur Maria in mulieribus potius quam in viris dicitur, quia haec ejus gratia virginalis propositi in feminis maxime per ejus imitationem multiplicanda fuerat, sicut et Psalmista antea praedixerat, dicens: Astitit regina a dextris tuis, etc. (Psal. XLIV, 10). Et rursum: Adducentur regi virgines post eam, adducentur in templum regis (Ibid., 15). Post eam, inquit, adducentur in templum regis, quia per imitationem hujus summae reginae, virgines innumerae in verum Dei templum sunt consecrandae. Quae cum audisset, turbata est (Luc. I, 29). Ad verba loquentis, et magno praeconio laudis eam salutantis turbata memoratur esse, non eum qui loquebatur aspicere. Fixis quippe oculis in lectione, vel terrae affixis in oratione, quo animus intendebat tota inhiabat, atque immobilis haerebat; nec humanum curabat aspectum, quae tantum intendebat divinum. Unde autem turbata? Diversis undique de causis. Tum quia viri consortium fugiebat, tum quia lectioni vel orationi totam operam impendebat, quarum assiduitatem praepediri graviter sustinebat. Et cogitabat, inquit, qualis esset ista salutatio (ibid.). Ex qua videlicet intentione procederet utrum adulationis verba haec essent, an veritatis: qua temeritate, quo aditu ille cubiculi sui secretum inquietare praesumeret? Quam ita perturbari angelus non perferens: Ne timeas, inquit, Maria (ibid.). Non quidem ait: Ne perturberis; sed: Ne nimia sollicitudine affligaris: ne aut te obtinere desperes quod vovisti, aut tanquam rea maledictum incurras legis. Et hoc quidem loco quum ait: Maria, primum eam vocat ex nomine, ut quasi familiarem sibi majori relevet consolatione. Cur autem non sit ei timendum, hoc est de petitione sua differendum, annectit quum ait: Invenisti gratiam apud Deum. Hoc est supra omnia merita illi grata facta es, atque accepta. Quomodo autem tam legis maledictum evitet, si virgo permaneat, quam propositi sui votum incorrupta custodiat, patenter exponit dicens eam pariter tam esse parituram quam virginem permansuram. Parituram, inquam, non solum hominem, verum etiam hominum Salvatorem, hoc est Jesum, Cujus quidem virginei partus quanta sit excellentia, diligenter describit, dicens: Hic erit magnus et Filius Altisimi vocabitur. Ac si aperte dicat: Attende in hoc ipso incomparabilem gratiam, singularem gloriam tuam, vide ipsum qui Dei Filius dicatur et tuus. Et dabit illi Dominus Deus sedem David patris ejus, hoc est id in eo perficiet quod in typo ejus David promissum est, sicut et ipsemet profitetur, dicens: Juravi David servo meo, usque in aeternum praeparabo sanctum tuum. Et aedificabo in generatione et generationem sedem tuam (Psal. LXXXVIII, 4). Domus Jacob, in qua regnaturus in aeternum promittitur, Ecclesia est gentium, quae tempore praeteritorum, et gratia priorum Synagogam supplantavit, et benedictionem ei subripuit. Finem hoc regnum non accipit, quia nec cum vita praesenti deficit: quod tanto in coelestibus est verius, quanto felicius. Dixit autem Maria: Quomodo fiet istud? Tanquam si diceret: Magna quidem promissio, et incomparabiliter non solum feminae virtutem, sed omnem humanam transcendens dignitatem. Quo itaque modo quove ordine futura est completio rei tantae? Virum enim, inquit, non cognosco. Ac si diceret: Longe hoc a meo remotum proposito videtur, ut videlicet partum habeam, quae virgo persistere decrevi. Et hoc est, ut supra jam meminimus, eam virum nequaquam cognoscere, nulli unquam in commistione carnali per consensum acquievisse. Legerat quidem Abrahae factam de Christo promissionem, sicut et ipsa postmodum profitetur, inquiens: Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae. Sicut locutus est ad Patres nostros, Abraham et semini ejus (Luc. I, 54). Unde nequaquam de hac promissione dubia, de modo requirebat quo esset complenda, utrum scilicet per admistionem viri sine dilectione peccati, sicut in paradiso fieret si homo non peccasset, an integritate corporis pariter et mentis conservata, sicut in ejus proposito fuerat. Bene autem angelus, cum ei filium promitteret, modum conceptionis reticuit, donec ipsa videlicet manifestato voti sui proposito, cum ab eo requireret: ne videlicet quia eam audieramus desponsatam, crederetur per concupiscentiam hanc inisse copulam. Spiritus sanctus superveniet in te, hoc est superiori dono Dei ditaberis, ut virgo pariter ac mater sis. Venit Spiritus in multas fidelium animas, per aliquod divinae gratiae donum, sed in Mariam supervenit, cum ei superiorem et excellentiorem omnibus gratiam contulerit. Quid autem Spiritus Dei, nisi divinae bonitatis amor seu donum intelligitur, cum aliquid nobis supra merita confertur? Cum ergo mysterium hoc incarnationis totum per operationem bonitatis divinae magis quam per solitam institutionem naturae fuerit gestum, recte Spiritui sancto est ascriptum: Et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Virtus Dei Filius, hoc est coaeterna ejus sapientia intelligitur, juxta illud Apostoli: Nos autem praedicamus Christum Dei virtutem et Dei sapientiam (I Cor. I, 23). Sicut enim Deus omnia in sapientia sua fecit, sic et per ipsam perdita restauravit, ab hoc, ut supra meminimus, nostrae redemptionis exordio restaurationem istam inchoans. Virtus itaque Dei Filius dicitur, qui brachium ejus seu fortitudo, ad omnia quae disposuerit peragenda sufficiens. Haec virtus obumbravit Virgini, dum in ipsa suae divinitatis fulgorem velamine carnis operuit, et sic ad nos quasi calciata divinitas processit, ut in nostra Deus visibilis appareret natura, qui permanet invisibilis in sua. Haec autem divinae majestatis obumbratio in illo praefigurata est electro, cujus speciem de medio ignis propheta Ezechiel conspexit. Electrum quippe est metallum ex auro simul et argento, commistum. In qua quidem mistura argentum ad claritatem proficit, aurum vero a suo temperatur fulgore. Electrum igitur istud ipse intelligitur Christus, in cujus una persona divinitatis et humanitatis duae naturae ita sibi ad invicem sunt unitae, ut inferior natura, quae per argentum exprimitur, sese visibilem praebeat, et divinae majestatis splendor carnis velamine obumbratus, qui per aurum figuratur, invisibilis persistat. Hoc electrum in igne, Deus homo est in passione. «Ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocatur Filius Dei.» Ac si aperte dicat: Ac per hanc unionem Verbi Dei ad hominem vitae factam, non solummodo ipsum Verbum Filius Dei dicetur, verum etiam ipse homo a Verbo assumptus Filius Dei vocabitur. Et attende quod ait, vocabitur, de homine potius quam de Verbo, cui competit esse. Quod diligenter evangelista considerabat, cum diceret: In principio erat Verbum (Joan. I, 1). Non enim dixit: Vocabatur Verbum, sed: Erat. Esse namque proprium est incommutabilitatis divinae, sicut ipse ad Moysen loquitur: Haec dices filiis Israel: Qui est, misit me ad vos (Exod. III, 14). Qui est, inquit, hoc est qui incommutabiliter consistit, quia nequaquam verum habet esse, nisi quod est incommutabile. Ubicunque mutatio fit, esse pariter et non esse concurrunt. Illi ergo proprium est esse, qui penitus ignorat non esse. Unde bene dictum est: Erat Verbum (Joan. I, 1), potius quam vocabatur. Vocatio quippe non est aeternitatis, sed temporis; nec ad naturam, sed ad placitum hominum spectat impositio nominum. Unde recte quum de homine assumpto a Verbo loqueretur, cujus natura non est aetérna, nec per naturam, sed per gratiam et unionem Verbi habet esse Filius Dei, dictum est vocabitur, potius quam erit. Quod si etiam personam totam in duabus naturis consistentem dicamus ex Virgine nasci secundum corpus, quod inde traductum est, et totam illam personam, non solum humanitatem, Filium Dei vocari, non incongrue dicitur. Nam et surculus trunco alterius naturae insertus toti arbori propriae naturae confert vocabulum: ut si aesculus coctano inseritur, aesculus, non coctanus tota arbor dicetur, a digniori scilicet parte quae fructum affert ita nominanda, sicut et ex fructu suo cognoscenda. Quaedam autem insertio divinitatis in humanitate facta est hodie, et tanquam una arbor facta est ex duabus naturis in unam sibi personam convenientibus. Scriptum quippe est de sapientia, quae Dei Verbum intelligitur, quia lignum vitae est his qui apprehendunt eam (Prov. III, 18). Quid autem humanitas, nisi arbor maledicta, et tanquam lignum mortis antea erat? Quasi ergo lignum vitae ligno mortis in sertum iutelligite, quum in Virgine velut in bona terra haec insertio sit facta. Cujus quidem insertionis ipse spiritus in eam superveniens operator fuit, tanquam illam praevidens diem, quae ad inserendum commodior videtur; sicut communis hominum opinio tenet, qui inserendi peritiam habent, et longa hoc experientia didicerunt. Unde et confidenter asserunt, vix aut nunquam aliquam insertionem quae hac die fiat, inutilem esse. Et ecce Elisabeth. Ne de possibilitate partus Virginis quidquam suboriretur dubitationis, quasi hoc esset impossibile quod solitus cursus non haberet naturae: in memoriam reducitur Elisabeth conceptus, quae quum tam senio quam sterilitate esset infecunda, obtinuit ex gratia quod habere non poterat ex natura. Unde bene ab angelo tam senectus ejus quam sterilitas memoratur: Quia non erit impossibile apud Deum omne verbum. Verbum Dei hoc loco ipsa est divina locutio, quae a beato describitur Augustino, divina dispositio non habens sonum strepentem et transeuntem, sed vim in perpetuo manentem. Nullum igitur verbum Dei impossibile est ipsi, quum quidquid ipse disponit ut faciat, nullo impediri casu queat. Dixit autem Maria: Ecce ancilla Domini. Quid est quod ais? domina; quid est quod respondens, regina non solum hominum, sed et angelorum ex hoc futura? Non dicis: Ecce Mater Domini, vel etiam dilecta Dei, vel etiam ab ipso electa, quum sis singulariter praeelecta. Quanto te ad sublimiora promissio intollit angelica, tanto summa humilitatis virtus te, dejicit ad inferiora. Ubi obsecro, illud est honorabile nomen quod unigenitus tuus fidelibus suis imponit, quum ait: Jam non dicam vos servos, sed amicos? (Joan. XV, 15.) Ille de honore suorum in ipso quoque nomine dignatus est providere, tu e contrario servilem tibi conditionem non erubescis ascribere. Ita, domina, ut ex te praecipue illa humilitatis exempla sumantur, ad quae nos Scriptura exhortans ait: Quanto major es, humilia te in omnibus (Eccli. III, 20). Ex hac maxime humilitatis virtute ad hujus promissionis celsitudinem meruisti conscendere. Ex hac tuae disciplinae regula, virgo illa tui imitatrix Agatha, et una de numero prudentium, instructa dicebat: Ancilla Christi sum, ideo me ostendo servilem personam. Et iterum: Summa ingenuitas ista est, in qua servitus Christi comprobatur. In hanc tamen regulam et humilitatis formam tuus ipse, ni fallor, quasi avus te induxerat, dicens: Audi, filia, et vide, et inclina aurem tuam, etc. (IV Reg. XIX, 16). Quum enim de altitudine hujus promissionis ad te filiam suam factam praemisisset, dicens: Astitit regina a dextris tuis, etc. (Psal. XLIV, 10.) Statim de humilitate conservanda admonuit, subjugens: Audi filia, etc. Ac si aperte dicat: Magnum est, filia, incomparabile bonum te coelestis regis sponsam effici spiritualem, ut quasi regina coelorum ei juncto latere assistas, et cum eo, caeteros omnes praecedas in vestitu deaurato; hoc est in corpore solido et incorrupto, omni virtutum diversitate intus adornata. Sed quia magna sunt femineae naturae tanta praeconia, et humanae infirmitatis tam excellens gloria, audi quae dicuntur, et intelligendo vide: ut quum haec tibi nuntiabuntur, non diffidas impleri, et tantae promissionis altitudinem aure humili suscipe, quasi obliviscendo populum tuum, et domum patris, hoc est, non superbiendo de genere Judae et regia stirpe, nec attendendo quid habeas ex natura, sed quid tibi conferatur ex gratia. Atque ita rex ille coelestis concupiscet decorem tuum, qui superbis resistit semper et humilibus dat gratiam. Cujus quidem exhortationis, domina, non immemor facta, dixisti: Ecce ancilla Domini; et rursum: Quia respexit humilitatem ancillae suae. Ex qua profecto humilitate meruisti quod sequitur obtinere. Fiat mihi secundum verbum tuum. Hoc est, ut ipsum Dei Verbum juxta tuae promissionis verbum concipiam integra, et pariam incorrupta. Amen.

SERMO II IN NATALI DOMINI. (Textum emendavimus ope codicis Einsied.) Laetentur coeli, et exsultet terra; quoniam hodie rex coelorum ortus sui gloria singulas terras insignivit, ut hinc coelestes cives colligeret, per quos coelestia restauraret damna. Unde et angeli de reparatione sui lapsus et nostro profectu exsultantes, in ipso statim hujus nativitatis die, tam suum quam nostrum commune gaudium nuntiarunt, dicentes: Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14). Ac si aperte fateantur: Natus est hodie, de quo spiritualiter a supernis spiritibus sit laudandus, et per quem forti armato alligato, imo prostrato, credentes in eum et sperantes veram pacem adipiscantur. Natus est hodie Deus in terris, ut homines nascerentur in coelis. Natus est hodie de Virgine matre, qui ante tempora genitus est ex Deo Patre. Hinc enim ad eum Pater ipse loquitur: Ex utero ante Luciferum genui te (Psal. CIX, 3), hoc est, ex ipsa mea substantia, antequam Lucifer crearetur, es genitus. Utraque nativitas ejus mirabilis, utraque ipsius generatio ineffabilis: ut utramque pariter, tam ad temporalem videlicet ex matre, quam ad aeternam generationem ejus ex Patre, illud Isaiae non incongrue referatur: Generationem ejus quis enarrabit? (Isa. LIII, 8.) In hujus itaque typo ille praecessit rex et sacerdos Melchisedech, quem tam sine patre quam sine matre, hoc est sine genealogia, commemorat Apostolus exstitisse. Non quod ille quidem patre vel matre caruerit; sed quod ejus genealogiam Scriptura non doceat, a nobis commemorari queat. Sic et Christus rex universorum per divinitatis potentiam, sacerdos hominum factus per assumptae humanitatis hostiam, sine patre vel matre dicitur esse, non quod utrumque non habeat, sed quod neutrum quis quomodo sit discere queat, ut sicut ibi Scripturae testimonium, ita hic rationis humanae deficiat ingenium; et tanto ejus utraque nativitas sit mirabilior, quanto ineffabilior: cum illa videlicet ex patre sit sine matre, ista ex matre sit sine patre. De hujus quoque nativitate mirabili quam habet ex matre, scriptum est Jeremia prophetante: Creavit Dominus novum super terram, femina circumdabit virum (Jer. XXXI, 22). Ac si aperte dicat: Ille qui, sicut scriptum est, fecit quae futura sunt, jam altissimo suae dispensationis consilio, futuram cujusdam hominis creationem novam, et caeteris omnibus dissimilem praedestinavit. Qui cum adjunxit, non in terra, sed: Super terram, ostendit hanc creationem non tantum supra merita hominum esse, sed etiam superiorem et excellentiorem caeteris omnibus creationibus terrenis existere. Quae sit autem hujus creationis novitas, subsequenter exponit, dicens: Femina circumdabit virum. Hoc est ex propria substantia mulier sola, sine virilis seminis admistione, praebebit corpus, quo se divinitas circumdet ac vestiat, viri formam in ea suscipiens. Unde et bene uterus Virginis, quasi circulus ex omni parte integer, virum illum in se conceptum, non per coitum extrinsecus immissum, undique circumdare dicitur. Totum quippe illud corporale indumentum ex substantia Virginis est contextum, et vir ille in ea quasi in circulo continuo fuit, quia ejus integritatem nec conceptus nec natus dissolvit. Quantum vero nova, et a caeteris sit diversa hujus creationis nativitas, animadvertemus, si caeteras hominum creationes ab exordio revolvamus. Primus homo de terra formatus, nec ex patre nec ex matre carnis originem traxit. Eva autem, quae de costa ejus formata est, ex patre solo est, non ex matre. Caeteri vero homines ex patre simul et matre generantur: hoc uno quidem excepto, qui ex sola matre, ut dictum est, nascitur. Unde et proprie ipse solus Filius hominis, non hominum, dictus est: quia eum videlicet secundum carnem sola virgo genuit, et ipse ei quoque solus et unicus filius exstitit sicut et patri, ut ejus excellentiae singularitas per omnia commendetur. Hujus quidem caro Virginis, qua se verus Agnus induit, illud est niveum vellus innocentissimae ovis, de quo Psalmista longe ante cecinerat: Descendet sicut pluvia in vellus, etc. (Psal. LXXI, 6). Legimus in Libro Judicum, ad petitionem Gedeon, ut confirmaretur ad praelium per visibile sibi signum, vellus in area positum rore ita fuisse madefactum, ut circumquaque sicca terra maneret, ac postmodum ad petitionem ejusdem e converso contigisse (Jud. VI, 39). Quo quidem signo praefiguratum dicitur, gratiam Dei, quae rore designatur, Judaico populo in medio terrarum olim habitanti, quasi velleri in area posito, collatam primo fuisse, gentili populo reprobato: ac postmodum ab hac gratia vellere siccato, id est Judaea privata, eam circumquaque terrarum in gentes defluxisse. Sed quia ros comparatione pluviae tenuis est, et minus irrigare sufficit; descensum divinae gratiae in Virginem pluviae seu stillicidiis magis quam rori Psalmista comparavit. Omnem quippe, ut diximus, tam Judaici quam gentilis populi gratiam ea transcendit, quae Matri Domini collata est, et ejus dona, quae quasi terra stillicidia suscepit, caeteris donis longe sunt eminentiora. Vellus cum sit de corpore, carnis infirmitatem ex laesura non sentit in dolore, et ab omni corporeo sensu penitus alienum est. Et Virgo virginum cum in infirmitate carnalis concupiscentiae concepta fuerit, ut caeteri homines, hanc tamen penitus infirmitatem ipsa nunquam ex consensu pertulit in mente, nec ullum illecebrae carnalis attactum experta est in carne. Unde factum est ut sic de carne orta esset, ut vitia carnis ignoraret, et sic de carne esset, quasi caro non esset; et tanquam mortua in carne, et tota vivens in spiritu, carnalium sensuum, qui maxime in concupiscentia carnis vigent, oblectationem nesciret. Unde merito ipsam prae caeteris coelestis Regis Filius quasi palatium suae habitationi congruum, quod ante non invenerat, adipisci gavisus est, et in ipsa quasi pluvia in vellus a supernis placido descendit illapsu. Pluvia quippe in vellus veniens, ipsum ita inundat et abluit, et nullo ei sensu passionem ingerat, et dum ab eo non sentitur, sic in eo est quasi non sit. Ita et superna sapientia, cujus haustus aquae comparatur, juxta illud: Aqua sapientiae potavit eos Dominus (Eccli. XV, 3), quia de plenitudine ejus omnes accepimus, ut de Virgine carnem acciperet, ipso suo descensu gratiae suae donis eam irrigando, ab omni humanae infirmitatis contagio mundavit, et nullam ei passionem carnis vel in conceptu vel ex partu attulit; et dum eam tam ante partum, quam post partum Virginem consecravit, sic in ea fuit, quasi non fuerit: et sic ipsa gravida facta est quasi gravida non esset, cum nullum inde passionis gravamen incurreret. Stillicidia autem pluviae terram quam inebriant, ab ariditate sua in fecunditatem convertunt. Et spiritus sui donis ita eam Filius Dei replevit, ut non solum ipsa Deum pariendo fructum afferret, verum etiam fidelibus omnibus ipsum conferret, quae salutem omnium mundo peperit. Haec illa est fidelium omnium terra communis, et ager specialis, cujus et Spiritus sanctus colonus, et Verbum Dei semen exstitit. Quod etiam supra memoratus Propheta per Spiritum praevidens, ad singularem secum exsultationem, et divinae laudis confessionem, omnes pariter admonet, dicens: Confiteantur tibi populi, Deus, confiteantur tibi populi omnes: terra dedit fructum suum (Psal. LXVI, 6, 7). Quod quidem si quis de terrenae segetis fructu accipiat, quid ad David ista exhortatio laudis, quasi in diebus ejus terra inciperet fructificare, vel copiosiorem fructum afferre? Isaac seminasse, et centuplum collegisse tanquam in admirationem divini beneficii meminit Scriptura, sed nullam inde gratiarum actionem, de tanta scilicet fructus abundantia eum Domino persolvisse. Intelligamus itaque David in prophetia hujus fructus quem alibi sibi a Domino commemorat promissum esse, dicens: De fructu ventris tui ponam super sedem tuam (Psal. CXXXI, 11), ad congratulandum sibi omnes pariter adhortari, quorum in hoc communem considerat salutem. Hic est ille fructus terrae sublimis, quem et Isaias praevidens: Erit, inquit, germen Domini in magnificentia, et in gloria, et fructus terra sublimis, et exspectatio his qui salvati fuerint de Israel (Isa. IV, 2). Quid enim germen Domini, sublimen fructum terrae, communemque omnium hinc exsultationem fidelium, nisi Christum oportet intelligi qui et ante saecula genitus ex Patre, et hodie quasi de terra prodiit natus ex Virgine; cujus quidem sublimationem ac magnificentiam definit Apostolus, dicens: Propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen (Philip. II, 9). Quod etiam nomen, id est Jesum, quod Salvator interpretatur, idem propheta, cum de ipso terrae fructu alibi praeconaretur, ait: Rorate, coeli, desuper, et nubes pluant justum; aperiatur terra, et germinet Salvatorem, et justitia oriatur simul. Ego Dominus creavi eum (Isa. XLV, 6 et seq.). Quid enim coeli vel nubium nomine, nisi angeli vel sancti Patres dignitate caeteris praeeminentes, et tanquam in supernis animo conversantes, intelligendum est? Qui dum adventum Mediatoris vel parabolice, vel manifeste praenuntiaverunt, quasi rorem vel pluviam verba ipsorum fideles susceperunt. Ros quippe pluvia subtilior, et minutissimas habens guttas, ut vix conspici queat, verba sunt allegorica ad intelligendum difficilia. Quae vero aperta sunt, pluviae comparantur. Haec igitur verba terram sanctam, id est immaculatam irrigarunt Virginem, ut hunc nobis fructum afferret, quia promissionibus tam per angelos quam per prophetas de Christo factis erudita, dum eorum auditui credidit, quasi aure concepit, et ex fide audibilis verbi illud concipere Verbum Dei meruit, de quo scriptum est: In principio erat Verbum (Joan. I, 1), sicut et consequenter ostenditur cum dicitur: Et Verbum caro factum est. Ad hunc itaque rorem seu pluviam divinarum promissionum suscipiendam terra se aperuit, cum per intelligentiam et fidem non solum corporis, sed etiam cordis aures eis apertas habuit: ut quae videlicet dicerentur simul intelligeret et crederet. Unde bene in eam verba ista, pluere justum, potius quam peccatorem dicuntur, quia solus iste sine concupiscentia carnali conceptus ab omni penitus peccato fuit alienus. Tale est ergo, pluant Justum, ac si diceretur: Doctrinae suae verba conceptum a peccato prorsus immunem, conferant Virgini: et ad illa per fidem suscipienda sese aperiat terra, hoc est, de impossibilitate talis conceptus nec dubitet femina, quando videlicet haec femina in eam tanquam in terram promissio jecerit angelica, dicens: Ecce concipies, etc. (Luc. I, 31). Cum quo simul justitia oritur, quia ipse non solum justus in se, sed etiam nos per fidem sui, non per opera legis justificans, factus est, ut ait Apostolus, sapientia nobis a Deo, et justitia (I Cor. I, 30). Ego Dominus creavit eum. Hoc est, ab aeterno jam disposui hanc ejus creationem, non per concubitum virilem, sed per meae potentiae peragere virtutem. Quod ergo ibi tanquam futurum praedicitur: Aperiatur terra et germinet Salvatorem, hic quasi jam completum ostenditur: Terra dedit fructum suum (Psal. LXVI, 7). Quod vero subditur: Benedicat Deus (ibid.), oratio est postulantis efficaciam hujus fructus, in illa videlicet benedictione inde mundo promissa, quae Abrahae primo facta est, cum ei a Domino dicitur, quia in semine tuo benedicentur omnes gentes (Gen. XXII, 18). In primo quippe Adam terra maledicta, in secundo benedictionem recepit, quia ille in condemnationem omnes secum pariter traxit, a qua nos iste solus liberans, ut proprie Jesus, id est Salvator, vocaretur, obtinuit. Ante adventum quippe ipsius justi etiam apud inferos propter peccatum primi hominis plectebantur; pro quibus inde liberandis ipse quoque ad inferos descendere dignatus est, illud Oseae complens vaticinium: O mors, ero mors tua: morsus tuus ero, inferne (Ose. XIII, 14). Aperta itaque per ipsum jam nobis janua paradisi, ut videlicet nullus electorum amplius a regno differatur, illam jam querimoniam fidelium sopivit: Patres nostri comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupescunt (Jer. XXXI, 29). Quorum quidem querimoniae statim ipse respondens, et tempus gratiae de adventu suo promittens, ait: Vivo ego, si erit ultra fabula haec in proverbium in Israel (Ezech. XVIII, 3). Et in sequentibus: Anima, inquit, quae peccaverit, ipsa morietur. Filius non portabit iniquitatem patris, etc. (ibid., 20). Quid est autem comestio uvae acerbae, quae a patribus facta, in poenam etiam filiorum redundat, tanquam ipsi quoque unam illam comedissent, nisi transgressio priorum parentum, quae posteros omnes ante adventum Domini opprimebat, ut nullus quantumcunque justus ad beatitudinem transiret, sed unius vetitiae arboris comestionem tota posteritas plecteretur? Eam vero arborem, quam scientiae boni et mali Dominus appellat, plerique Judaeorum vitem esse autumant, cujus fructus hoc loco uva esse dicitur. Quam etiam inde scientiae boni et mali, sicut Dominus appellat, merito dici volunt, quia sicut vinum moderate sumptum acuit ingenium, ita cum modum excedit obtundit ipsum. Unde quasi bonum et perversum sensum conferens, scientiae boni et mali arbitrantur dici. Cui etiam opinioni non mediocriter illud suffragari videtur, quod post comestionem statim in se illi motum luxuriae sentientes, erubescentia confusi pudenda texerunt. Luxuriosa quippe res vinum est, sicut scriptum est (Prov. XX, 1). Et Apostolus: Vinum, inquit, in quo est luxuria (Ephes. V, 18). In medio autem paradisi tam lignum vitae, quam lignum scientiae boni et mali fuisse referuntur, quasi sibi invicem ita copulata, ut alterum alteri adhaereret, sicut vitis ab ulmo ferri solet, et quasi in uno mors et vita simul sint collocata, tanquam lignum vitae ex proprio fructu vitam ministraret, et ex adjacente vite mortem inferret. Dominus quippe Jesus in ruinam et in resurrectionem multorum positus est, et ex se ipso vitam credentibus praestat: et reprobos, quos diu tolerando portat, per justitiam condemnat. In cujus, ut dictum est, adventu illud praemissum proverbium cessare promittitur, quia in electis, qui per Israel designantur, jam illa poena originalis peccati finem accepit: ut jam ulterius nullus credentium nisi ex proprio delicto differatur a regno, sed anima quae peccaverit in Israel, hoc est inter videntes Deum, etiam rationis compotes, ex proprio tantum peccato, non ex alieno puniantur: nec jam filius peccatum patris portet, ubi nullum fidelium jam originale peccatum a beatitudine separat. Unde bene hoc tempus gratiae, quo plenam remissionem consequimur, sicut illud irae dici convenit. De hac plenitudine temporis et abundantia divinae gratiae qua decreverat Deus implere quod coeperat, et consummare quod promiserat, ait Apostolus: At, ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub lege, etc. (Galat. IV, 4). Haec igitur mulier sexu, sed infirmitatis ignara muliebris, quae virgo perpetua divino consecrata est partu, porta illa est orientalis semper clausa, quam Ezechiel sibi per Spiritum revelatam describit, dicens: Porta haec clausa erit, non aperietur, et vir non transibit per eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per eam (Ezech. XLIV, 2). Per hanc quippe Virginem quasi portam quamdam ad nos quasi in templum suum Dominus ingreditur, dum se in ea nostrae copulat naturae. Sed haec eadem porta semper clausa permanet, et vir per eam non transiet; quia nullus virilis coitus. Quae bene porta ad orientem respicere dicitur, secundum quod ipsa orienti congrue comparatur. Sicut enim ibi sol iste corporalis oritur, et inde ad caeteras mundi partes diffunditur: sic in ista sol verus justitiae Christus, secundum quod scriptum est, nascens: Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est (Matth. I, 20), claritatis suae radios ad illuminandas totius mundi tenebras dilatavit. Unde et evangelista Joannes: Erat, inquit, lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, etc. (Joan. I, 9). Haec itaque lux, id est Verbum Patris, et coaeterna ejus sapientia, sic ad nos per Virginem, quemadmodum claritas solis per solidissimi vitri specular ingreditur. Omnibus quippe metallis vitrum solidius est ac splendidius, tamen fragilius, nec post fracturam ita reparabile ut caetera. Et sanctae virginis integritas, quam definiens Apostolus ait: Ut sit sancta et corpore et spiritu (I Cor. VII, 34), maximam habet soliditatem, et tanto Deo resplendet acceptabilior, quanto est hujus virtus sublimior. Sed, quia haec facile deperire potest, statim videlicet si vel mens corrupta fuerit, nec jam ulterius recuperari vel integrari valet: quam sit fragile hoc tamen bonum liquet, et quam diligenti custodia indigeat. De hoc itaque tanquam fragili vitro ipsa Dei virtus et sapientia, cui velle posse est, quasi specular quoddam in Virgine sibi composuit; per quod se nobis summus ille divinae claritatis splendor infudit, et nec per conceptum ingrediens, nec per partum egrediens illud dissipavit. Et notandum quod specular quidem plenam lucis claritatem suscipit, sed adeo plenam non refundit, nec tantam reddere potest, quantam capit. Sic et ille divinus fulgor, cum se ad nos per illud virginale specular immittit, longe ampliore gratia Virginem quam nos illustrat per Virginem. Unde et bene ab angelo gratia plena salutatur (Luc. I), et in eam supervenire Spiritus sanctus nuntiatur. Ipsa quippe, quantum humana capere potest natura, omnibus divinae gratiae donis cumulata totum simul accepit quod particulatim distribuitur aliis. Venit itaque saepe Spiritus sanctus in alios fideles per aliquod gratiae suae donum, sed in istam supervenit, quia longe superiorem hic adventum habuit, ubi fidelium omnium operatus est salutem. Secundum quam quidem operationem Salvator ipse non solum ex Virgine natus, sed de ipso quoque Spiritu natus esse dicitur, seu conceptus. Aliter tamen ex illa, aliter ex illo. Ex illa videlicet tanquam ex matre, de cujus substantia carnem accepit: de illo autem non ut de patre, sed tanquam de hujus nativitatis operatore. In hac quippe conceptione vel nativitate non consuetudo naturae, sed divinae operatio gratiae consideratur: nec quid natura possit, sed quid omnipotens voluit attenditur. Quod vero ad gratiam Dei magis quam ad merita hominum respicit, Spiritui sancto specialiter tribuitur, quia ipse amor seu bonitas Dei proprie nuncupatur. Hujus tanquam artificis cujusdam operatione, lapis ille de monte sine manibus abcissus est, qui in Daniele statuam comminuisse legitur, ac postmodum in montem magnum crevisse, et universam terram implevisse dicitur. Quem etiam lapidem per Isaiam nobis Dominus promittens, ait: Ecce ego mittam in fundamentis Sion lapidem probatum, angularem, pretiosum, etc. (Isai. XXVIII, 16). De quo et Psalmista ante cecinerat: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli. A Domino factum est istud, etc. (Psal. CXVII, 22). Hujus lapidis de monte sine manibus abscissio facta, ipsa est incarnatio divina, in quam illa quae Virginem replevit, sola operata est Spiritus sancti gratia. Ipse quippe sua operatione carnem illam, qua indueretur Filius Dei, de carne Virginis separavit, et in membra formavit. Quid autem manus, nisi humanam operationem significant? Sine manibus igitur id factum est, ubi nulla humani coitus operatio fuit. Mons de quo lapis hic est abscissus, virginalis eminentia est dignitatis, quae coelestem in terris ducebat vitam. De cujus quidem substantia secundum carnem homo ille est assumptus, qui in unam personam Verbo Dei est unitus, quod totum est Jesus Christus. Hic grandem et sublimem statuam comminuens, dilatatam in gentibus idololatriam destruxit, sicut et ipse per Isaiam antea promiserat, dicens: Ecce Dominus ascendet super nubem levem, et ingredietur Aegyptum: et movebuntur simulacra Aegypti a facie ejus (Luc. II, 25). Aegyptus quippe, quae tenebrae interpretatur, mundus est, summa idololatriae caecitate percussus? In quem Dominus per carnem manifeste veniens, huic ipsi carni quasi levi nubi insedit, quia homo ille a Verbo assumptus, de quo scriptum est: Verbum caro factum est, nullum ex corruptibili corpore, quod aggravat animam, pondus traxit peccati. Sol vapore suo exhalationes terrae generans, nubem attrahit, de qua postea manans pluvia terram inebriat ut fructificet. Vapor itaque sive calor solus, Spiritus ipse est a Deo procedens, qui et ipsius amor dicitur. Hic ubi vult spirans, et terrena corda in Deum accendens, quasi quasdam exhalationes terrae generat, dum ipsorum gemitus atque suspiria in Deum excitat. Unde et Apostolus: Ipse, inquit, Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus (Rom. VIII, 26), dum nos videlicet postulantes facit, et orantes quae suggerit. Summa ergo in antiquis Patribus haec ad Deum oratio fuit et exspectatio, ut promissum eis mitteret Salvatorem: sicut et de beato illo legitur Simeone (Luc. II, 25). Quod et beatus commemorans Augustinus [Anmerkung] : «Intelligite, fratres,» inquit, «quantum desiderium habebant antiqui sancti videre Christum! Sciebant illum esse venturum, et omnes qui cupiebant, dicebant: O si me illa inveniat nativitas! o si quod credo in Scripturis Dei, videam oculis meis!» Idem post aliqua de beato illo praedicto sene quasi desiderante et suspirante, et quotidie in orationibus suis dicente: «Quando veniet, quando nascetur, quando videbo? Putas durabo? putas hic me inveniet? putas isti oculi videbunt, per quem cordis oculi revelabuntur? Dicebat ista in orationibus suis, et pro desiderio suo accepit responsum, quod non gustaret mortem donec videret Christum Domini [Anmerkung] .» De his quoque sanctorum desideriis et vehementissimo clamore cordis illud est Isaiae: Clamabunt ad Deum a facie tribulantis, et mittet eis Salvatorem, etc. (Isai. XIX, 20). Tales igitur clamores vel gemitus fidelium, quasi quaedam erant exhalationes terrarum. Ad quorum quidem postulationem et exspectationem, sol sibi verus vapore suo nubem attraxit, dum operatione Spiritus sancti Verbum Dei de Virgine carnem accepit. De qua etiam carne tanquam de nube pluviam dedit, cum incarnationis ejus mysterium praedicatio terris omnibus nuntiavit, et fidei fructum inde extulit. Cum hac itaque, ut dictum est, carne, ipso in Aegyptum veniente, mota sunt simulacra Aegypti (ibid.), quia inde remota est idololatria, conversis ad ipsum gentibus. Et tunc profecto juxta Danielem, statua comminuta, lapis ille in montem magnum crevit, et universam terram replevit, quia ejus corpus non solum hanc morientium, quod est Ecclesiae, ubi terrarum fides, dilatavit, cum infidelitatem expulerit (Dan. II, 25). Quod denique corpus non solum hanc morientium, sed magis illam viventium est terram repleturum. Hic est mons ille Domini praeparatus in vertice montium, qui per divinitatis eminentiam omnium transcendit cacumina sanctorum Qui nobis hodie quasi de valle nascitur, quia de inferiori sexu et humillima virgine, summus ille divinae majestatis splendor ad humanos hodie prodit obtutus, carnis velamine obumbratus, ut in nostra saltem videri possit substantia, qui invisibilis persistit in sua. Haec illa species electri, quam Ezechieli prophetae legimus revelatam. Electrum quippe quaedam est auri et argenti mistura, in qua et argentum ad claritatem proficit melioris admistione metalli, et aurum a suo fulgore temperatur, dum inferiori metallo sociatur (Ezech. I, 4). Sic et Christum unam ex duabus naturis intelligimus personam, in quo divinitas auro, humanitas vero inferiori comparatur metallo. In hac igitur persona, quae Christus est, hoc est Deus et homo, sic sibi divina et humana conjunctae sunt naturae, ut ille incomprehensibilis divinae claritatis fulgor, carnis velamine obumbratus, humanis se oculis temperaret, et suscepta humanitas ad claritatem proficeret, cum videlicet homo ille quasi quaedam lutea testa, sapientiae supernae illius, cui est unitus, incomparabili luce accensus, nostras illuminans tenebras, tam verbis quam exemplis, omnium nobis plenitudinem virtutum exhiberet, et longe puriorem et intelligentia potiorem, quam in paradiso creata esset, nostram repararet naturam. Ut autem Verbum Dei carnem de Virgine sumens, hoc se velamine obumbraret, ipsam quoque Virginem prius obumbrasse dicitur, ut postmodum ex illa sic obumbratum nasceretur. Cum enim magnus ille coelestis paranymphus Gabriel archangelus Virgini praedixisset: Spiritus sanctus superveniet in te (Luc. I, 35), statim exprimens in quo hic superior adventus Spiritus sancti consisteret, adjecit dicens: Et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (ibid.). Virtus quippe Patris Filius dicitur, quem Dei virtutem et Dei sapientiam Apostolus nominat; eo quod quaecunque per sapientiam suam disponit, per eamdem potenter efficit (I Cor. I, 24). Haec igitur Patris coaeterna sapientia obumbrasse Virgini dicitur, quasi videlicet eam occultasse, et de universa humani generis massa ipsam sibi specialiter elegisse, atque attraxisse, in qua nostrae reparationis operaretur mysterium, et altissimum suae dispensationis compleret arcanum. Quod autem nunc a Gabriele dicitur: Virtus Altissimi obumbrabit tibi, et quod nascetur ex te sanctum, etc., hoc in Isaia (VII, 14) diligenter juxta Hebraicae linguae proprietatem jam expressum fuerat. Ubi enim nos dicimus: Ecce virgo concipiet, et pariet filium, in Hebraeo pro virgine ponitur alma, quod sonat abscondita. Quam igitur ibi Propheta dicit absconditam, hanc nos, secundum assertionem angelicam, dicimus obumbratam. Qualiter autem divina sapientia obumbraverit Virgini, id est quam sapienter Deus, ut dictum est, cam sibi occultaverit, illae quoque rationes nos docent quibus de desponsata nasci voluit, nec eam gravidam a viro separari permisit: quem ipsa etiam occurrens infamiae hominum, unigeniti sui patrem appellare decrevit, ne videlicet conceptus sui vel partus veritas audita nec credita poenam ei vel infamiam apud infideles magis compararet quam gloriam. Duobus itaque modis a Deo dicitur obumbrata, cum et veritatem partus ejus occultaverit mundo, et eam absconderit protegendo: ad illum videlicet modum, quo dicitur a propheta, protectionem in umbraculum et in absconsionem esse. Et illud Psalmistae: Sub umbra alarum suarum protexit me (Psal. XVI, 8). Quod enim protegimus, ne laedatur occultamus. Hanc vero Virginis absconsionem illa etiam quae in ea praecesserunt vel quae subsecuta sunt, non incongrue insinuant. Missus quippe ad illam angelus ad eam ingressus esse memoratur, ut eam scilicet non in publico cum saecularibus feminis ludentem, sed in occulto vacantem Deo, et tanquam orantem cubiculo clauso reperisse doceretur. Cujus etiam corpus nunc usque absconditum humanis obtutibus penitus est subtractum. Bene etiam abscondita dicitur, quae in hoc conceptu vel partu nec viro est cognita, nec naturae vel sexus sui legem experta: ut ei soli hujus mysterii ratio reservetur, qui de abscondita natus est absconditus, et de obumbrata processit obumbratus: ut sedentem in tenebris et umbra mortis vera suae lucis claritate mundum illustraret, et qua rediremus ad patriam ipse nobis viam ostenderet, et facultatem praeberet, et auditum patefaceret. Denique, nec ipsam Christi genealogiam, quam enarrandam susceperunt evangelistae, usque ad matrem ipsius texuerunt, sed potius ad Joseph sponsum ejus perduxerunt: innuentes quidem huic, non tamen exprimentes, Mariam quoque de stirpe David procedere; cum referant eam secundum legem contribuli suo desponsatam fuisse, tanquam in hac quoque sua narratione illud supradictum attendentes propheticum: Generationem ejus quis enarrabit? (Isai. LIII, 8). Narrant quippe utrumque, sed non enarrant, et rem tangunt, sed non pertingunt, quia Mariae proximos parentes non exprimunt, magisque seriem generationis ad sponsum, ut dictum est, quam ad sponsam perducunt, ut illius patefacta, hujus relinquatur abscondita. Unde et hic quoque bene Apostolus Christo Melchisedech comparavit, quod eum sine genealogia esse dicit (Hebr. VII, 3). Sicut enim illius generationem Scriptura non exprimit, ita nec humanam etiam Christi generationem, ut dictum est, ipsa definit. Quod ergo supputata genealogia Joseph Matthaeus adjecit: Christi autem generatio sic erat (Matth. I, 18), non tam ad praecedentia spectare videtur, quam ad sequentia ubi mox subinfertur: Cum esset desponsata mater ejus, etc. (ibid.). Ac si aperte diceretur: Talis est generatio Joseph ex supradictis patribus usque ad ipsum deducta, sed humana generatio Christi patrem nesciens ex sola est Virgine per operationem Spiritus sancti facta. Quam etiam absconsionem ipsi infideles Judaei ex promisso vaticinio profitentes dicunt: Sed hunc scimus unde sit: Christus autem cum venerit, nemo scit unde sit (Joan. VII, 27). Legimus homines olim natalium suorum venerationem celebrare solitos esse, sicut et evangelista commemorat de Herode. Postquam vero Creator omnium tantam nobis exhibuit gratiam, ut nascendo de Virgine nostram super angelos sublimaret naturam; statim totam hanc natalium nostrorum deferentes vanitatem, ad ejus Nativitatis convertimur celebrationem, non jam attendentes quando hic nascamur, sed quomodo per ipsum coelo renascamur (Marc. VI, 21). Cui est cum Patre et Spiritu sancto una essentia, eadem majestas, et inseparabilis gloria per infinita saeculorum saecula. Amen.

SERMO V IN PURIFICATIONE SANCTAE MARIAE. Cum essemus parvuli, Apostolus ait, sub elementis mundi eramus servientes. At, ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, factum ex muliere, factum sub lege; ut eos qui sub lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus. Quoniam autem estis filii Dei, misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra clamantem: Abba, Pater. Itaque, jam non est servus sed Filius. Quod si Filius, et haeres per Deum (Galat. IV, 3). Quanta perfectione doctrinae pariter et vitae Christiani debeant praeminere, praesens Scripturae locus patenter insinuat, plenitudinem temporis gratiae ab imperfectione praecedentium temporum et perfectionem Evangelii ab inchoatione distinguens legis. Cum essemus, inquit, parvuli, etc. Tota haec Epistola quae Galatis scripta est, ad eos specialiter intendit, qui de Judaismo conversi, pristinum onus legis reducere volebant, non arbitrantes sufficere ad salutem evangelicae doctrinae perfectionem. Quibus se connumerans Apostolus tanquam similiter conversus ait: Cum essemus parvuli, etc. Constat parvulos, cum ad disciplinam litterarum applicantur, prius litteralium elementorum figuras vel pronuntiationes addiscere, quam integras orationes valeant formare. Elementa itaque mundi hoc loco dicuntur imperfecta documenta legis, quae carnali populo et amatoribus mundi, tam doctrina quam vita parvulis, primo per Moysem lata est. Ut enim ad Hebraeos idem Apostolus scribit: Nihil ad perfectum adduxit lex (Hebr., VII, 19), sed quod illius imperfectioni ad consummationem justitiae defuit, abundantia supplevit Evangelii. Unde et Novum Testamentum discipulis Dominus tradens: Nisi abundaverit, inquit, justitia vestra, etc. (Matth. V, 20). Bene etiam documenta legis rudi populo data, litteris comparantur potius quam dictionibus, vel orationibus. Litterae quippe carent significatione. Et intellectus legis tanquam litterae occidentis mysticis obumbratus verbis, rudi illi populo non patuit. Verba itaque legis quasi litteras Judaei habuerunt, quia in eis spiritales et mysticos sensus non intellexerunt, in quibus praecipue utilitas consistit intelligentiae. Quae quidem spiritalis intelligentia legis spiritus vitae est in rotis (Ezech. I, 20), sine qua lex ipsa litterae comparatur occidenti. Qui enim solo litterae sensu contenti sunt, et in hoc justitiae finem sibi constituunt, ipsam sibi litteram in mortem convertunt. Ut enim beatus meminit Hieronymus: «Timere servorum est, amare filiorum.» Sub elementis istis serviunt qui timore poenarum in lege constitutarum, cum dicitur: Dentem pro dente, etc.. (Exod. XXI, 24), ad obedientiam coguntur ut servi, non amore ducuntur ut filii. Unde et post modum ipse Apostolus duo Testamenta per Agar ancillam, et Saram liberam distinguens, illud in servitute, istud in libertate declarat populum Deo generare, et quasi ad obediendum ei creare. Unde et illud servitutis, hoc Testamentum dicitur libertatis: illud timoris, hoc amoris: illud inchoationis, hoc perfectionis. De qua nunc perfectione subjungit: At, ubi venit plenitudo temporis (Galat. IV, 24). Plenitudinem temporis perfectam mundi aetatem dicit, post illud tempus parvulorum quod praemisit. Non enim jam parvuli vita vel doctrina Christiani dicendi sunt, sicut illi fuerunt. Dicitur etiam plenitudo temporis consummatio eorum, quae promissa fuerant de adventu Christi. Quale est illud Jacobi patriarchae: Non auferetur sceptrum de Juda, etc. (Gen., XLIX, 10). Et illud in Daniele (Dan., IX, 24) de numero hebdomadum annorum, et de institutionis defectu vel sacrificii, quando inungetur Sanctus sanctorum. Haec ergo plenitudo quasi quidam est defectus legis, ut cum ritus ejus deficeret, et Moyses defunctus esset, Evangelium legi, et verus Josue succederet Moysi, ut consummarentur in istis quae incoepta fuerant in illis. Ubi venit. inquit. Nam etsi Deus quod promittit differat, nullatenus tardat, sed singula tempora sic disponit, ut in eis peragat quod promittit. Hinc et Habacuc dicit: Si moram fecerit, exspecta eum, quia veniens veniet, et non tardabit (Habac., II, 3). Longe ante adventum Christi, de ipso promissum id fuerat. Aliud est itaque moram facere, aliud tardare. Moram quippe facere est differre per aliquod temporis spatium quod faciendum est. Tardare vero proprie dicitur, cum differtur aliquid, quando debere fieri videtur. Deus itaque, etsi differat implere quod promittit, tardare nullatenus potest, quia non segnius id agit quam debet. Quod patenter et in geminatione illa monstratur qua dicitur: Quia veniens veniet, hoc est, indilate et absque impedimento, cum opportuerit, id aget. Sollicitus de nostra salute Dominus non tardat implere promissum, prout nobis judicat necessarium. Utinam sic et de illa solliciti, ad obediendum sine tarditate essemus prompti! Misit Deus Filium suum, videlicet Pater. Pater quippe, sicut a nullo est, sicta nullo mitti potest. Filius vero, vel Spiritus sanctus ab illo mitti ad nos dicuntur, cum aliquid pro nobis vel in nobis agunt: quia, sicut ab ipso habent esse, ita et ab ipso quod faciunt habent facere. Quod et patenter Filius tam de ipso quam de Spiritu profitetur, dicens: A me ipso non loquor, vel: A me ipso facio nihil (Joan. XIV, 10). Et rursum de Spiritu: Non enim loquitur a semetipso (ibid. XVI, 13). Suum, inquit, hoc est proprium et consubstantialem, non adoptivum. Factum ex muliere, quia temporalem secundum humanitatem, quam assumpsit de matre qui natus est; non factus secundum aeternitatem, quam habet ex Patre. Quidam hoc loco natum ex muliere potius quam factum ex muliere dicunt. Sed diligentius Apostolus factum quam natum hoc loco dixit, ut hanc nativitatem ab illa, quae de Patre est, patenter distingueret, cum eam temporalem his verbis ostenderet. Beda super Lucam: Beatus venter qui te portavit, etc. (Luc. XI, 27). Neque enim audiendi sunt qui legendum putant, natum ex muliere, factum sub lege, sed factum ex muliere. In utero virginati carnem non de nihilo, non aliunde, sed materna traxit ex carne. Alioquin, nec Filius hominis diceretur, qui originem non haberet ex homine. Ne parum videretur pro nobis actum ad humilitatis exemplum, quod de inferiori sexu Dominus est incarnatus, additur quod etiam sub lege factus, hoc est, obedientiam legis non necessitate, sed dispensatione complens. Non enim in eo erant peccata, cui legis sacramenta essent necessaria. Circumcisus tamen est more aliorum, et cum hostiis templo praesentatus, et more feminarum mater ejus purificationem observavit legalem, in qua nihil purificandum fuerat purgandum. Quae enim virgo de Spiritu sancto concepit et peperit, nihil legi debebat in ritu purificationis. Quod igitur evangelista dicit: Dies purgationis ejus (Luc. II, 22), in qua, ut dictum est, nihil culpae purgandum fuerat in lege, ritum, non effeLàÆFpurgationis, purgationem vocavit. Qui profecto ritus in lege sancitus, cum his tantum mulieribus injungatur, quae suscepto viri semine pepererunt, patenter ostenditur, nequaquam subjacere huic legi, quae virgo concepit et peperit. Quod insuper dicitur, adaperiens vulvam (ibid., 23), nihil ad eam pertinere censetur, cujus integritas nulla est apertione dissoluta. Ille quippe clauso utero matris est natus, qui clausis januis, postmodum ad discipulos est ingressus. Sic ergo mater, sicut et Filius, legem in sacramentis tenuit, non aliqua, ut dictum est, necessitate, sed magna humilitatis dispensatione. Nec solum sub lege divina obtemperando facti sunt, verum etiam sub humana. De matre quippe legimus, quod cum viro profecta est Bethlehem, ut persolvendi census Caesaris susciperet legem: ac sub illa profectione cum ibi morarentur, ipsa peperit unigenitum. Qui etiam postmodum non solum, ut dictum est, legi Dei, sed etiam legi obtemperans mundi, censum Caesari persolvit, quem et persolvere caeteros admonuit, dicens: Reddite quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo (Matth. XXII, 21). Scriptum in Matthaeo: Cum venissent Capharnaum, accesserunt qui didragma exigebant ad Petrum, et dixerunt: Magister vester non solvit didragma? At ille: Etiam. Et cum intrasset in domum, praevenit eum Jesus, dicens: Quid tibi videtur, Simon? reges terrae a quibus accipiunt tributum vel censum, a filiis suis an ab alienis? At ille dixit: Ab alienis. Dixit illi Jesus: Ergo liberi sunt filii. Ut autem non scandalizemus eos, vade ad mare et mitte hamum. Et eum piscem qui primus ascenderit tolle: et aperto ore ejus, invenies staterem: illum sumens, da eis pro me et pro te (Matth. XVII, 23 seq.). Bene ergo factus sub lege dicitur, qui cum nihil penitus legi deberet, sub lege tamen tam Dei quam saeculi sese humiliavit, et Filius Dei pariter et hominis tam Deo quam homini se per legem subjecit: ne quis forte per elationis timorem, cujuscunque potestatis contemneret praelationem. Ecce, fratres, a censu vel tributo saecularium potestatum liberos non absolvit, qui sibi libertatem vindicare voluit. Filii hominum sumus, et de servili conditione, vel vilissima plebe Deo nos ipsi mancipavimus, et propitios in hoc terrenos dominos habuimus, qui cum suae dominationis dispendio manumissos dedicaverunt Deo, et ejus dominium praetulerunt proprio. Ipsi domini nostri, cum ante nos venerint, submissis capitibus habitum nostrum venerantes, Deum in nobis adorant. Securi jam supplicationem illorum suscipimus, ad quorum conspectum prius trepidabamus. Tanquam dominos suos ipsi nos recognoscunt, quorum grave dominium fugientes, necessitate magis quam voluntate hanc fortasse libertatem elegimus. A lege saeculi et intolerabili jugo liberati, illius suave jugum et onus leve suscepimus, cui servire regnare est. Magna haec dignitas, et egregia libertas, si non tam corporalis sit quam spiritalis, nec tam servitutem hominum fugiamus quam vitiorum. Non enim turpe est aut damnosum hominibus servire, sed vitiis; nec istam tollere servitutem, sed illam Dominus venit. Quem nec Apostolus dicit sub lege factum, ut eos qui sub lege erant redimeret. Quid est hoc, fratres, quod legis suscepit, et sic onus ab eo liberavit, et ut nobis parceret, sibi non pepercit? Quae ista, quaeso, vel ratio fuit, ut non in se illam prius quassaret, et sic postmodum proprio exemplo nos ab ea liberaret? Attendite ergo summi consiliarii summum consilium, et supernae sapientiae magnum providentiae profundum. Certe, si legis onus suscipere renuerit, de qua ipse ait: Usque ad Joannem lex et prophetae (Luc. XVI, 16), videretur eam tanquam non a Deo datam improbare, nec tam eam pro ejus inutilitate, quam pro difficultate praeceptorum a se removere. Unde illud est in homelia Joannis episcopi de proditione Judae: Ubi vis paremus tibi manducare pascha? (Marc. XIV, 12.) Non illud quod nostrum est, sed Judaeorum. Illud quidem discipuli praeparabant, istud autem quod nostrum est ipse constituit. Sed ipse factus est pascha. Et cur illud manducavit? Quia omnia quae legis sunt adimplevit. Nam quando baptizabatur dicebat: Sic enim decet nos implere omnem justitiam (Matth. III, 15). Item, Deus Filium suum misit natum de muliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant redimeret, et ipsi legi requiem daret: et ut nemo dicat quia ideo eam evacuavit, quia eam complere ut molestam et arduam non valuit, ipse prius eam complevit, et sic fecit requiescere. Factus est itaque sub lege, ut sic competentius nos liberaret a lege, et de servitute legis in libertatem transferret Evangelii, et de timore servorum in amorem traduceret filiorum. Liber quippe est, quem timor ad serviendum non cogit, sed ad obediendum amor spontaneum facit. Quae duo diligenter idem Apostolus attendens, et libertatem filiorum, quorum perfecta charitas foras mittit timorem, a conditione servorum distinguens, quodam loco Romanis scribit: Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis spiritum adoptionis in quo clamamus: Abba, Pater (Rom. VIII, 15). Et in hac ipsa Epistola: Vos, inquit, in libertatem vocati estis fratres: tantum ne libertatem in occasionem detis carnis, sed per charitatem servite invicem. Omnis enim lex in uno sermone impletur: Diliges proximum tuum sicut teipsum (Galat. V, 13). Attendite, fratres, quod cum dixisset: In libertatem vocavit nos Deus, statim adjecit, tantum ne libertatem detis in occasionem carnis. Tanquam si diceret: Hoc unum in hac obedientia libertatis providentes, ne forte quia legis poenam non timemus, occasionem de impunitate sumentes, securius carni serviamus, et libertas corporalis deleat spiritalem. Quam et alibi praeveniens occasionem, Romanis dicebat: Peccatum vobis non dominabitur. Non enim sub lege estis, sed sub gratia. Quid ergo? Peccabimus, quoniam non sumus sub lege, sed sub gratia? Absit! Nescitis quoniam cui exhibetis vos servos ad obediendum, servi estis ejus, cui obeditis, sive peccati ad mortem, sive obeditionis ad justitiam? (Rom. VI, 14.) Quibus patenter verbis dedecorosam et damnosam inhibet servitutem peccati, qui hominibus servire saepe jubet. Quale est illud: Omnis anima sublimioribus potestatibus subdita sit. Non est enim potestas nisi LàÆF (Rom. XIII, 1.) Et rursum: Servus vocatus es? non sit tibi curae: sed si potes liber fieri, magis utere. Qui enim in Domino vocatus est, servus est; Christi pretio empti estis, nolite fieri servi hominum (I Cor. VII, 21). Quo enim expeditius Deo deservire possimus, minus hominum servitutem appetere debemus. Quam utique si jam incurrimus, injustum est ut debitum eis servitium subtrahamus, cum quo servitus Christi humilius conservatur. Hinc iterum dicit: Servi, obedite dominis carnalibus cum timore et tremore in simplicitate cordis vestri sicut Christo: non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes; sed ut servi Christi, facientes voluntatem Dei ex animo, cum bona voluntate servientes sicut Domino, et non hominibus (Ephes. VI, 5.) Cum enim propter Deum homini servitur, Deo magis quam homini servitium impenditur. Unde scriptum est: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies (Deuter. VI, 13). Quod ut liberum possit esse servitium, ipse Dominus sub lege factus nos a servitute legis redemit, ut adoptionem filiorum reciperemus. Filius Dei, fratres, facere venit, et ut nos in filios sublimaret de servis. Unde et evangelista meminit dicens: In propria venit, et sui eum non receperunt. Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri (Joan. I, 11, 12). Propter quam causam, ut hic idem Apostolus ad Hebraeos scribit, non confunditur fratres eos vocare, dicens ad Patrem: Nuntiabo nomen tuum fratribus meis (Hebr. II, 12). Et in Evangelio ad Mariam loquitur: Vade ad fratres meos, et dic eis: Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum (Joan. XX, 17). Qui et omnino servorum nomen a filiis removens juxta illud Isaiae: Et servos suos vocabit alio nomine (Isai. LXV, 15), ait illis: Jam non dicam vos servos, sed amicos (Joan. XV, 15). Hoc quippe sunt amici Christi, quod filii Dei, amore justitiae magis quam timore poenae Deo subjecti. Haec vera libertas de qua ipsemet dicit: Si vos Filius liberaverit, vere liberi eritis (Joan. VIII, 36). Moyses quanquam fidelis in domo Dei, sicut ipse Apostolus Hebraeis scribit, tamen famulus ejus, non filius erat, nec liberare potuit qui servitutem legis attulit. Christus vero factus pro nobis maledictus, sicut factus sub lege, nos a maledicto legis, et ejus intolerabili jugo, quod suscepit, absolvit. Factus est pro nobis maledictum secundum legem, dum ignominiosum crucis patibulum sustinuit, quod in maledictionem, hoc est poenam reorum, maximeque blasphemorum lex instituerat. Hanc ergo legis maledictionem, hoc est poenam subiens, ab universo legis maledicto nos absolvit, ut jam nemo nostrum quidquid delinquat, propter praeceptum legis debeat puniri; magisque saeculi leges ad vindictam malorum sunt reservatae, quam lex divina, et instituta Caesaris potius quam Dei: ne videlicet superbus ille Judaeorum populus habeat aliquid unde possit gloriari. Has tamen saeculi leges nequaquam jussas, sed permissas Christianis intelligimus, ut misericordiae locus reservetur. Quod nequaquam in lege licebat, quae ad vindictas omnes ex praecepto cogebat, cum nullum vindictae praeceptum, sed misericordiae tantum Novum habeat Testamentum, nec timore poenae, sed amore justitiae malitiam reprimit. Nemo quippe tam innocens est dicendus, qui timore, non voluntate a malo cessat, magisque animi quam corporis esse malitia est dicenda; sicut virtutes vel vitia ad animum tantum, non ad corpus pertinent. Ut ergo veros innocentes Christus efficeret, necessitatem in voluntatem, et timorem convertit in amorem. Quem videlicet amorem per hoc plurimum ampliavit, atque ad perfectum duxit, quod onus legis voluit suscipere, a quo nos venerat liberare: tanquam per hoc nobis propitius magis factus quam sibi. Unde nunc recte dicitur, sub lege factus, qui legi non erat obnoxius, ut a servitute legis redimeret, quos in Dei filios adoptaret. Ipse quippe unigenitus Dei solus ejus est filius naturalis atque consubstantialis, cujus summa bonitas, cum fratres habere non posset proprios, quaesivit adoptivos; nec solus haereditatem Patris habere voluit, qui cohaeredes sibi fecit. Quomodo autem hanc adoptionem filiorum Deus compleret, post missionem Filii adnectit Apostolus missionem Spiritus sancti - ut nihil Pater consubstantiale habuerit quod nobis per gratiam non impertierit, tam videlicet proprium Filium quam Spiritum sanctum ad nos dirigens. Et de Filio quidem ipse Apostolus ad Romanos dixerat: Si Deus pro nobis, quis contra nos? Qui etiam Filio suo proprio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, quomodo non etiam cum illo omnia nobis donavit? (Rom. VIII, 31.) Tanquam si diceret: Qui post tantum donum noluit dare donum. Nunc vero cum dicitur non solum Filius, sed et Spiritus ad nos missus, maxima circa nos divinae bonitatis sollicitudo monstratur, qui nihil proprium habuit per naturam, quod non communicaret nobis per gratiam. Misit primo Filium suum, hoc est coaeternam sibi sapientiam, cujus doctrina nos instrueret, ubi salutis summa consisteret. De quo et alibi scriptum est: Erat lux vera, quae illuminat, etc. (Joan. I, 9). Misit et Spiritum sanctum, hoc est sui castum nobis infudit amorem, quo sincere eum diligeremus propter ipsum, nec tam in eo commoda nostra quam ejus gloriam, et honorem quaerentes. Hunc Spiritum et ipse Filius tanquam suum dedit. Unde et discipulis insufflans LàÆFAccipite Spiritum sanctum (Joan. XX, 22). Hunc et ipse qui misit, ait: Cum assumptus fuero, mittam eum ad vos (Joan. VII, 16). Hic amor cum nos voluntarie operari facit quod Filius docuit, nos adoptat in filios, quos timore poenae non constringit ut servos. Unde nunc dicitur: Quoniam nunc estis, hoc est ad efficiendum id quod jam estis, missus est Spiritus, hoc est, charitas Dei diffusa est in cordibus nostris. Spiritum, inquit, Filii sui, ut sicut ille naturalis Filius per dilectionem Patris obtemperat, factus obediens usque ad mortem, sic et nos adoptivi pro nostro faciamus modulo. Clamantem Abba, hoc est recognoscere firmiter nos facientem, quod eum magis pro Patre quam pro Domino habeamus, reverentia filiali, non timore servili obedientes. Abba, Hebraicum nomen vel Syrum, id est quod Graece vel Latine pater dicitur. Ne igitur haec filiorum adoptio ad solos eos pertinere videretur, quibus de Judaismo conversis superius dixerat: Cum essemus parvuli, etc., ponit diversa nomina linguarum, quibus nunc in diversis terris invocatur Deus, qui prius in Judaea tantum habebatur notus. Itaque, quia videlicet Spiritum Filii sui nobis dedit, jam non est aliquis nostrum servus per Deum, quia neminem jam cogit obedire timore poenarum, sed amore spontaneos ducit: Quod si filius, inquit, et haeres. Servus quippe non manet in domo in aeternum, nec perpetuam haereditatis possessionem meretur, quamvis non omnino mercede privetur. Scimus et Judaeos nullam de obedientia sua in coelestibus promissionis remunerationem accepisse, sed tantum abundantiam terrenorum in mercedem eis constitutam esse, quos timor servos, non amor faciebat filios. Ut autem nos homines efficeret filios Dei, et cohaeredes suos in regno Patris, id est Dei filios, fieri dignatus est Filius hominis, ut nostrae particeps infirmitatis communicaret nobis suae fortitudinem aeternitatis, et cum ad ima descenderet, nos ad sublimia sublevaret. Felix commercium nobis, Domine, non tibi, participans nostra, communicans tua, infirmus factus, ut nos fortes efficeremur. In hujus tantae gratiae typum, qua de Adam secundo fuerat Ecclesia formanda, de costa primi Adae ita est femina creata, ut pro costa Dominus nequaquam in vero costam reportaret, sed pro costa carnem suppleret. Quid enim costa, quae est osseae naturae, nisi fortitudinem, vel quid caro mollis nisi debilitatem figurat? Cum ergo de costa viri mulier creatur, et caro pro costa suppletur, unde vir infirmatus est, inde femina fortis facta est: quia nostrae infirmitatis in Christo susceptio nostra facta fortitudo, et unde ille est infirmatus, nos fortes, ut dictum est, facti sumus. Et haec quidem costa de Adam dormiente in mulierem est traducta, quia memoria Dominicae passionis ad omnia pro ipso toleranda, fortes nos facit, et unde ipso pro nobis obdormivit in morte, inde nos in praeceptis suis facit vigilare, tanquam illud semper cum Propheta dicentes: Quid retribuam Domino, pro omnibus quae retribuit mihi? Calicem salutaris accipLàÆFet nomen Domini invocabo (Psal. CXV, 12). Calicem salutaris accepit, qui passioni communicat Christi. Ex qua et ipse Jesus, hoc est Salutaris sive Salvator est dictus, quia per eam nos salvavit, quam sustinuit. In hoc maxime Christo pro nobis mortuo vicem reddimus, dum usque ad mortem pro eo dimicamus: illud totum implentes quod possumus. Unde et ipsemet ait: Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. XV, 13). Sed, quia haec virtus non est ex nobis, ipse est invocandus ut hanc nobis conferat, qui exemplo suae passionis nos ad eam invitat. Ipse nomen dicitur Dei, qui plenam ejus notitiam mundo attulit. Nomine quippe suo res quaelibet declaratur, et quodammodo dignoscitur. Quaedam nobis tribuit Deus, quaedam retribuit. Nos vero nihil ei possumus tribuere, sed nonnihil retribuere. Ipse quippe est, qui operatur in nobis et velle et perficere pro bona voluntate. Ipse nos praevenit ut velimus, ipse nos subsequitur ut possimus; et ipsam voluntatem quam inspirat, adjuvat ne deficiat, voluntatem qua mereamur gratis tribuit, et ipsa merita, quae in nobis efficit, remunerat retributione mercedis. Non enim in nobis remunerat, nisi dona sua, ut tam meritum quam retributio non ex nobis sit, sed ex se nobis ipso. Ipse nobis tribuat per quod mereamur, cujus est retribuere cum meruerimus. Ipse nos offerat Patri suo, cui hodierna die cum nostrae carnis substantia praesentatus est in templo. Ipse quod fidelibus promisit, in nobis compleat; unusquisque nostrum qui eum exspectat, cum beato Simeone dicere queat: Nunc dimittis, Domine, servum tuum in pace (Luc. II, 29). Amen.

SERMO VI IN SEPTUAGESIMA. Ecclesiastes ad hujus vitae vanitatem et inconstantiam contemnendam nos adhortans ait: Omnia tempus habent, et suis spatiis transeunt universa sub coelo (Eccle. III, 1). Et post aliqua, quid nobis in hac mutabilitate et incertitudine vitae sit faciendum vel exspectandum supponit, dicens: Tempus flendi, et tempus ridendi. Tempus plangendi et tempus saltandi (ibid., 2). Omnia, inquit, sub coelo tempus habent, hoc est temporaliter mutantur, et more temporis incessanter defluunt. Sub coelo, inquit, non super coelum: quia hic vanitas, ibi veritas: hic defectus, ibi perennitas: hic incerta prosperitas et miseriae semper laetitia permista, ibi sicut indeficiens, ita et inaestimabilis felicitas. Suis, inquit, spatiis universa transeunt (ibid., 1), quia quo majus spatium vitae quilibet habuit, tanto brevius est habiturus, et singulorum vita quanto longior exstitit, tanto brevior est futura, et suis incrementis semper ad defectum properat. Id quoque ipsum, quod vita dicitur, ita miseriis est implicitum, ut mors potius quam vita sit dicendum; defectus, non profectus sit appellandum: nocti potius quam diei, moerori magis quam gaudio sit comparandum. Quod philosophi mundi, mundum maxime contemnentes, adeo censuerunt, ut cum se multis annis vixisse cernerent, eos tantum dies ascriberent vitae suae, quos se sine molestia recordabantur egisse: vix in centum annis invenientes duos dies, quos ipsi morientes sepulturae suae titulo inscriberent, cum dierum vitae numerum assignarent. Jacob patriarcha, verior Dei philosophus quam mundi, interrogatus a Pharaone quot vitae dies haberet, cum rex eum conspiceret longaevum, respondit: Dies peregrinationis vitae meae centum triginta annorum sunt (Gen. XLVII, 9). In qua quidem interrogatione vel responsione diligenter nobis intuendum est, quod cum homo gentilis, quasi verae vitae ignarus, de diebus vitae requireret, nequaquam homo sanctus vitam istam reputans vitam suam, peregrinationem vitae potius quam vitam censuit appellandam esse. Ut enim Apostolus ait: Dum sumus in corpore, peregrinamur a Deo, (II Cor. V, 6), et per exsilium properamus ad patriam, et quasi per mortem festinamus ad vitam. Quibus idem alibi Apostolus ait: Si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est ad dexteram Dei sedens: quae sursum sunt sapite, non quae super terram. Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo (Coloss. III, 1). Abscondita, inquit, est vita fidelium, sicut manifesta vita reproborum, qui hoc exsilium pro patria ducunt, et quasi concives jumentorum, tam corpore quam mente in terram proni, nequaquam quae sursum sunt quaerunt, nec concives esse satagunt angelorum. Terra quippe ista brutis animalibus pro patria, et vita praesens eorum est propria, ad quam solam ipsa constat esse creata tam corpore quam anima hic desitura. Horum igitur recte concives dicendi sunt, qui sensibus magis quam ratione reguntur, et coelestium obliti ad quae sunt conditi, solis inhiant terrenis, pecudes magis quam homines vocandi. Qui tanto ardentius vitae hujus amaritudinem appetunt, quanto futurae dulcedinem minus advertunt. Ad quam ille vehementer suspirabat inter regias epulas, qui dicebat: Quam magna multitudo dulcedinis tuae, Domine, quam abscondisti timentibus te! (Psal. XXX, 20.) Timentibus Deum potius quam mundum, et animae magis quam corporis damnum. Haec dulcedo dicitur abscondita, tanquam eis solis in futurum reposita et reservata, non pro reprobis communicanda. Hoc illud est manna absconditum quod in Apocalypsi legimus a Domino fidelibus promissum: Vincenti, inquit, dabo manna absconditum (Apoc. II, 17), hoc est coelestis panis refectionem. In cujus typum corporale manna refecit in deserto populum, cujus satietatem is quoque, ut diximus, confidenter exspectabat cum diceret: Satiabor cum apparuerit gloria tua (Psal. XVI, 15). Quibus utique hic se semper esurire demonstrat, ut ibi satiari mereatur, juxta illud Veritatis: Beati qui nunc esuritis, quia saturabimini (Luc. VI, 21). Cum apparuerit, inquit, gloria tua, satiabor, quia cum de ipsa visione, quae nunc latet, me refeceris, nihil superest requirendum, quousque donec perveniam; quantiscunque interim deliciis affluam, semper mendicum me recognoscam. Qui et alibi ad patriae suae beatitudinem totis votis anhelans, et vitae praesentis exsilium deplorans, ingemiscit dicens: Heu mihi! quia incolatus meus prolongatus est: habitavi cum habitantibus Cedar; multum incola fuit anima mea (Psal. CXIX, 5). Tanquam si diceret: Vae mihi peregrinanti in hujus exsilio vitae, et tam tarde ad patriam venienti! Quid enim est incolatus, nisi peregrinatio extra proprium solum? Unde et exsilium meminimus dictum. Prolongatum itaque suum dolet incolatum, quia praesentem vitam, qua, dum sumus in corpore, peregrinamur a Deo, et tanquam exsules patriam desideramus, qui, ut ait Apostolus, non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus (Hebr. XIII, 14); sicut et ipse qui dicebat: Cupio [Vulg. desiderium habens] dissolvi, et esse cum Christo (Philipp. I, 23), gravius sustinemus, et longiorem quam vellemus esse, cum quaerimus quanto ad illam, quae sine fine est, citius pervenire cupimus. Nec solum hanc vitam peregrinationi, verum etiam tenebris comparans, quo graviorem eam demonstret: Habitavi, inquit, cum habitantibus Cedar (Psal. CXIX, 5), hoc est cum his qui in tenebris commorantur. Cedar quippe interpretatur tenebrae. Et comparatione supernae claritatis, tenebrae dicendus est status vitae praesentis, et nox potius quam dies appellandus. Unde et longae peregrinationis gravamen replicans, adhuc ingemiscit dicens: Multum incola fuit anima meametent (ibid. 6). Ac si aperte dicat: Multum hic et diu me peregrinari doleo, qui alibi patriam recognosco. In cujus profecto peregrinationis et patriae figuram ipse Israelitici populi longe postmodum per Babylonios captivati deplorationem describens, ait: Super flumina Babylonis illic sedimus, et flevimus, dum recordaremur Sion. In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra, etc. (Psal. CXXXVI, 1 et seq.). Duae quippe sunt electorum et reproborum civitates, quae hoc loco sub specie Jerusalem et Babylonis describuntur. Altera hic prosperatur, quae reproborum est, et Babylonia dicitur. Altera hic jugiter per illum afflicta tanto amplius ad supernae pacis visionem anhelat, quanto graviores pressuras hic tolerat. De hac itaque vita fideles ad supernam mentis oculos erigentes, et tanquam de exsilio ad patriam suspirantes, et de captivitate Babylonica liberati, ad libertatem civitatis suae Jerusalem semper anhelant hi, quorum nunc persona psalmus iste compositus, ipsos ad modum exsulum deplorantes inducit, cum ait: metentSuper flumina Babylonis, etc. Flumina Babylonis vitia sunt, quibus consentiendo si quis ea intraverit, ad Babyloniam, id est confusionem defluit, quia damnationem incurrit. Habet quoque civitas electorum propria flumina, de quibus scriptum est: Fluminis impetus laetificat civitatem Dei (Psal. XLV, 5). Et rursum: Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae vivaemetent (Joan. VII, 38). Ad differentiam igitur horum bonorum fluminum, noxia flumina sunt Babylonis dicta, sicut est gulositas, luxuria, avaritia et his similia. Quae utique tanquam flumina Babylonis fideles attendentes, nequaquam haec per consensum intrant: sed quasi desuper sedendo premunt, dum eorum motus quasi quosdam intumescentes fluctus in seipsis reprimunt, contrariis virtutibus quasi quibusdam navigii remis ipsos ne praevaleant contendentes. Sic igitur super flumina pestifera sedentes, quae tanquam obstaculum et impedimentum maximum ad transitum patriae conspiciunt more captivorum, in recordatione illius a qua se adhuc differri dolent, flere memorantur, cum dicitur: metentEt flevimus, dum recordaremur tui, Sion. Sion mons est, in quo civitas Jerusalem sita est. Per hunc ergo montem celsitudo supernae patriae, in qua est Jerusalem, id est continua visio verapacis, exprimitur. Cujus desiderio fideles accensi ad illam jugiter quasi flentes suspirant, et de hac valle lacrymarum tanquam de captivitate Babylonica, quo amplius conscendere cupiunt, differri ab illa gravius gemunt. Ordo congruus prius sedere super flumina, et postmodum fletus referuntur lamenta, quia nemo dum vitiis subjicitur, et voluptatibus subjugatur, erigere se per desiderium ad supernam valet civitatem: nec nisi prius a malo declinemus, bonis faciendis operam damus. Quantum autem voluptates saeculi fugiant electi, ne libidinibus depressus animus minus se attollere ad superna valeat, sequentia declarant: metentIn salicibus, inquiunt, in medio ejus suspendimus organa nostra (Psal. CXXXVI, 2). Salices infructuosae sunt arbores, et in humidis locis abundant, ubi diabolus, quasi sus immunda, volutatur et quiescit; qui loca inaquosa perambulans requiem non invenit. Unde bene in descriptione Behemot dicitur: Sub umbra dormivit in secreto calami, in locis humentibus (Job. XL, 16). Infructuosae itaque reproborum mentes, in fluxu carnalium voluptatum radicatae, salices sunt in medio Babylonis plantatae, et carnalis concupiscentiae vitiis irretitae, atque in profundo vitiorum, quod Babylonis intelligatur medium, jam submersae. Inter tales electi conversantes, quandiu praesens vita tanquam area quaedam grana simul continet et paleas, suspendunt organa sua; dum fletibus magis et lamentis vacantes, a canticis exsultationis cessant, tam aerumnas suas vel dilationem patriae, quam aliorum mortem deflentes. Ut autem organa sua inter tales suspendant, hoc est a vocibus gaudii cessent, ne illas in terra maledictionis deponant, quas coelo potius reservandas judicant, subinferunt: metentQuia illic, etc. Hoc est, qui nos captivaverant, nobis insultantes, et solemnitatum nostrarum celebrationem irridentes, tanquam Deus quem colimus nos de manibus eorum liberare non possit. Interrogaverunt nos verba cantionum, hoc est, illudentes improperabant nobis, ut nunc quoque cantaremus more pristino. Ac si aperte dicerent, causam hujus rei manifestam esse, quia vanis canticis illi nos constat deseruisse, de cujus plurimum confitebamus ope. Unde et has laudes divinas non tam cantica quam cantilenas et figmenta quaedam judicant appellandas.metent Satellites isti praedonesque Babylonici, per quos captivamur, et de amoenitate paradisi, quo quiete vix unus tanquam de terrena Jerusalem in has miserias dejecti sumus, daemones intelliguntur. De quibus adhuc subditur: Et qui abduxerunt nos, hoc est ab illa nos excusserunt amoenitate, dicebant, subaudis: Hymnum cantate nobis de canticis Sion.metent Quod est dicere: Laudem illam Dei, quam dicebatis Jerusalem in illis canticis vestris, ad nos convertite: tanquam divino cultu derelicto daemonibus serviendo, qui subjectis promittunt quae dare non possunt. Quorum unus in tantam prorupit insaniam, ut ipsi fidelium capiti dicere auderet: Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me (Matth. IV, 9). Quorum quidem illusioni competenter respondent electi, et eorum electionem manifesta refellunt oratione, dicentes: Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena? (Psal. CXXXVI, 4.) Hoc illud est Veritatis documentum, quo fidelibus praecipit: Nolite sanctum dare canibus, nec margaritas vestras spargatis ante porcos (Matth. VII, 6), quia immundis et irrisoribus divinorum verborum, et more canum ad hoc oblatrantibus, non sunt eloquia committenda divina, ne vilescere videantur irrisa. Terram alienam dicit infidelium vitam a sorte fidelium exclusam, et daemonibus magis quam Deo subjectam. In hac itaque tam manifesta daemonum possessione laudes Dei penitus sunt reticendae, et lamenta potius assumenda quam cantica. Quibus, ut dictum est, lamentis non solum patriae dilationem in miseriis hujus peregrinationis deploremus, sed magis diabolicas fraudes, per quas tot miseri deluduntur.metent Hic tempus flendi nobis debetur, alibi ridendi promittitur. De quo et Ecclesiastes post illa, quae in exordio sermonis praemisimus, verba, subjecit post aliqua: Tempus flendi, et tempus ridendi. Tempus plangendi, et tempus saltandimetent (Eccle. III, 4). Prius inquit flendi sive plangendi, et postmodum ridendi seu saltandi: quia deplorandae sunt praesentes miseriae, ut de his liberatis verae succedant gaudia laetitiae. Unde et Psalmista: Qui seminant in lacrymis, in gaudio [Vulg. exsultatione] metent (Psal. CXXV, 4). Quod per semetipsam Veritas: Beati qui nunc fletis, quia ridebitis. Beati eritis cum vos oderint homines, et exprobraverint propter Filium hominis: gaudete in illa die, et exsultate. Ecce enim merces vestra multa est in coelo. Verumtamen vae vobis divitibus, qui habetis consolationem vestram. Vae vobis saturati, quia esurietis. Vae vobis qui ridetis nunc, quoniam lugebitis et flebitis. Vae vobis, cum benedixerint vobis omnes homines (Luc. VI, 21). Et alibi hanc reproborum et electorum sortem distinguens: Mundus, inquit, gaudebit, vos autem contristabimini; sed tristitia vestra vertetur in gaudium (Joan. XVI, 20). Quam mox tristitiam et subsecuturum gaudium in comparationem mulieris parientis conferens, ait: Mulier cum parit, tristitiam habet. Cum autem perperit puerum, jam non meminit pressurae propter gaudium (ibid. 21). Quid enim partus mulieris cum dolore parientis, nisi opera fortia sunt animae fidelis, quae per filium magis quam per filiam designantur? Haec illa sunt fidelium semina de quibus supra meminimus: Qui seminant in lacrymis, hoc est in hujus vitae pressuris tanquam hicme quae colligant in aestate. Seminemus et nos, charissimi, flentes, quae metamus ridentes. Ad quod nos praecipue ipsa quoque praesentis temporis institutio admonet, quod in lamentis poenitentiae praevenit laetitiam resurrectionis dominicae. Ubi et illae speciales gaudii voces: Alleluia, etc., Gloria in excelsis Deo, subtractae, moeroris potius quam laetitiae tempus istud insinuant esse, et planctus magis quam cantici. In quo ad modum captivorum, quos diximus, organa nostra suspendentes, et a canticis cessantes, moerori magis quam exsultationi vacare nos convenit, semper attendentes exsilium quod sustinemus, et ad patriam suspirantes, ad quam creati sumus. Cujus quidem patriae felicitas in resurrectione capitis membris est exhibita, sed nondum in ipsis completa. Unde tanto ardentius nos convenit ad illam suspirare, quanto certius in capite novimus hanc completam esse; ut nec post luctum poenitentiae perfectis desint dilationis lacrymae dissolvi cupientibus, et cum Christo esse. Totum itaque tempus vitae praesentis in lacrymis deducendis vel poenitentiae vel dilationis, sicut est praedictum, hoc temporis intercapedo; a praesenti scilicet die usque ad octavas Paschae, unde ipsa dicta est septuagesima, nobis figurat. Quid enim dies octavus Dominicam resurrectionem subsequens, nisi communem fidelium exprimit resurrectionem? Quae tanto securius exspectatur a membris, quanto illa certius in capite praecessit. Cujus desiderium ipse sic in nobis semper augeat, ut de hac peregrinatione ad patriam, de hac valle lacrymarum ad supernae felicitatis trahat gaudium. Amen.

SERMO VII IN RAMIS PALMARUM. Hodierna solemnitas et tanquam imperialis pompae triumphalis jucunditas, qua Dei Filius regio more a turbis est susceptus, et tanquam filius David recognitus et salutatus, longe antea fuit ab ipso David prophetata, exhortante nos ad eam revelatione prophetica: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli. A Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris. Haec est dies quam fecit Dominus, exsultemus, et laetemur in ea. O Domine, salvum me fac, o Domine, bene prosperare: benedictus qui venit in nomine Domini. Benediximus vobis de domo Domini; Deus Dominus, et illuxit nobis. Constituite diem solemnem in condensis usque ad cornu altaris (Psal. CXVII, 22 et seq.) Quos enim aedificantes hoc loco dicit, nisi sacerdotes Judaici populi, qui subjectos per fidem Christi aedificare deberent in templum Dei? Hoc ipsum destruere nitebantur fundamentum, in quo erigendum fuerat aedificium. Ut enim Apostolus ait: Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est (I Cor. III, 10), quod est Christus Jesus. Haec est illa petra, in cujus fide fundata perseverat Ecclesia, sicut et ipse Petro ait (Matth. XVI, 18), cui eam commisit. Hic est lapis sine manibus de monte abscisus, qui hoc loco ab aedificantibus dicitur reprobatus, a turbis hodie recognitus est et susceptus: ut cum aedificatores respueruent, aedificandi susciperent; et excaecatis magistris, illuminarentur discipuli, et in condemnationem seniorum resonarent pueri laudem Dei. Referente Joanne, novimus quod hodie Jerosolymis multa jam erat turba non solum ex Judaeis, verumetiam ex gentibus, qui convenerant ad proximam Paschae solemnitatem. Sic enim de gentilibus et ipse adjecit: Erant autem gentiles quidam ex his qui ascenderant, ut adorarent in die festo. Hi ergo accesserunt ad Philippum, qui erat a Bethsaida Galilaeae, et rogabant eum dicentes: Domine, volumus Jesum videre. Venit Philippus, et dicit Andreae. Andreas rursus et Philippus dixerunt Jesu. Jesus autem respondit eis, dicens: Venit hora ut clarificetur Filius hominis (Joan. XII, 20). Ab his itaque gentilibus pariter et plebe Judaica Dominus hodie susceptus, tanquam lapis reprobatus ab aedificantibus in caput anguli est a Domino constitutus: sicut de illo lapide sine manibus absciso dictum est, quod in montem magnum cresceret et universam terram impleret. In angulo domus duo parietes conveniunt, nec nisi conventu duorum angulus fieri potest. Novimus in Ecclesia, quae domus Dei est ex Judaeis et gentibus congregata, quasi duos parietes sibi convenientes erigi, sicut hodie coeptum esse legimus. Unde et ipse Dominus ait: Venit hora ut clarificetur Filius hominis (ibid., 23). Tanquam si diceret: Jam est incoeptum de multiplicatione fidelium in utroque populo, per quod maxime Filius hominis sit postmodum glorificandus, ut dum a principibus Judaeorum reprobatur, ab universo mundo suscipiatur. Factus est itaque in caput anguli, hoc est a Domino constitutus, ut in hac junctura duorum parietum, tanquam in angulo quodam convenientium ipse fidelibus praesit universis, sicut caput in corpore caeteris membris, et tanquam una persona ex ipso fiat Ecclesia, in qua ipse sit caput, et illa corpus. Hoc et ipse Dominus hodie per semetipsum declaravit, cum Jerosolymam veniens tam asinae primum quam pullo postmodum insedit. Asina quippe mater pulli fidelis est populus primo ad Christum ex Judaeis conversus, sicut apostoli et caeteri fideles in primitiva Ecclesia, qui postmodum sua praedicatione gentilem populum ad fidem convertendo, tanquam mater illum pariendo genuerunt Deo. Quorum unus ex eis dicebat: Filioli mei, quos adhuc parturio, donec Christus formetur in vobis (Galat. IV, 19). Et iterum: In Christo enim Jesu per Evangelium ego vos genui (Cor. IV, 15). Sedere autem Christum super utrumque populum, est eis tanquam equitem et rectorem praesidere, et eos quos justificat per gratiam inhabitare. Unde et in Proverbiis (Prov. XIV, 33) anima justi sedes dicitur sapientiae, hoc est habitatio Christi, quia sapientia dicitur Dei. Cum his, super quos sedet, Jerosolymam venit, quia eos tantummodo quibus hic regendo praesidet ad coelestem Jerusalem aeternae pacis visionem introducit. Hos quoque duos populos per asinam et pullum Jacob patriarcha designavit, cum in typo Christi Judam filium suum, de quo ipse ortus est, benedicens ait: Et ipse erit exspectatio gentium, ligans ad vineam pullum suum, et ad vitem, o fili mi, asinam suam (Gen. XLIX, 10). Ipse quippe Dominus discipulis ait: Ego sum vitis, et vos palmites (Joan. XV, 5). Ad vitem itaque, hoc est ad teipsum, Domine Jesus, asina est ligata, et ad vineam pullus, hoc est ad palmites ipsius vitis: quia tu, Domine, propria praedicatione primos ex Judaeis fideles tibi copulasti, per quos et postmodum gentiles convertisti, et eis aggregasti, qui tuam minime viderunt in carne praesentiam. Hoc ipsum igitur quod tam asinae quam pullo Dominus insidens exhibuit, hoc praesens versiculus Psalmi, longe ante praecinit, dicens: Hic factus est in caput anguli (Psal. CXVII, 22), hoc est constitutus a Deo in caput, ut diximus, duorum parietum, in una domo Dei sibi conjunctorum. A quo vero tam magnum quid factum sit, supponitur cum dicitur: A Domino factum est istud (ibid., 23). In quo patenter ostendit frustra eos laborasse, qui quod disposuerat Deus nitebantur evertere. Unde et in mortem ejus conspirati dicebant: Videtis quia nihil proficimus. Ecce mundus totus post eum abiit. Et est mirabile in oculis nostris (Joan. XII, 19). Quid enim mirabilius in oculis hominum, quam divinae dispositionis profundum, de quo ipse ait: In judicium ego veni in hunc mundum, ut qui non vident videant, et qui vident caeci fiant? (Joan. IX, 39.) Ecce doctores legis quem in lege promissum exspectabant venturum, venientem tanquam incognitum reprobaverunt. Erraverunt magistri, in quo non erraverunt discipuli. Caecitas ex parte facta est in Israel, ut plenitudo gentium subintraret. Fracti sunt olivae rami naturales, ut silvestris insereretur oleaster. Peculiaris ille quondam Dei populus ex magna parte Deum reprobando meruit reprobari a Deo, et quasi filius alienatis, in eorum locum successerunt alieni. Quod altissimum Dei consilium in tantam admirationem venit mentibus fidelium, ut ipse Apostolus super hoc exclamans dicat: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! Quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit? (Rom. XI, 33.) Ad hujus temporis plenitudinem gratiae exsultare admonemur, et laetari, cum dicitur: Haec est dies (Psal. CXVII, 24 et seq.) Tanquam si diceret: Hoc est illud tempus fidelibus optatum, quod per semetipsum Dominus copia replevit omnium bonorum. Exsultemus, inquit, et laetemur (ibid.). Ingeminat gaudium, praevidens in duobus populis Ecclesiae crementum. Ad hanc itaque temporis gratiam totis votis ipse psalmographus anhelans, in quam suam et omnium fidelium salutem exspectabat futuram. exorat dicens: O Domine, salvum me fac (ibid. 25) Me, inquam, qui te recognosco, qui in te solum tanquam omnium Jesum, id est Salvatorem, spem totam constituo; quantacunque caecitate populus meus sit percutiendus. Et ut salvum facias, bene prosperare (Psal. CVII). Hoc est, prospere agas in omnibus quae disponis, tuae voluntati obtemperantibus sibi causa salutis aeternae. Quantum autem prosperari debeat in his quae agit, demonstrat cum supponit: Benedictus qui venit in nomine Domini (Luc. XIII, 35). Benedictus, inquit, hoc est a Deo sanctificatus, et ex utero matris omnibus donis Spiritus sancti consummatus. In nomine Domini, sicut et ipse ait: Ego veni in nomine Patris mei: et alius veniet in nomine suo, et eum suscipietis (Joan. V, 43). In nomine Patris venit, qui non propriam gloriam, sed Patris quaerit; nec tam nosci vult ut honoretur, quam eum cognosci facit ut glorificetur. Qui venturus est, inquit, quoniam tempore prophetiae hoc erat futurum, quod in nostro novimus esse completum. Adeo autem ad praesentem diem psalmus iste pertinet, ut haec ipsa verba psalmi populus hodie acclamaverit in laudem Domini. Unde et Matthaeus meminit: Turbae autem quae praecedebant, et quae sequebantur, clamabant dicentes: Hosanna filio David: Benedictus qui venit in nomine Domini (Matth. XXI, 11). Hinc et Hieronymus Damaso [Anmerkung] De Osanna scribit his verbis: «Ipsa Hebraea verba ponenda sunt: in CXVII psalmo, ubi nos legimus: O Domine, salvum me fac, etc., in Hebraeo legitur: Anna Adonai, Osianna, etc. Et quia Osianna, quod nos corrupte propter ignorantiam dicimus Osanna, salvifica, sive salvum me fac, exprimatur, omnium interpretatione signatum est.» Et post aliqua [Anmerkung] : «Hebraei habent interjectionem, ut quando volunt Dominum deprecari, dicant: Anna, Domine, quod Septuaginta interpretati sunt: O Domine. Osi ergo salvifica interpretantur, anna interjectio deprecantis est. Si ex duobus velis compositum verbum facere, dices Osianna, sive ut nos loquimur Osanna, media vocali littera elisa.» Item [Anmerkung] : «Ubi nos legimus in Latino: O Domine, salvum me fac, o Domine, bene prosperare (Psal. CXVII, 25), juxta Hebraeum legere possumus: Obsecro, Domine, salvum me fac, obsecro, Domine, prosperare. Matthaeus, qui Hebraeo sermone scripsit, ita posuit: Osanna barrama, id est Osanna in excelsis.» Tale est ergo juxta Hieronymum: Osanna in excelsis, tanquam si diceret: Precamur, Domine, ut veram nobis salutem conferas in coelis. Benediximus vobis. Post benedictionem salvationis Domini, qui factus est in caput anguli, ad benedictionem quoque membrorum tanquam duorum parietum ad eum conjunctorum convertens verba, dicit Psalmista: Vobis de domo Domini existentibus, et in ea tanquam duobus erectis parietibus, vobis, inquam, benediximus, etc., hoc est: Pro sanctificatione vestra, et Ecclesiae multiplicatione futura, nos prophetae Domini saepe rogavimus, et tanquam de re jam completa certi, eum laudavimus. In hujus typo futurae benedictionis super utrumque populum, Jacob patriarcha filios Joseph, Ephraim, et Manasse, manibus cancellatis, hoc est in modum crucis obligatis, legitur benedixisse (Gen. XLVIII). Ubi quidem patenter innuitur utriusque populi salvationem futuram in Christi consistere passione, et hanc benedictionem tam ipsi Jacob, quam Isaac et Abrahae in eorum semine promissam esse. Ac ne forte quisquam quaereret a propheta tam longe ante adventum Christi existente, quis hoc ei caeterisque revelaverit de longinquo, tanta caecitate in Israel facta de proximo, ut subintraret gentium plenitudo, quasi respondens ait: Ipse idem Dominus, qui nunc per semetipsum apparens istos illuminavit, nobis quoque super hoc longe ante illuxit. Constituite diem solemnem (Psal. CXVII, 27). His praemissis, quasi conclusionem supponit, qui nos exhortatur ad solemnitatem praesentis diei, tanquam sic inferens dicat: Quandoquidem ita Dominus in duobus populis Ecclesiam multiplicavit in figura, quorum qui praecedebant et qui sequebantur hodie Dominum suscepisse referuntur et benedixisse. Igitur et quicunque fideles in memoria tanti beneficii gratias actLýÇFConstituite diem solemnem in condensis (ibid.), hoc est in magna multitudine populi, et quasi densitate quadam spiritalium arborum incomparabilibus illis ramis palmarum vel olivarum, quas hodie populus accepit, significatarum. Quid enim illi rami vel frondes de arboribus avulsae praetendebant, nisi utriusque populi aggregationem de massa peccatorum assumptam? In quorum repraesentationem, populus fidelium hodierna die arborum ramis vel frondibus, quas gestavit, totam Ecclesiam usque ad altare, quasi frutetorum replent densitate, ut juxta litteram quoque videatur accipi quod dicitur: In condensis usque ad cornu altaris (ibid.). Mystice autem cornu altaris dicitur sacrificium Christi. Per altare quippe sacrificium, per cornu altaris extremitas ejus intelligitur. Sacrificium itaque Christi, quod veteri sacrificio legis successit, per cornu altaris figuratur, cum sit extremum hoc sacrificium, et suprema hostia complens caeteras. In cornu quoque altaris, tanquam in angulo quodam, duo altaris latera sibi junguntur: ut quemadmodum Christum factum superius diximus in capite anguli, ad quem duo populi junguntur; ita etiam dicamus ad sacrificium Christi duos ritus sacrificii convenire, sacrificii sancti Melchisedech in pane et vino, et sacrificii legis in carnalibus hostiis. Utraque quippe sacrificia in figura nostri praecesserunt, et in significatione illius convenerunt. Constat etiam animalia cornuta, cum in transgressum pugnae venerunt, vim maximam et robur pugnandi in rigore et fortitudine cornuum habere. Cum igitur Christus, pro nobis, immolatus virtute hujus sacrificii diabolum straverit, quasi cornu suo eum vulneravit, atque vulneratum dejecit. Bene itaque per cornu altaris, sacrificium Christi tanquam vituli nostri figuratur, cum hoc efficax et forte, ut dictum est, fuerit in pugna, corneum magis dicendum quam carneum; rigidum, non molle; robustum, non debile. Usque ad hoc cornu altaris celebratio nostrae porrigitur solemnitatis, cum tantae victimae dignitate festivitates decorantur Christianae. Ad hoc cornu altaris specialiter hodierna solemnitas pervenit, cum in ejus missa primum Christi passio recitatur, qua pro nobis ipse est immolatus. Hac die Dominus Jerosolymam veniens passioni se obtulit, decima videlicet tunc die mensis, sicut ex Evangelio perpenditur Joannis (Joan. XI, XII). Ibi quippe habemus quod post resurrectionem Lazari, Judaeis in mortem Domini jam omnino conspiratis, ipse Dominus jam non palam ambulabat apud eos, sed abiit in regionem juxta desertum, in civitatem quae dicitur Ephrem, et ibi morabatur cum discipulis suis. Deinde, cum jam pascha proximum esset, venit Bethaniam ante sex dies paschae, quasi ad victimam verus agnus accedens, capiendus in pascha ut immolaretur. Inde in crastinum veniens Jerosolymam susceptus est hodie a turbis, et tanquam rex Israel, et David regius haeres recognitus et salutatus. Quinto itaque die ante illud pascha Judaeorum, hoc est hodie, qui decimus dies mensis hujus, venit rex in Jerusalem. Pascha enim celebratur in quarto decimo die. Decimo autem voluit ideo ingredi, quia ita praefiguratum erat in lege, ubi praecipitur: Decima die mensis hujus tollat unusquisque agnum per familias et domos suas (Exod. XII, 3). Et paulo post: Et servabitis eum usque ad quartam decimam diem mensis hujus. Immolabitque eum universa multitudo filiorum Israel ad vesperam (ibid., 6). Decima autem die mensis primi, agnus qui in pascha immolaretur domum introduci jussus est, quia Dominus decima die ejusdem mensis, hoc est ante quinque dies paschae, in civitatem in qua pateretur erat ingressurus. Hanc igitur diem secundum mysterium legis competenter elegit, qua se, ut dictum est, offerret passioni, quam antea nonnunquam refugerat sese abscondendo, vel tentus a Judaeis libere per medium eorum transeundo, vel frequenter ab eis declinando, quia nondum venerat ejus hora. Qua profecto die quo magis honorifice suscipi voluit a turbis, et ingressus templum ejecit inde libere omnes vendentes et ementes, et mensas nummulariorum, et cathedras vendentium columbas evertit, et his expulsis, accedentes ad eum caecos et claudos in ipso templo sanavit, eo amplius invidiam perversorum contra se commovit, ut quod jamdudum voluerant perficere maturarent, et ab eo daretur facultas, in quibus praecesserat voluntas. Ipse quippe est, qui ait: Nemo tollit a me animam meam, sed ego pono eam (Joan. X, 18). Nemo quippe vim ei facere potuit, ut tanquam invitum et coactum occidere, vel etiam comprehendere posset. Ut autem majori incitarentur invidia, qui de morte Domini jam tractabant, et Deo magis indignarentur, quo amplius eum honorari viderent, tantum sibi honoris hodie permisit exhiberi, quantum nulli regum legimus exhibitum. Ut enim de divinis laudibus taceamus, et ramos vel frondes quos in via sternebant praetereamus, quam mirabilis fuit illa singularitas honoris, qua plurima turba sub pedibus vilium jumentorum prosternebant vestimenta, nec pedibus illis, quibus ipsa Dominum bajulabat, contingi tolerabant! In quo nec modicum advertendum est mysterium. Quibus enim coelestis praesidet diis nequaquam terram suis contingunt pedibus, quia quorum desiderium conversatur in coelis, eorum affectus non adhaerent terrenis; nec animos suos dejiciunt in caducis, qui sursum Christum quaerentes solis inhiant aeternis. Quos ut imitari possimus, rogamus te, Domine Jesu, ut nos quoque tua facias jumenta, quibus in fidem et regendo digneris praeesse, Salvator mundi, cui dicitur in alio psalmo: Homines et jumenta salvabis, Domine, quemadmodum multiplicasti misericordiam tuam, Deus (Psal. XXXV, 7). Amen.


SERMO VIII IN EADEM DIE. Erat autem spelunca et lapis superpositus, et ait Jesus: Tollite lapidem, etc. (Joan. XI, 38). Miserationes Domini universis operibus ejus Psalmista praeferens ait: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Et miserationes ejus super omnia opera ejus (Psal. CXLIV, 9). Miserationum itaque Domini recordantes, tanto hinc eum amplius glorificare debemus, quanto haec ejus opera caeteris praeesse, et magis necessaria nobis cognoscimus esse. Unde et a turbis hodie meruit honorari, maxime quod moerentium sororum Lazari miseratus, suscitatum eis reddidit fratrem jam in monumento quatuor dies habentem. Ut enim Joannes scribit, propter hoc hodie turba ei obvia venit, quoniam hoc audierant factum. Ad quod tanquam hodiernae festivitatis originem oculos mentis reducentes, tanto diligentius ejus mysterium intueri debemus, quanto haec magna Domini misericordia majorem tribuit peccatoribus consolationem. Tres quippe mortuos a Domino legimus suscitatos, quibus universa peccatorum genera doctores nostri dixerunt figurari. Suscitavit enim filiam archisynagogi adhuc in domo jacentem antequam foras efferretur; suscitavit filium viduae extra portam civitatis Naim jam deportatum; suscitavit et hunc, de quo nunc nobis sermo est, videlicet Lazarum, cum jam in monumento quatuor dies haberet: unde et quatriduanus mortuus dicitur. Tres igitur isti mortui tria peccantium genera signant, qui per praesentiam divinam inspirante gratia reviviscere dicuntur: et felicius isti a morte animae, quam illi a morte corporis per Dominum suscitantur.pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Puella quidem mortua, quae adhuc in domo tenebatur clausa quando est suscitata, illos significat peccatores, quorum peccata, mente tantum concepta, nondum per operationem exterius sunt progressa. Juvenis autem extra portam delatus eos significat, quorum peccata jam in effectum proruperunt, ut videri jam ab omnibus possint. Lazarus vero, non solum sepultus verum etiam quatriduanus, eos significat, qui longa consuetudine peccandi magna peccatorum mole premuntur, et divinae consuetudinis exemplo, alios etiam corrumpunt: unde et foetere dicuntur. Tres itaque mortes animae, tres isti mortui, ut diximus, designant: peccatum scilicet cogitationis, hoc est contemptum Dei adhuc in mente latentem, nondum progressum in operationem; et peccatum operationis, hoc est pro ipso, sed nobis, et pro nobis. jam per operationem apparens, atque peccatum consuetudinis, et jamdudum in operatione habitum. Haec tria genera peccatorum tanquam tres animae mortes in capite I psalmi a beato viro dicuntur removeri, cum talis ipse describitur, qui non abierit in consilio impiorum, non steterit in via peccatorum, non sederit in cathedra derisorum. At quoniam resurrectio Lazari ad praesentem, ut diximus, solemnitatem maxime pertinere dignoscitur, mysterium ejus sermo noster ut coepimus prosequatur. Quod ut faciat diligentius, paulo historia altius replicetur.pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Refert itaque Joannes, quod, cum facta essent encaenia in Jerosolymis, et ibi esset Dominus Jesus, et quaererent eum Judaei apprehendere, exiit de manibus eorum, et abiit iterum trans Jordanem, ubi fuerat Joannes baptizans, et mansit illic. Et tunc, Lazaro jam languente, miserunt ad eum sorores ejus Maria et Martha, dicentes: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Domine, quem amas infirmatur (Joan. XI, 3). Quo audito, mansit Dominus in eodem loco duobus diebus. Deinde, cum dixisset discipulis Lazarum interim mortuum esse, venit Bethaniam cum ipsis, et invenit Lazarum quatuor dies jam in monumento habentem. Et suscitaturus mortuum, pervenit ad sepulcrum. Erat autem, ut diximus, spelunca et lapis superpositus ei. Et ait Jesus: Tollite lapidem. Ut ergo tulerunt lapidem, voce magna clamavit Jesus: Lazare, veni foras. Et statim prodiit qui fuerat mortuus, ligatus pedes et manus institis, et facies illius sudario erat ligata. Dicit eis Jesus: Solvite eum, et sinite abire. Multi ergo ex Judaeis, qui venerant ad Mariam, et viderant quae fecit, crediderunt in eum. Quidam autem ex ipsis abierunt ad Pharisaeos, et dixerunt eis quae fecit Jesus. Collegerunt ergo pontifices et Pharisaei concilium, et dicebant: Quid facimus? quia hic homo multa signa facit. Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum,pro ipso, sed nobis, et pro nobis. etc. (Ibid., 38-48.) Ex quo profecto liquet, ex hoc denique miraculo adversus Dominum Judaeos maxime commotos fuisse, et in ejus nece ex tunc praecipue conspirasse: tanquam eum occidendo possint delere, per quem mortuos noverant suscitatos esse, quasi mortuus non posset resurgere post triduum, qui quatriduanum suscitaverat Lazarum. Cujus quidem resuscitatio tanto diligentius descripta est ab Evangelista, quanto plenius nostrae salutis continet mysteria, quos quotidie divina misericordia felicius, ut diximus, resuscitat a morte animae, quam tunc et semel Lazarum a corporis morte. Lazarus quippe, ut diximus, jam sepultus et quatriduanus mortuus, illum significat peccatorem, qui longa consuetudine peccati interim dejectus est in profundum, ut in illo profundo tanquam in sepulcro putrescat quatriduanus, nec se tantum perimens, verum etiam alios exemplo quasi foetore quodam suae putredinis corrumpens. Unde et bene foetere describitur quasi quatriduanus. Quatuor enim dies quos in monumento pro ipso, sed nobis, et pro nobis. habuit, universitatem peccatorum exprimunt, quibus quisque pessimus est involutus, tanquam in illo profundo vitiorum sepultus, de quo scriptum est: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Peccator cum in profundum vitiorum venerit, contemnet (Prov. XVIII, 3), quia cum in longa perstiterit consuetudine peccandi, quae jam ei facta est quasi altera natura, gravi jugo ipsum deprimit, salutiferas fidelium exhortationes vel divina monita respuens contemnit. Unde ipsi necessarium est, ut pro illius obstinatione devotio fidelium intercedat, ut interventu eorum divinae gratiae respectum assequatur, quo illi poenitentiae gemitus inspiretur, et conversus salvetur. Unde bene pro fratre Lazaro sanando sorores ejus intervenerunt, ejus infirmitatem Domino nuntiando. Quem ad subveniendum invitantes, satis hoc esse censuerunt, ut Domino nuntiarent amici sui mortem, et propriam de infirmitate fratris desolationem. Sic enim mandantes dixerunt: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Domine, ecce quem amas infirmatur; nec addiderunt: Veni et cura eum; nec tam orando quam nuntiando quod volebant postulaverunt. Satis enim crediderunt Domino nuntiare anxietatem amici sui, atque suam; tanquam illud proverbium attendentes: Amicus et medicus in necessitate probantur. Unde satis aestimaverunt amicitiam fieri cum dicunt: Ecce quem amas. Magna fiducia earum in hac sua petitione plurimum nos confirmat, ut nihil haesitantes a Domino necessaria constanter postulemus. Interveniunt pro infirmo nondum mortuo, quia vivis adhuc, non defunctis supplicatio fidelium proficit ut salubrem poenitentiam habeant.pro ipso, sed nobis, et pro nobis. In Maria et Martha universi fideles comprehenduntur, tam contemplativae scilicet vitae quam activae: quarum orationes dum sibi conjunguntur, facile pro aliis quoque impetrant quae illi non merentur. Et notandum quod, adveniente Domino. Bethaniam, Martha occurrit illi. Maria autem domi sedebat. Ex quo diligenter activorum et contemplativorum vita describitur. Activi quippe sunt, qui circa proximi causam maxime occupati, temporalia bona procurant, ut habeant unde tribuant necessitatem patienti; et in exterioribus actionibus laborantes, illa implent opera misericordiae de quibus illis Dominus dicturus est: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Esurivi, et dedistis mihi manducare, etc. (Matth. XXV, 35.) Contemplativa vero est vita, quae amore Dei vehementer succensa, tanto sincerius ei vacat, et in ejus contemplationem, et status supernae vitae oculos meritis perfectius erigit, et eo magis in hac speculatione suspensa delectatur, quanto a curis saeculi amplius remota quiescit. Martha itaque, tanquam in exteriori administratione occupata, Domino venienti statim occurrit; Maria vero domi sedens quiescit, nequaquam istis visibilibus intenta bonis, sed supernis inhians gaudiis, quae nec oculus vidit, nec auris audivit. Quam etiam Evangelista in tantum quietem suam amare describit, ut nequaquam de domo egressa, nisi a Domino prius vocata, cum ei videlicet Martha diceret: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Magister adest, et vocat te (Joan. XI, 28). Nonnunquam viri contemplativi de secreto intimae quietis, Deo inspirante, coguntur exire, et populo illo postulante, curis implicantur ecclesiasticis, sicut in beato factum est Martino. Quanto autem contemplativorum major religio ferventiori studio adhaeret Deo, tanto Mariae devotionem Evangelista magis commendans ait: Maria autem, cum venisset ubi erat Jesus, videns eum, cecidit ad pedes ejus. Et dixit ei: Domine, si fuisses hic, non esset mortuus frater meus. Jesus ergo, ut vidit eam plorantem, et Judaeos qui venerant cum ea plorantes, etc. (Ibid., 32, 33.) Nequaquam enim Martha, quae Domino prior occurrerat, vel ad pedes ejus adorando prostrata, vel super fratre dicitur lacrymata. Prior ad Dominum Martha venit, quoniam activa vita, licet in meritis sit posterior, naturaliter tamen in ordine temporis est prior. Ut enim beatus meminit Gregorius a minimis quisque inchoat, ut ad majora perveniat. Et imperfectior activorum vita quaedam est fidelium inchoatio, in qua se prius exerceant, quam ad perfectionem contemplationis conscendant.pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Quod vero Dominus Lazarum suscitaturus infremuisse spiritu, et seipsum turbasse dicitur, hoc in seipso exhibuit quod misericorditer in nobis agit. Quo enim quisque poenitens majora commiserit, magis horrore gehennae infremere ac turbari cogitur de peccatorum suorum magnitudine. Hic vero, qui quatriduanus mortuus dictus est, per hos quatuor dies, quos jam in morte habuerat, omni peccatorum genere contaminatus fuisse innuitur. In eo quippe tam cogitationis quam operationis peccatum praecedens in consuetudinem venerat, et tandem alios per exemplum corrumpendo, in morte pariter tam aliorum quam propria consummatum erat, primo, ut dictum est, in cogitatione, secundo habitum in opere, tertio dictum in consuetudine, quarto in aliorum corruptione. Quod vero Dominus interrogat: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Ubi posuistis eum? tanquam ignorans sepulcri locum; hoc nobis insinuat, tales maxime a Deo ignorari, quorum opera magis improbat, juxta illud quod reprobis ait: Amen dico vobis, nescio vos (Matth. XXV, 12). Primo lapidem praecipit tolli qui mortuum premit, ut sicut mortuus resurgere possit; quia talibus, ne de magnitudine peccatorum desperent, indulgentia Evangelii magis est praedicanda, quia dictum est adulterae: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Vade, et amplius noli peccare (Joan. VIII, 11), quam legis in lapide scriptae duritia in contaminationem inducenda. Hic itaque longa consuetudine peccandi detentus, et pravae consuetudinis jugo graviter depressus, atque in tantum libero arbitrio in ipso jam debilitato, ut non solum ad eum surgere non posset ut eum requireret, sed nec pro se orare satageret; venit ad eum misericors Dominus, cum ei gemitum poenitentiae inspirat, et viribus omnino destitutum erigat aegrotum. Ad quem voce magna clamans: Lazare, veni foras, ipso clamore insinuat, quam longe remotus hic ab eo absistat. pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Veni foras, inquit; hoc est, per temetipsum culpam, quae est in mente, propala confessione, et spiritali medico vulnus ostende, a quo suscipias cataplasma medicinae. Vocat Dominus Lazarum, cum peccatori salubris poenitentiae inspirat gemitum. In quo quidem gemitu mortuus reviviscit, quia mors animae, quod est peccatum, per eum abscedit. Quippe qua hora peccator ingemuerit peccatum suum, salvus erit. Et quia post poenitentiam confessio restat peccati, vocatus Lazarus foras exit, dum se poenitens per confessionem peccatorum prodit, et de profundo vitiorum tanquam de sepulcro surgit. Sed quia hic talis excommunicari meruerat, et ab Ecclesia, expulsis vinculis anathematis, adhuc religatus erat pro tam manifestis criminibus suis, procedere dicitur ligatus pedes et manus, et sudario faciem involutus. Quislibet excommunicatus a praelatis, qui jam per poenitentiam et confessionem Deo sit reconciliatus, tamen ab ipsis Ecclesiae ministris anathematis vinculis est absolvendus: ut satisfactione peracta, consortium ei reddatur fidelium ab ipsis per quos fuerat exclusus. Pedes et manus ligatos habet, cui adhuc introitus Ecclesiae non est concessus, ut satisfactionis opera sint injuncta, quae pro qualitate vel quantitate peccatorum a praelatis sunt imponenda: ut sicut non est liber ad incedendum quo voluerit, ita nec ad operandum quod ipse decreverit. Qui enim diu male vivendo abusus pro ipso, sed nobis, et pro nobis. est potestate sua, jam non proprio, sed alieno quod deliquit corrigere debet arbitrio, nec jam sui juris est in talibus agendis, sed alieni. Faciem quoque involutam habet, quia ante satisfactionis impletionem devotio poenitentis, et verus poenitentiae gemitus non potest cognosci. Per faciem quippe, qua quisque cognoscitur, notitia designatur. Faciem itaque poenitentis involutam aperiunt, qui ejus instituta satisfactione, ipsius, ut dictum est, devotionem cognosci faciunt, et reddendo ei Ecclesiam tanquam fidelem eum recognoscunt, qui eum habebant prius tanquam incognitum, et sicut ethnicum vel publicanum. Solvunt itaque discipuli resuscitatum a Domino, et liberum ire sinunt, qui prius extra Ecclesiam fuerat relegatus, dum introitum pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Ecclesiae, et consortium fidelium ei reddunt, et in arbitrio ejus proponunt quocunque vitae tramite velit ad Deum tendere, et quibus operibus id possit eligere. Et hoc est quod eis Dominus ait: pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Solvite eum, et sinite abire. Ecce Dominus mortuum corporaliter suscitando, discipuli suscitatum solvendo, multum meliorem tam suscitationem, quam solutionem justitiae nobis proponunt, prout exponendo prosecuti sumus. Illud semel miraculum Dominus egit in corpore, quod multo felicius in animabus poenitentium agit quotidie. Reddidit Lazaro vitam, sed rursum morituro temporalem. Tribuit poenitentibus vitam, sed sine fine mansuram. Illud mirabile in oculis hominum, sed istud maximum judicio fidelium. Quo vero majus, eo appetendum amplius. Scriptum est hoc de Lazaro, non ipso Lazaro, sed [nec] pro ipso, sed nobis, et pro nobis. Quaecunque, inquit Apostolus, scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt (Rom. XV, 4). Semel vocavit Dominus Lazarum, et suscitatus est a morte corporali. Saepius nos vocat, ut melius resurgamus a morte animae. Semel ei dixit: Veni foras, et statim prodiit ad unum Domini praeceptum. Quotidie nos Dominus per Scripturam invitat ad confessionem, hortatur ad emendationem, promittit vitam quam dare paratus est nobis, qui mortem non vult peccatoris. Negligimus vocantem, spernimus invitantem, contemnimus promittentem. Inter Deum et diabolum tanquam inter patrem et hostem constituti, paternis monitibus ad vitam hostiles praeponimus ad mortem. Non ignoramus, inquit Apostolus, astutias Satanae (II Cor. II, 11); astutias, inquam, illas ejus maximas, quibus nos ad peccatum inducit, et ab emendatione retrahit. Peccatum suggerens, duobus nos exuit, quibus illi maxime potest resisti, timore scilicet ac pudore. Quod enim vitamus, aut timore cujusque damni, aut reverentia pudoris dimittimus. Honesti quippe viri [Anmerkung] plus quam rerum cavent detrimentum, sicut e converso inhonesti faciunt. Cum ergo Satanas quemlibet ad peccatum impellit, facile hoc efficit, si primo illum timore, ut diximus, et pudore privaverit. Cum autem id effecerit, eadem ei reddit quae prius abstulit, ut sic eum a confessione retrahat, et in peccato suo mori faciat. Tunc ei latenter susurrat in animo: Leves sunt sacerdotes, et difficillimum est compescere linguam. Si hoc vel illud talibus confitearis, secretum esse non poterit: et cum in notitiam venerit, imminebit periculum, vel incurres famae detrimentum, vel damnum te sustinere, vel confundi necesse est ex vilitate. Sic misero diabolus illudens, cum ea primum ei abstulerit, quae per peccatum vitare debuit, eadem postmodum ei reddidit, per quae ipsum in peccato detinere possit. Timet captivus temporale, non animae damnum. Erubescit homines, contemnit Deum. Pudet hoc in notitiam hominum venire, quod non puduit eum in conspectu Dei et totius curiae supernae committere. Formidat humanum judicium, qui non veretur divinum. De quo Apostolus ait: Horrendum est incidere in manus Dei viventis (Hebr. X, 31). Et per semetipsam Veritas: Nolite, inquit, eos timere qui occidunt corpus, animae vero non habent quid faciant; sed potius timete eum qui potest corpus et animam mittere in gehennam (Matth. X, 28). Sunt animae morbi, sicut et corporis. Et ideo divina pietatis medicos utrisque sanandis praevidit. Ipse quippe Dominus Jesus se spiritalem medicum appellans, ait: Non est opus valentibus medico, sed male habentibus (Matth. IX, 12). Hujus locum sacerdotes in Ecclesia tenent, quibus tanquam animarum medicis peccata confiteri debemus, ut ab eis satisfactionis cataplasma sumamus. Qui mortem corporis timet, qualicunque corporis parte patiatur quantumque secreta, quantum libet obscena, medico revelare, et ad curandum exponere non differt. Quaelibet dura, quaelibet aspera sustinet, ut mortem differat, non evadat. Quidquid pretiosum habet, dare non dubitat, ut ad modicum mortem hanc corporalem depellat. Quid ergo pro morte animae faciendum est, quantumcunque sit gravissima, sine magno labore, sine magnis sumptibus in perpetuum medicari potest. Nos ipsos Dominus, non nostra quaerit, nec nostris indiget qui omnia praebet. Ipse quippe est, cui dicitur: Bonorum meorum non eges (Psal. XV, 2). Apud eum quisque tanto major est, quanto apud se per humilitatem minor. Tanto magis justus, quanto proprio judicio magis reus. Tanto amplius ibi nostra tegimus, quanto hic ea promptius per confessionem propalamus. Ab hac itaque, fratres, nos retinentes, attendamus quod scriptum est: Est confusio adducens gloriam, et est confusio adducens peccatum (Eccli. IV, 25). Et rursum: Veniensque Babylonem, ibi liberaberis (Jerem. XX, 6). Confusio quippe duplex est erubescentiae: altera quidem salubris, cum erubescimus nos turpia commisisse in conspectu Dei; altera lethalis, cum magis homines quam Deum verentes ad confessionem venire nos pudet: vel quoties aliqua humilia propter Deum agere recusamus, ne viliores apud stultos habeamur. Haec profecto confusio est adducens peccatum, quia ne vilescamus hominibus, vilescere Deo sustinemus. Illa vero confusio veram nobis acquirit gloriam, qua vilescere hominibus non refugimus, ut gloriosi Deo efficiamur, et magni divino verius quam humano judicio simus. Ad hanc utique Babylonem, id est confusionem laudabilem, cum pervenerimus, ut de peccato scilicet erubescamus, ab ipso statim liberabimur, parati jam ad confessionem, et condignam satisfactionem. Unde et Psalmista: Delictum meum cognitum tibi feci, et injustitiam meam non abscondi. Dixi. Confitebor adversum me injustitiam meum, etc. (Psal. XXXI, 5). Delictum suum cognitum Deo facit, qui vicario ejus locum ipsius in Ecclesia tenenti confiteri peccatum nequaquam erubescit. Sicut enim ipse in membris suis persecutionem sustinere vel beneficium suscipere se testatur, dicens: Saule, Saule, quid me persequeris? (Act. IX, 4.) Et: Quod uni ex minimis meis fecisti, mihi fecisti (Matth. XXV, 40); ita et in vicariis suis sacerdotibus cognitum sibi fieri peccatum dicit. Quod statim Psalmographus exponens adnectit: Et injustitiam meam non abscondi (Psal. XXXI, 5), hoc est non solum opera, verum etiam meritis nequitiam in confessione accusans. Dixi: Confitebor adversum me injustitiam meam Domino. Hoc est stabilivi apud me, ac deliberavi injustitiam meam confiteri sacerdoti. Confitebor, inquit, adversum me, nullum alium in me inde accusans. Sunt enim nonnulli qui in sua confessione, ut suam minuant culpam, alios magis trahunt in culpam, dicentes, ad ea quae commiserunt ab aliis se inductos et quasi compulsos, sive diabolo, seu hominibus. Qualis quidem illa confessio fuit, cum ille in uxorem, illa in serpentem culpam retorquens, se magis excusare quam accusare videbatur. Unde et statim debitae poenae sententiam excipere meruerunt. Justus vero, qui sicut scriptum est, in primordio accusator est sui, quo se amplius accusat, eo se magis apud supremum ac misericordissimum Judicem excusat; et veniam impetrat se accusando, qui poenam incurreret se excusando. Ut enim Tullius in Rhetorica docet, confessio peccati, quae a judicibus poenam institutam suscepit, apud superiorem senatus potestatem indulgentiam potest assequi. Judices quippe a superiori potestate instituti, et legibus jurati, poenae sententiam non habent relaxare, sed inferre. Superior autem potestas, cujus est tam legem promulgare quam judices instituere, in arbitrio suo habet rigorem legis temperare, et poenas institutas misericorditer relaxare. Non enim super se habet potestatem quam metuat, ut non libere misericordiam cui decreverit impendat. Quanto magis summa illa coelestis potestas, quae de misericordia illa coelesti nos consulens ait: Euntes discite quid est: Misericordiam volo, et non sacrificium, et justitiam Dei plus quam holocausta (Matth. IX, 13). Justitiam Dei quasi propriam ejus dicit, quam ipse sibi, quod maxime suum est, et eum specialiter decet, reddit: tum ipse videlicet misericordiam impendit, quia maxime glorificandus est a nobis. Unde et idem Propheta: Et miserationes, inquit, super omnia opera ejus (Psal. CXLIX, 9). Quum autem praemisisset: Dixi: Confitebor adversum me, etc., statim quasi Deo sibi apparente et appropinquante, sermonem ad eum convertit, et gratias agens dixit: Et tu remisisti impietatem peccati mei (Psal. XXXI, 5). Quisquis enim jam paratus est ad confessionem, et suscipiendam inde peccati satisfactionem, ex hoc statim suo proposito ita reconciliatus est Deo, ut si aliquo casu praeventus hoc implere praepediatur, nequaquam de ejus salute sit desperandum, cum in eo non remanet quod totis appetit desideriis. Pro hac scilicet impietate remittenda sanctus etiam quilibet orat, tanto minus de se praesumens, quanto magis est humilis, et de se amplius sollicitus, attendens semper quod scriptum est: Beatus homo qui semper est pavidus (Prov. XXVIII, 14). Orat, inquit, in tempore opportuno, et orationi congruo, hoc est in praesenti vita tentationibus et ignorantiis plena. Unde et illa est exhortatio apostolica: Qui stat, videat ne cadat (I Cor. X, 12). Qui etiam cum maximis praeemineret virtutibus, nec quid in se accusaret, conscientia ejus reperiret, nequaquam tamen in hoc se justum esse censuit, qui in judicio sui errare potuit. Sed neque meipsum, inquit, judico, hoc est in nullo propria me arguit conscientia; sed non in hoc justificatus sum (I Cor. IV, 3, 4), hoc est justus esse ideo dicendus non sum. Ut enim Salomon ait: Stultorum infinitus est numerus, et est via quae videtur homini justa: novissima autem ejus deducunt ad mortem (Eccle. I, 15). Et rursum: Quis poterit dicere: Mundum est cor meum, purus sum a peccato? (Prov. XX, 9.) In multis enim offendimus omnes (Jac. III, 2). Denique quicunque infidelitate permanent, hoc eis accidit per errorem. Qui autem, ait, judicat me, Dominus est (I Cor. IV, 4). Ac si diceret: Ille in judicio mei non errat, et qualis sim veraciter pensat, cujus oculis omnia nuda sunt et aperta. Quod si viri sancti tanto minus de se praesumunt, quanto humiliores fiunt, nec pro seipsis, quamvis justi sint, orare desistunt: quid nobis miseris faciendum est, quibus tanto amplius frequentanda est oratio, quanto nos magis recognoscimus reos? Tanto sollicitius ira Dei est placanda, quanto contra nos ejus indignatio magis est accensa? Quibus, ne quis forte desperet de venia, resuscitatio praedicta Lazari in exemplo mystico est proposita. Vocatus a Domino, statim est vivificatus? Vivificato dictum est ut prodiret, nullaque est mora retardatus. Progressus foras, et adhuc ligatus, confestim a discipulis est absolutus. Oremus itaque, fratres, Dominum, ut quod tunc in corpore mortuo est actum, ipse compleat felicius in nostris mortuis animabus. Ipse per internam inspirationem verum poenitentiae gemitum immittat, quo poenitens vivificatus a morte animae resurgat. Ipse nos omni deposito pudore, ad confessionem promptos efficiat, qui hoc unum erubescere debemus, ne quid turpe in oculis ejus committamus. Ipse per Ecclesiae ministros ita nos absolvere dignetur, ut nullis deinceps peccatorum vinculis constringi mereamur. Ipse nos de peccatis ita hic satisfacere concedat, ut quid in futuro puniendum sit, judex ipse districtus non inveniat, spes nostra, salus nostra, cujus honor et imperium tam finem ignorat quam principium. Amen.

SERMO IX IN EADEM DIE. Ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis Libani. Columnas ejus fecit argenteas, reclinatorium aureum, ascensum purpureum. Media charitate constravit propter filias Jerusalem (Cant. III, 9 et seq). Ferculum hoc loco a ferendo, id est portando, vehiculum dicitur, quasi lectica potentium vel infirmorum, qua molliter deferantur. Ligna Libani, duo ligna sunt crucis. Libanus quippe candidatio interpretatur. Ligna itaque crucis, ligna sunt candidationis et emundationis nostrae: quia in illis verus immolatus est Agnus, cujus sanguine a peccatis mundati sumus. Unde et Apocalypsis ita meminit: Hi sunt qui laverunt stolas suas et dealbaverunt eas in sanguine Agni (Apoc. VII, 14). Haec ligna Libani, ex quibus Dominica crux fuit composita cedrina; et ob hoc imputribilia esse dicuntur. Unde Hieronymus, in Cantico canticorum: Ferculum crucis secundum historiam, de lignis Libani cedrinis factum est. Quid autem per haec imputribilia ligna, nisi Dominicae passionis perpes memoria in cordibus fidelium est expressa? Quam praecipue nobis Dominus commendans ait: Hoc facite in meam commemorationem (Luc. XXII, 19). Et Apostolus: Quotiescunque, inquit, manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec veniat (I Cor. XI, 24 et seq.). Haec Domini passio dum per praedicatores annuntiatur, quasi quodam ferculo atque vehiculo crucis verus Salomon per mundum defertur. Crux itaque, duobus lignis composita, vehiculum est Salomonis. Qui dum crucifixus praedicatur, in ipsa cruce tanquam vehiculo, ut dictum est, quodam ubique circumfertur. Hoc vehiculum ipse sibi Salomon fecit, qui bonis operibus Judaeos in invidiam accendens, ipsos ad hoc commovit ut eum crucifigerent. Quod nequaquam factum est per illorum coactionem, sed tantummodo per ejus praemissionem, atque optimam ipsius dispensationem. Ipse quippe est qui ait: Nemo tollit a me animam meam, sed ego pono eam (Joan. X, 18). Et rursum: Potestatem habeo ponendi animam meam, etc. (Ibid.) Ferculi columnas ipse idem fecit argenteas, quae sunt apostolicae praedicationis eloquia, et de ore ipsius accepta documenta. De quibus eloquiis Psalmista praedixerat: Eloquia Domini eloquia casta, argentum igne examinatum (Psal. XI, 7). Casta eorum praedicatio dicitur, quia sicut unus eorum dicit, non erant adulterantes verbum Dei, quia praedicationem suam gratis impendebant: non spe alicujus terreni lucri vendere intendebant, nec se in pretio more adulterarum sive meretricum ponebant. Argentea dicuntur apostolicae praedicationis verba, quia claritatem habent intelligentiae, non obscuritatem velaminis, sicut lex et prophetiae, quae mysticis magis quam apertis utuntur verbis. Haec tanquam columnae ferculum sustentant, et Dominicam crucem corroborant, dum passionis Dominicae crucis virtutem annuntiant. Et quod dicunt eduxerunt. Unde bene per excellentiam eloquia dicuntur, quasi extra caeteras sacrae doctrinae locutiones, quibus sunt ex utilitate longe commodiores. Omnis quippe locutio ad intelligentiam est accommodata, et propter eam in auditore faciendam etiam reperta, et ad hoc unum instituta. Quaelibet itaque verba quo intelligibiliora sunt, et ita quod debent magis efficiunt, caeteris utique praeponenda sunt. Sicut autem apostolicae praedicationis verba columnas ferculi diximus, sic et ipsos ex virtute verborum suorum, vel gratia miraculorum eis collata, qua corroborant sua dicta, columnas novimus appellatas. Unde et unus eorum, nomen cujus supra meminimus, Galatis scribit: Jacobus, et Cephas Joannes, qui videbantur columnae esse (Galat. II, 9). Reclinatorium dicitur, non lectus in quo jacendo moriamur, sed loculus quidam in quem se reclinando qui sedent paululum quiescendo se refovent, et fatigatos se ad horam recreant. Reclinatorium igitur in ferculo a Salomone praeparatum, somnus est Dominicae mortis in cruce, de quo scriptum est: Et inclinato capite, tradidit spiritum (Joan. XIX, 30). Hic somnus sicut velociter advenit, ita et velociter transiit. Scimus quippe Dominum hora sexta crucifixum, circa nonam expirasse, et Pilatum miratum fuisse quod tam celeriter obierit, antequam latrones fractis cruribus mori cogerentur. Velox quoque ad transeundum iste somnus fuit, quia cito Dominus resurrexit. Quasi ergo in reclinatorio Dominus obdormivit, quia mortis somnum velocem et transitorium habuit. Somno, qui maxime fessos recreat, mors fidelium comparatur, qui quanto amplius hic pro Deo laboraverunt, ad majorem requiem moriendo transire meruerunt. De hac igitur dormitione et matura ejus resurrectione Psalmista in ejus persona praedixerat: Ego dormivi, et soporatus sum, et exsurrexi (Psal. III, 6). Dormit fidelis et separatur, quia moriendo ad illam requiem transit, qua maxime oblectatur, et eo jam Dei visione fruente, summum desiderium ipsius impletur. Unde et Hieronymus de praedicta Christi dormitione ait: Dormire Dei est, cum unigenitus Patris in assumpta carne mori pro nobis dignatus est. Quibus mors recte dulcis somnus praedictus est, ipso dicente per Jeremiam: «Ideo quasi ex somno excitatus sum, et vidi, et somnus meus dulcis est mihi (Jer. XXI, 26).» Aureum dicitur declinatorium Salomonis, quia cum sit pretiosa mors sanctorum in conspectu Domini, pretiosissima dicenda est Christi, quem non solummodo sanctum, verum etiam constat esse Sanctum sanctorum. Quanti quippe pretii mors illa est dicenda, quae in nostrae redemptionis pretium data, vitam omnibus emit, et paradisi januam aperuit? Unde bene hoc singulare pretium excellentiori metallo est comparatum, ubi reclinatorium est descriptum aureum. Ad quod denique reclinatorium ipsius, Salomon purpureum aptasse memoratur ascensum: et horum media, tam reclinatorium scilicet quam ascensus purpurei, interposita charitate constravisse, et tanquam haec sibi conjunxerit illius interpositione. Ascensus iste purpureus ad illud reclinatorium jam in Christo completum, nobis etiam ab ipso est factus; cum per ejus exemplum et exhortationem malis resistimus usque ad sanguinis effusionem, et sic tanquam purpureum ascensum ad supernae quietis, quo jam ille praecessit, pervenimus reclinatorium. Sed quia humanae infirmitatis non est mortem excipere, sed naturaliter fugere, charitate media hic ascensus et illud reclinatorium sibi conjunguntur, quia nullus hominum in tanto agone persisteret, ut illuc perveniret, nisi charitas, quae omnia suffert, omnia sustinet (I Cor. XIII, 7), interveniret. Denique cum adjungit propter filias Jerusalem hunc ascensum ad reclinatorium fieri, vel media eorum charitate consterni, patenter innuit per hanc charitatis interpositionem, hoc tam arduo ascensu illuc conscendere nostram infirmitatem. Quod enim filias dicit potius quam filios, ex infirmiori sexu humanam exprimit imbecillitatem. Sicut filiae Babylonis animae intelliguntur reprobae, sic filiae Jerusalem electae. Duae quippe sunt istae civitates Dei et diaboli, quarum haec in malo, sicut illa generat in bono. Potest etiam quod dicitur, media charitate, accipi intransitive: ad eumdem casum, scilicet ablativum, sibi sociantur substantivum et adjectivum. Et tunc quidem ita est legendum, quod illum ascensum purpureum media charitate constravit, dum ejus videlicet gradibus eam interpositam inseruit. Tres quippe sunt gradus, quibus ad supernae quietis reclinatorium conscenditur: fides videlicet, charitas et spes. Primus itaque gradus fides est, secundus charitas, tertius spes habetur. Non enim recte speranda est illa felicitas, nec de ea confidendum, nisi cum eam ex charitate meruerimus: nec charitas haberi potest, nisi fide praeeunte, tanquam omnium bonorum fundamento. Charitas ergo his duobus extremis gradibus quasi media inseritur, quia de fide ad charitatem, de charitate ad spem, ut diximus, est procedendum. Quod quidem est ascensum illum purpureum media charitate consterni. His igitur praemissis de illo sancto ferculo Salomonis, et reclinatorio aureo, et ascensu purpureo, filiabus Jerusalem per Christum praeparato, ipsae filiae consequenter invitantur egredi ad videndum ipsum Salomonem in diademate suo. Sic quippe subinfertur: Egredimini, filiae Sion, etc. (Cant. III, 11). Ut enim in agone passionum viriliter pro Christo persistamus, ipse semper prae oculis est habendus, et ejus passio nobis semper esse debet in exemplo ne deficiamus. In cujus videlicet passionis recordatione, ipse corporis et sanguinis sui sacramenta frequentari praecepit in Ecclesia, unde et Apostolus: Dominus, inquit, Jesus qua nocte tradebatur accepit panem, et gratias agens fregit, et dixit: Hoc est corpus meum quod pro vobis tradetur. Hoc facite in meam commemorationem. Similiter et calicem: Quotiescunque manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec veniat (I Cor. XI, 23 et seq.). Sed quid prodest nobis hoc in nostram reducere vel aliorum memoriam, nisi sic ei compatiamur, sicut idem dicit Apostolus, ut et conglorificari resurgendo mereamur? (Rom. VIII, 17.) Alioquin illud terribile judicium incurremus, quod ipse consequenter adnexuit, dicens: Itaque qui manducaverit vel biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. Qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini (I Cor. XI, 27). Per ascensum, ut dictum est, purpureum condescendendum nobis est ad reclinatorium aureum; quia nisi communicemus passioni Christi, participes non erimus suae resurrectionis. Quod ut eo trahente possimus, ipse manum porrigat, qui ut conscendamus invitat. Amen.

SERMO X IN EADEM DIE. Egredimini, filiae Sion, et videte regem Salomonem in diademate suo, quo coronavit eum mater sua in die desponsationis illius, et in die laetitiae cordis ejus (Cant. III, 11). Quo egredi admoneantur filiae Sion, ipse textus Cantici canticorum ex illis quae praemissa sunt patenter insinuat. Cum enim dixisset: Ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis Libani (ibid., 9), atque ipsum miraculum quam mirabile fuerit diligenter descripsisset, statim filias Sion egredi hortatur ad ipsum regem in hoc ferculo suo conspiciendum. Hae vero sunt ipsae, quas in proximo dixerat filias Jerusalem, cum ait: tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus Media charitate constravit propter filias Jerusalem (ibid., 10). Quas tanquam ad conscendendum in ipsum ferculum admonens, jubet eas egredi, ut in ipso ferculo rege conspecto ejus amore ad eum ascendere niterentur in ipsum ejus feretrum, hoc est ejus imitatione crucem ejus tollendo, sicut ipsemet admonet dicens: Qui vult venire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me (Matth. XVI, 21); hoc est passiones sustinens me imitetur. Filiae itaque Sion, id est Jerusalem, non Babylonis, fideles animae sunt, quae ad civitatem Dei tanquam cives pertinent, non diaboli. Has tanquam filias vera Jerusalem, hoc est mater Ecclesia Deo parit vel generat, dum eas praedicando instruit, vel baptizando regenerat. Unde et Apostolus tam matri quam patri se comparans ait: tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus Filioli mei, quos adhuc parturio, donec Christus formetur in vobis (Galat. IV, 19). Et rursum: Nam etsi multos habetis paedagogos, sed non multos patres. In Christo enim Jesu per Evangelium ego vos genui (I Cor. IV, 15). De hac matre nostra, cujus conversatio in coelis est, et per desiderium semper sursum inhabitat, idem Apostolus ait: Illa autem, quae sursum est Jerusalem, libera est, quae est mater nostra (Galat. IV, 26). Hujus itaque Sion praedictas filias Salomon exhortatur egredi, ut verum Salomonem nostrum, id est Christum, egressae mereantur videre. Egressae, inquam, maxime de terrena conversatione, ut in his tam sanctis diebus Dominicae passionis per abstinentiam carnem macerantes, crucem ejus tollamus: attendentes quod scriptum est, quia tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus si compatimur, et conregnabimus. Qui enim dicit se in Christo manere, debet sicut ille ambulavit et ipse ambulare (II Tim. II, 12). Mactantes in nobis vitia, nos ipsos praeparemus tanquam hostiam viventem et Deo placentem. Nemo enim ad ejus hostiam, quae nunc generaliter, pascha imminente, universis proponitur Christianis, digne accedere poterit, nisi se ille prius talem, ut diximus, hostiam praeparaverit. Alioquin de mensa vitae mortem sumemus, et quasi pro cibo venenum hauriemus. Unde et Apostolus Corinthiis ait: Quicunque manducaverit panem, vel biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Dominitur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus (I Cor. XI, 27). Idem ad Hebraeos: Habemus, inquit, altare, de quo edere non habent potestatem, qui tabernaculo deserviunt. Quorum enim animalium infertur sanguis pro peccato in sancta per pontificem horum corpora cremantur extra castra. Propter quod et Jesus ut sanctificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus est. Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium ejus portantes. Non enim hic habemus manentem civitatem, sed futuram inquirimus (Hebr. XIII, 10 et seq.)tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus . Altare nostrum altare Christi est, in quo sacrificium ejus celebramus, imo ipsum in sacramento proprii corporis et sanguinis Patri offerimus. De quo sancto altari edere non habent qui tabernaculo deserviunt, quia de hoc tanto ac spiritali sacrificio digni sumere non sunt qui carnaliter vivunt. Tabernaculum quippe dicit hujus mortalis corporis, quod nunc habemus habitaculum, quod dissolubile est atque infirmum, sicut tabernacula, id est umbracula pastorum vel peregrinantium, quae non sunt firmae domus ac stabiles, sed mobiles, et ad modicum inhabitandae mansiones. Tabernaculo ergo deservit, qui mortalis carnis concupiscentiis obedit. Regendum est corpus, et caro spiritui subjicienda, servire potius quam dominari digna. tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus Quorum enim, etc. Ac si aperte dicat: Bene dixi eos nequaquam sacrificio Christi dignos, qui tabernaculo deserviunt, hoc est carnalibus indulgent concupiscentiis. Hoc enim et in sacrificio veteri, quod figura nostri fuit, Dominus praesignare decrevit, cum animalium corporibus extra castra in eremo crematis, purus eorum sanguis offerretur a pontifice in Sancta sanctorum. Sanguis quippe, in quo maxime vita carnis consistit, juxta illud Moysi, quia anima omnis carnis in sanguine est (Levit. XVII, 11), bona fidelium vita vel anima est. Quod quidem per pontificem Christum, qui pro nobis interpellat, quasi sacrificium offertur in Sancta sanctorum, quod est secundum tabernaculum, dum dignando efficitur, ut ad supernam mansionem assumatur, ubi pura et perfecta est sanctitas, per Sancta sanctorum significata. Sed ut hoc fiat, necesse est prius in hac vita horum animalium corpora cremari extra castra: hoc est carnem affligi atque macerari zelo divini amoris nobis sic extra castra positis, hoc est extra voluptates carnis constitutis. Hae quippe voluptates quasi quaedam castra vel carceres animae sunt, qui ipsam constringunt et comprimunt, ne se omnino erigat ad superna, et libere toto affectu surgat ad coelestia. Propter quod etiam significandum ipse noster pontifex passus est extra portam, hoc est extra septa Jerusalem, non intra ut videlicet significaret non aliquos per suum sanguinem tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus sanctificandos atque redimendos, nisi qui, ut dictum est, extra castra positi, id est voluptates carnis, ipsum imitarentur. Ad quod consequenter nos adhortans Apostolus, ait: tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus Exeamus igitur, hoc est imitando eum sequamur, extra castra, ut determinatum est, facti: ut eum apprehendere possimus in supernis. Improperium hoc est pati, pro eo quaecunque probrosa vel turpia tolerare, sicut et ipse pro nobis nulla respuit perferre. Non enim, etc. Exeamus, inquam, ad eum, relictis castris, hoc est properemus ad ipsum pervenire per quaecunque adversa, postpositis voluptatibus carnis; quia non habemus in hac vita stabilem mansionem, nec ad hanc vitam creati sumus, sed futuram, quae indeficiens est, apprehendere nitimur. Quod igitur Apostolus hoc loco nostrum exire dicit, hoc Salomon superius nostrum egredi praesignavit, dicens: tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus Egredimini, filiae Sion, etc. Tanquam si diceret: Egredimini mente semper ad eum conspiciendum, qui extra portam crucifixus pro vobis, vestrum factus est sacrificium. A nobis ad eum egredimur, cum abrenuntiantes propriis voluptatibus, ejus voluntati nos dicamus, et eum imitando sequimur, qui Patri usque ad mortem obediens, ait: Non veni facere voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me (Joan. V, 30). Hoc utique modo crucem post Jesum portamus, quod de illo Simeone Cyrenaeo Lucas refert, cum usque ad mortem in ejus obedientia persistere parati sumus, crucifigentes corpora nostra cum vitiis et concupiscentiis, sicut et Apostolus praecipit tur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus (Luc. XXIII, 26). Simon quippe obediens interpretatur, qui post Christum crucem ejus bajulans eos significat, qui per imitationem eo usque Christum sequuntur, ut consummatam obedientiam usque ad mortes ei exhibere parentur. De qua profecto perfectione obedientiae etiam ipse Simoni Petro ait: Sequere me (Luc. I, 16; II, 14), ut videlicet id quod ille Simon Cyrenaeus egit in ministerio, iste Simon Petrus Ecclesiae typum gerens consummaret in facto. Refert supra memoratus evangelista, quod Simone post Jesum crucem ejus bajulante, sequ[eb]atur illum multa turba populi et mulierum, quae plangebant, et lamentabantur eum. Non enim hic Simon solus per passionem Christum imitatur, verum innumera fidelium multitudo tam in viris quam in feminis per martyrium Christum sequitur, et ad Deum extra portam passum hoc modo egrediuntur. Quem et nos hodie egressum praesentamus, cum de urbibus, vel castellis, aut villis, clerus pariter ac populus cum sanctuario crucem adorare procedunt in campo, ipsa videlicet die qua primum in anno Dominica recitatur passio. Qua quidem generali fidelium processione, tanquam ad Dominum extra portam passum egredientes, passionis ipsius nos memores esse profitemur, quasi eum prae oculis crucifixum pro nobis aspicientes. Ad quem utique aspectum admonemur cum dicitur, ut post egressum nostrum videamus regem Salomonem in diademate, quo coronavit eum mater sua (Cant. III): mater, inquam, sua, hoc est Judaea, de qua ipse natus est secundum carnem. Diademate coronavit eum, hoc est ad modum victoris eum exaltavit, qui in ipsa morte maxime de diabolo triumphavit. De hac exaltatione in ipsa crucis suspensione, ipsemet Nicodemo ait: Sicut Moyses serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis (Joan. III, 14). Legimus et a Judaeis ipsum Dominum corporaliter spinea corona esse coronatum. Quod cum illi ad irrisionem et poenam intenderent, mysterium ignari gesserunt rei convertendae in gloriam. De qua et Psalmista dudum praedixerat: Minuisti eum paulo minus ab angelis, gloria et honore coronasti eum: et constituisti eum super opera manuum tuarum. Omnia subjecisti sub pedibus ejus (Psal. VIII, 6). Quod quidem testimonium Apostolus prosequens, Hebraeis scribit: Eum autem, qui in modico quam angeli minoratus est, videmus Jesum per passionem mortis gloria et honore coronatum (Hebr. II, 9). Scriptum quoque est in Joanne, quia exivit Jesus portans spineam coronam (Joan. XIX, 5): ut etiam juxta litteram nobis ad eum sit exeundum, sicut praedictum est, in diademate suo videndum. Sive ergo coronatus, sive crucifigendus exire Christus memoratur, ut reprobatis Judaeis, qui in eum ista commiserunt, gratiam suam praesignaret transituram in latitudinem gentium, ubi videlicet crucifixionis salus, et exaltatio ipsius in acquisitione multorum populorum, uno Judaeo reprobato, sese dilatavit. Unde et bene hodie ad crucem ejus in campo adorandam procedimus, in hoc mystice demonstrantes, tam gloriam quam salutem de Judaeis egressa esse, et in gentibus sese dilatasse. Quod autem postmodum revertimur ad loca nostra, unde fueramus egressi, significat in fine mundi ad Judaeos redituram gratiam Dei; quando videlicet per praedicationem Henoch et Eliae constat eos convertendos esse. Unde et Apostolus: Nolo, inquit, vos ignorare, fratres, quia caecitas ex parte contingit in Israel, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret (I Cor. X, 1), sicut scriptum est: Veniet ex Sion qui eripiat et avertat impietatem a Jacob (Rom. XI, 26). Unde et ipsum Calvariae locum, quo Dominus crucifixus est, nunc intra civitatem novimus contineri, cum prius extra fuerit. Coronavit, inquit, eum mater sua in die desponsationis illius. Tunc enim magna jucunditas regibus exhiberi solet, quando, desponsatis uxoribus, solemnia celebrant nuptiarum. Dies autem Dominicae crucifixionis quasi dies ei fuit desponsationis, quia tunc Ecclesiam veraciter sibi quasi sponsam sociavit, cum eodem die animas fidelium ad inferos descendens, hoc in eis inde assumptis complevit, quod latroni promisit dicens: Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXIII, 43). Haec itaque dies desponsationis dies laetitiae illi fuit, quando illud ad quod venerat, et quod maxime in ejus desiderio erat, in salute credentium complevit. Laetitiae, inquit, cordis ejus, quia tanquam tristis in corpore fuit, in quo molestias doloris toleravit; sed dum caro tristitiam doloris afferret de his quae inferebantur exterius, cordis, id est animae, summa exsultatio erat inferius, de nostra scilicet salute, quam sic operabatur. Unde et cum ad crucifigendum exiret, bene mulieres super eum lamentantes compescuit, dicens: Filiae Jerusalem, nolite flere super me, sed super vos ipsas flete, et super filios vestros (ibid., 28). Tanquam si diceret: Non est propter me dolendum in his passionibus, tanquam hinc aliquod incurram damnum; sed potius vobis imminet super vos ipsas et filios vestros, gravissima vindicta, quae in me committuntur, plexuros. Sic et nobis, fratres, super nos potius quam super ipsum flendum est, quod ea videlicet commiserimus ex culpa, quae ille tam graviter portavit in poena. Sic de ipso gaudeamus cum ipso, ut de nostris doleamus offensis, quod hujus sive servorum reatus commiserit, quod innocens Dominus tantam poenam sustinuit. Ipse nos docuit flere nos ipsos, qui nunquam se flere legitur; sed non flevit Lazarum suscitaturus, pro cujus suscitatione honor hodiernus est ei a turbis exhibitus. Flevit et hodie cum a turbis exsultantibus susciperetur, sicut Lucas meminit, dicens: Et cum appropinquaret jam ad descensum montis Oliveti, coeperunt omnes turbae descendentium gaudentes laudare Deum voce magna, super omnibus quas viderant virtutibus, dicentes: Benedictus qui venit in nomine Domini, pax in coelo, et gloria in excelsis. Et ut appropinquavit, videns civitatem flevit super illam, dicens: Quia si cognovisses et tu, etc. (Luc. XIX, 38). Flevit Lazarum, quem de refrigerio et sinu Abrahae revocaturus erat aerumnis praesentis vitae. Flebat ruinam civitatis, nostra videlicet damna, non propria. Utinam sic nos mala nostra deplorare possemus sicut et ille, sic solliciti de nobis essemus sicut ipse! Qui de ipso laetamur tanquam de Salvatore nostro, cujus morte redempti sumus, super nos defleamus, qui quod ille tam graviter plexus est commisimus. Egredientes itaque semper mente ad eum, ut diximus, et ipsum sic pro nobis coronatum memoriter intuentes, sequamur ipsum, crucem ejus tollentes. Quod si jam in eo tempore non sumus ut pro eo mori cogamur, quoties tamen nos pro ipso affligimur, crucem ejus tollimus. Crux quippe a cruciando dicta est. Crucem ejus tollimus, cum quaslibet adversitates pro eo sustinemus, vel abstinentiae virtute carnem nostram macerando, dominio spiritus eam subjicimus. Quod his praecipue diebus nobis est providendum, quibus spiritaliter nos praeparari convenit, ad ipsum Dominum in sacrificio propriae carnis et sanguinis suscipiendum. Certe, si quis potentum vel amicorum hospitio suscipiendus a nobis exspectaretur, cum omni diligentia domum nostram praeparemus, ne quid immundum vel indecens oculos intrantis offenderet. Quanta igitur cura, quanto studio providendum est, ne ipsum Creator ac Redemptor a nobis, ut diximus, suscipiendus, immundum reperiat habitaculum; cum propriam injuriam tanto gravius vindicet, quanto amplius potest ac debet? Et quoniam ejus quoque est gratiae in nobis sibi mansionem parare, ipse sibi hanc praeparet, qui hoc nobis sacrificium ad salutem instituit, non ad judicium. Amen.

SERMO XII DE CRUCE. Quanta devotione Dominicae crucis venerationem prosequi debeamus, beatus Apostolus ad Galatas scribens diligenter declarat: Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi (Gal. VI, 14). Tanto quippe amplius crux Dominica, in qua sumus redempti, a nobis est glorificanda, quanto verius ex hoc genere redemptionis homo redemptus gloriari valet. Quid est autem gloriari, nisi quemcunque se aliquid magnum et pretiosum aestimare? In nullo autem quaelibet res quanti sit ita cognosci potest, sicut in pretio ejus. Sic et homo quanti fuerit apud Deum, quantam semper sollicitudinem divina super eum gesserit clementia, quantaeque pietatis visceribus eum sit amplexatus, pretium ipsum pro redemptione hominis datum patenter insinuat. Quod diligenter Apostolus intuens, et de hoc singulariter glorians, sicut supra meminimus, ait: Mihi autem absit gloriari, etc. Ac si patenter dicat: Glorientur alii in quocunque voluerint, pretiosos se aestiment quibuscunque divitiis vel honore; mihi autem absit gloriari nisi in hoc redemptionis meae genere, quod apud infideles ignominiosius judicatur et vilius. Quo enim Dominus indigniora pro homine sustinuit, digniorem apud se et gratiorem eum haberi demonstravit. Nullum autem patibulum exsecrabilius cruce antiquitus censebatur, nulla mors adeo turpis et detestabilis judicabatur. Unde et hoc genus patibuli non solum ad poenam Christi, verum etiam ad ignominiam impii eligere decreverunt, sicut ante per Sapientiam de ipsis prophetatum fuerat dicentibus: Morte turpissima condemnemus eum (Sap. II, 20). Et Apostolus, cum dixisset: Factus obediens usque ad mortem (Philip. II, 8), quasi parum hoc videretur, nisi etiam ipsum genus mortis tanquam abominabile determinaret, statim adjecit: mortem autem crucis (ibid.). Quod est dicere non solum usque ad mortem, sed usque ad tam ignominiosam mortem, qua specialiter blasphemi, hoc est qui in aliquam blasphemiam Dei praesumebant, puniebantur. Unde et Domino improperantes quod se Filium Dei diceret aiebant: Blasphemavit. Quid adhuc desideramus testes? (Matth. XXVI, 65). Et quasi hoc genus mortis ex blasphemia promeruisset, exclamabant: Crucifigatur! (Matth. XXVII, 23.) De quo etiam genere mortis, quam detestabile videretur, et divina maledictione plenum, Deuteronomii liber his verbis profitetur: Quando peccaverit homo quod morte plectendum est, et adjudicatus morti appensus fuerit in patibulo, non permanebit cadaver ejus in ligno, sed in eadem die sepelietur, quia maledictus a Deo qui pependit in ligno: et nequaquam contaminabit terram tuam, quam Dominus dederit tibi in possessionem. (Deut. XX, 22 et seq.) Cujus quidem capituli memor Apostolus, cum Galatis scriberet, ait: Christus nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis maledictum, quia scriptum est: maledictus omnis qui pendet in ligno (Gal. III, 13). Ex his itaque verbis liquide monstratur quam ignominiosum crucis patibulum apud Judaeos praecipue habebatur, qui solam litterae superficiem, non mysticos sensus in lege perquirunt. Sed quid est magis absurdum, quam omnes eos divinae maledictionis damnatione dignos credi, qui hoc genere mortis potius quam alio puniantur? Non enim modus poenae, sed lapsus culpae reum efficit. Unde et scriptum est: Justus qua morte praeoccupatus fuerit, in refrigerio erit (Sap. IV, 7). Sin autem velamen Moysi detrahentes revelata facie legem interius speculemur, convenienter hanc maledictionem tam singulis hominibus per culpam quam ipsi Christo per poenam poterimus applicare. Pro peccato quippe priorum parentum, quod in ligno vetito commissum est, omnes inde damnationem incurrimus, et tanquam in ligno morimur, qui cum originali peccato nascimur, juxta quod et Dominus Adam increpans, et quasi maledictionis sententiam intorquens, ait: Maledicta terra in opere tuo (Gen. III, 17). Omnes itaque, sententiam hanc damnationis ab Adam contrahentes, quasi cadaver sine vita nascimur et permanemus, antequam ex aqua et spiritu renati, ab hac animae morte vivificemur. Cadaver autem suspensione ligni mortuum eadem die sepeliri praecipitur, quia in hac ipsa vita praesenti qua nascimur, consepeliendi Christo per baptismum sumus; ne videlicet terra nostra contaminetur, hoc est, ne in contagio terrenae generationis remaneamus, si regenerati specialiter non fuerimus. Bene itaque dicitur maledictus a Deo qui pendet in ligno, quia etsi nondum propria incurramus peccata, illud tamen unum quod originale dicitur peccatum in ligno, ut dictum est, scientiae boni et mali commissum ad damnationem nostram sufficit, cui divino judicio deputati sumus, et ob hoc a Deo quadam maledictione percussi. Quae quidem maledictio, et in Christum retorquetur per poenam, quem percussum a Deo et attritum propter scelera nostra Propheta longe ante praedixerat. Et sicut caeteri in ligno, ut dictum est, mortem animae incurrerunt, sic iste mortem corporis, ut per hanc ab illa nos liberans, maledictionem nostram in benedictionem converteret. Unde et Apostolus cum praemisisset: Factus pro nobis maledictum, sicut scriptum est (Gal. III, 13), statim adjecit, ut in gentibus benedictio fieret. Sicut ergo in ligno, id est pro transgressione ligni vetiti, Christus corporaliter est mortuus, ita et corporaliter per poenam a Deo maledictus, hoc est ex sententia Dei poenae huic deputatur. Hinc enim et peccata nostra suscepisse seu portasse dicitur, hoc est peccatorum nostrorum poenam tolerasse, et sic quodammodo nostrae maledictioni communicasse. Cujus quidem poenam vel passionem, qua perductus est ad mortem, si per singula revolvamus, reperiemus ea quae mortem praecesserunt, longe graviora et intolerabiliora morte ipsa fuisse. Imminente quippe passionis articulo, in tantum animam ejus anxiatam legimus ut sudor ejus fieret tanquam guttae sanguinis decurrentis in terram. Qui enim noverat quantus passionis dolor in illa dissolutione corporis et animae futurus esset, mirabile non est si, juxta infirmitatem assumptae humanitatis, hanc supremam passionem amplius horreret. Captus autem postmodum et tentus, et insuper, Joanne referente, vinctus, ad sacerdotes primum adductus est, ubi, sicut Marcus meminit, coeperunt quidam conspuere eum, et velare faciem ejus (Marc. XIV, 53), et, ut scribit Matthaeus, in eam conspuere, et tam colaphis quam alapis ipsum caedere, atque illudere dicentes: Prophetiza nobis, Christe, quis est qui te percussit? (Matth. XXVI, 67.) Ubi inter caetera, cum a pontifice interrogaretur de discipulis suis et doctrina ejus, et ipse respondisset: Ego palam locutus sum, etc., unus assistens ministrorum dedit alapam ei, dicens: Sic respondes pontifici? (Joan. XVIII, 20, 32). Haec autem in nocte captionis suae constat in eum facta esse. Mane autem facto, de concilio sacerdotum ad Pilatum praesidem ipsum adhuc vel iterum vinctum perduxerunt. Quo adducto, ut Matthaeus ait (Matth. XXVII, 11), stetit ante praesidem. Stetit, inquam, ut dictum est, ligatus, potius quam sedit, ut videlicet in utroque, tam statione scilicet quam ligatione eum affligerent. Quanta autem constantia illic persisteret, patenter ostenditur, ubi interrogatus a Pilato, responsum ei non reddebat. De qua ejus confidentia, et quasi de suo contemptu Pilatus admirans: Nescis, inquit, quia potestatem habeo crucifigere te, et potestatem habeo dimittere te? (Joan. XIX, 10.) Qui etiam a Pilato ad Herodem missus, cum multis ab ipso quoque interrogaretur sermonibus, nihil ei respondebat. Unde tam ab ipso quam ab exercitu ejus spretus et illusus est, veste alba indutus, et sic ad Pilatum remissus (Joan. XVIII, 25). A principibus itaque interrogatus, qui ad eum liberandum plurimum poterant, responsione sua dignos eos non censuit; qui tamen, ut supra meminimus, a ministro pontificis percussus, blandam ei responsionem non negavit, dicens: Si male locutus sum, perhibe testimonium: si autem bene, cur me caedis? (Joan. XVIII, 25.) Quanta denique apud Pilatum sustinuerit, non ignoramus. Qui cum tertio, ut Lucas meminit, eum innocentem esse confessus esset (Luc. XXIII, 14), idque ipsum ex ablutione manuum demonstraret, ipsum tandem flagellavit, quasi illud implens quod antea dixerat: Corripiam eum et dimittam (Luc. XXIII, 22), ut sic saltem ad misericordiam Judaeorum flecteret saevitiam. Quod cum efficere non posset, caesum eum flagellis tradidit eorum voluntati. Tunc milites, ut Matthaeus refert, suscipientes eum, congregaverunt ad eum universam cohortem (Matth. XXVII, 27). Quibus quidem congregatis, et hoc ei objicientibus et improperantibus quod se regem faceret, quasi in modum regis illudentes ei, exutum vestimentis suis vili purpura induerunt, et pro diademate spinis coronaverunt, et pro sceptro arundine ipsum insignierunt, et genu flexo, ipsum quasi regem salutantes, ac dicentes: Ave, rex Judaeorum (Matth. II, 29), simul et in faciem ejus iterum spuebant, et caput ejus arundine percutiebant. Item Pilatus, ut Joannes refert, exiens ad eos, ipsum secum tam crudeliter tractatum adduxit, tentans utrum ex hoc si quomodo eorum duritiam mollescere posset, et ad pietatem inclinare. Ad quos quidem egressus: Ecce, inquit, adduco eum vobis foras, ut cognoscatis quia in eo causam non invenio (Joan. XIX, 4). Exiit ergo Jesus portans spineam coronam, et purpureum vestimentum, et dicit N@Ë¿AEcce homo (ibid., 5). Ac si diceret: Ecce quod humanae infirmitatis est, in me vobis apparet, non quod divinae fortitudinis. Postquam autem, ut praedictum est, illuserunt ei, exuerunt eum purpura, et induerunt vestimentis suis quibus iterum nudaverunt eum, cum crucifigendus esset: quae postea invicem partiti sunt, sicut Joannes commemorat. Susceptus tandem ut ad crucifigendum duceretur, ipsum quoque crucis patibulum gestare compulsus est, ut nec interim ei parceretur, ipso crucis pondere prius afflictus quam in ea crucifixus. Qui, cum pro vinculis suis vel pro praedictis afflictis expedite vel celeriter non gestaret, moras mortis ejus impii non ferentes, quemdam alium Simonem nomine crucem coegerunt portare. Crucifixus denique ad summam ejus ignominiam inter latrones constituitur, ut ex similitudine poenae simul reus crederetur culpae. Poena autem hujus patibuli quanta sit, nemo est qui possit ignorare. Quae tanto prolixior est, nec statim suspensum interimit; quanto ejus passio gravior diutius affligit. Quid etiam hoc patibulo gravius, ubi totum corpus ita clavis confixum extenditur, ut non minus ex pondere suo, quam ex ipsa fixura clavorum susspensus crucietur? Unde recte hoc unum mortis patibulum, crux a cruciando cognoscitur dictum. Ecce seriem Dominicae passionis, prout memoriae occurrit, ex evangelicis collegimus scriptis; quae super singula, ut dictum est, consideremus, ea quae mortem praecesserunt ipsa morte profecto graviora, vel intolerabilia, fuerunt. Unde nec ut moreretur, frangi ei crura sicut latronibus vel lancea vulnerari necesse fuit, qui ad celerem mortem ex tot et tantis, quae ante crucem tulerat, perductus est. Conferant martyres quae passi sunt, et videant in comparatione Dominicae passionis nulla esse vel parva quae passi sunt. Unde et bene in ejus persona suspirantis Jeremiae lamentatio proclamat: Attendite et videte si est dolor similis sicut dolor meus (Thren. I, 12). Attendant hoc mulieres, et, ut Ezechiel meminit, facta voce supra firmamentum, stent animalia, et submittant alas suas (Ezech. I, 25). Quid autem firmamentum aliud, quam beati angeli, caeteris corruentibus confirmati, est intelligendum? Qui cum nobis adhuc mortalibus dignitate quadam sint superiores, longe tamen supra eos Deus homo praeeminet. Fit autem quandoque nobis vox de firmamento, cum videlicet de illa beatitudine angelorum, quae nobis promittitur, aliquid praedicatur, vel interiori verbo mente concipitur. Desuper firmamentum alia fit vox, cum ea quae Deus pro nobis humanitus gesserit, corporis vel mentis auribus concipitur: quod profecto cum fit, quasi in admiratione vel in timore sancta stant animalia, et alas deponunt, dum in consideratione tantae rei propriae virtutes illis vilescunt. Cum autem de firmamento, ut dictum est, aliquid audiunt, quasi erectas adhuc alas habent, quia pro magno vel mirabili non ducunt, quod per tot agones ad illam angelorum beatitudinem perveniunt, quam illi per Dei gratiam humilitate servata perceperunt. Ecce martyres multa propter Deum passi, et in magnis virtutibus probati, plurimam gloriandi occasionem viderentur adepti, nisi occurreret Dominum vel tanta vel majora pro ipsis fuisse passum. Quod profecto dum occurrit, statim, ut dictum est, submittunt alas, pro nihilo ducentes quae passi sunt servi in considerationem Dominicae passionis. Quae tanto gravior ac miserabilior, quanto ignominiosior exstitisse probatur. Ut enim omittamus caetera, quis tam turpiter, quis tam diu illusus, ut ipse? De captione quippe primum ad Judaeos adductus, post tot colaphos et alapas, quos velata facie suscepit, impiis improperantibus ut prophetaret, ita est consputus et sputis deformatus, ut, juxta Isaiam, non esset ei species neque decor, et pro tanta vilitate novissimus omnium videretur virorum (Isa. LIII, 2). Qui et inde postmodum Pilato praesentatus, hanc quoque injuriam cum caeteris ibidem sustinuit. Quis unquam martyrum ita sputis oblitus et deformatus injuriari legitur? Quis toties illusus modo apud Judaeos, modo apud Pilatum vel Herodem, nunc exspoliatus, nunc indutus suis vel alienis vestibus, et per tot loca tam impie distractus, ut ab omnibus magis illuderetur? quis denique sanctorum ipsum, quo necandus esset, patibulum bajulare compulsus est? Quid ad hoc, fratres, recogitare, vel dicere valemus, nisi illud propheticum in nobis semper ingemiscere: Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi? (Psal. CXV, 12) et pro viribus nostris ad vicem tantae charitatis ejus reddendam nos praeparare, sicut et subditur: Calicem salutaris accipiam, etc. (ibid.). Quod quia virium nostrarum non est, ut calicem salutaris accipiamus, hoc est passioni Jesu patiendo communicemus, et nostram quoque crucem bajulando, eum sequamur; ipse sua gratia nobis conferat, ad honorem cujus ipsam, qua redempti sumus, crucem die veneramur hodierna. Amen.

SERMO XIII IN DIE PASCHAE. Quantum ad devotionem vel honorem feminarum paschalis exsultatio solemnitatis pertineat, tam Veteris quam Novi Testamenti paginae testantur. Veteri quippe Pascha in Aegypto a populo Dei primum celebrato, et ea nocte per submersionem Aegyptiorum fidelibus liberatis, canticum gratiarum non solum viri, sed etiam feminae, ut Exodus narrat, Domino persolvunt. Scriptum quippe ibidem est: Tunc cecinit Moyses et filii Israel carmen hoc Domino, et dixerunt: Cantemus Domino, gloriose enim, etc. (Exod. XV, 1). Ubi et de cantu quoque feminarum seorsum adjungitur: Sumpsit ergo Maria prophetissa, soror Aaron, tympanum in manu. Egressaeque sunt omnes mulieres post eam, cum tympanis et choris, quibus praecinebat, dicens: Cantemus Domino, gloriose enim, etc. (ibid., 20). Quod quidem feminarum canticum quanto mysterio plenum describatur, diligenter attendite. Hic quippe Maria, quae choro illi feminarum praecinebat, quae cum virum habuisse non legatur, virgo intelligitur, ut non solum voce cantici, sed etiam privilegio dignitatis praeiret caeteris, non solum cantasse memoratur, sicut Moyses vel populus, sed etiam prophetes esse describitur, et tympanum in manu tenuisse. Quid enim prophetes, nisi videns interpretatur? Cum visionem autem, id est revelationem cantat, cui verborum quoque mysteria Dominus revelat; cum in illa videlicet populi liberatione, et hostium submersione non tam corporum salutem attenderet, quam animarum figurari prospiceret, quam quotidie in sacramento baptismatis divina operatur gratia. Tympanum autem quod manu gestabat, mortificationem carnis insinuat, quam habebat in opere, quo ejus canticum Deo magis esset acceptum. Unde et Psalmista in tympano Deum laudare nos adhortans, ait: Laudate eum in tympano, etc. (Psal. CL, 4). Saepe, autem tympanum in ore magis quam in manu habemus, cum sanctorum mortificationem carnis ita praedicamus, ut eam opere non imitemur. Tanto diligentius Mariae cauticum describitur, quanto ipsum devotius et Deo gratius fuisse intelligitur. Quod si Novi quoque Testamenti revolvamus seriem, et in hac Maria et caeteris cum ea feminis alteram Mariam, et cum ipsa devotas feminas, quibus primum Dominus suae resurrectionis gaudium exhibuit, competenter intelligamus, reperimus singula his convenienter aptari. Illa quippe prophetes memoratur, haeN[)autem apostola dicta est, hoc est legatorum legata: quod eam Dominus ad apostolos primum direxerit, ut eis resurrectionis gaudium nuntiaret. Maria illa caeteris in cantico praecinebat, et haec ante alias, gaudio resurrectionis primo est potita; et haec prima nuntiando praecinit quod prima viderat. Post ipsam vero, ad caeteras feminas hoc gaudium resurrectionis priusquam ad apostolos vel quoslibet viros pervenit. Quas etiam Dominus ad apostolos dirigens ait: Ite, nuntiate fratribus meis ut eant in Galilaeam (Matth. XXVIII, 10). Ubi praeposterus quidem ordo beatior et honorabilior pensandus est. In veteri quippe Pascha praedicti viri primitus, etiam postmodum feminae cecinisse memorantur; in nostro autem Pascha, hoc est Dominicae resurrectionis die, spiritale canticum exsultationis de apparitione resurrectionis prius feminae quam viri adeptae sunt. Pascha autem Hebraice, phase Graece, Latine transitus dicitur. In veteri quippe Pascha, Dominus per Aegyptum transiens, primogenitis interfectis, et per transitum maris Rubri populum suum liberans, de nomine transitus hanc solemnitatem insignivit (Exod. XII). Praesens quoque Dominicae resurrectionis dies non incongrue Pascha dicitur. Ipsa quippe immutatio humanae naturae de mortalitate ad immortalitatem, de corruptione ad incorruptionem, quidam in Christo transitus et motus fuit. Transit quippe in aliam statim, et quodammodo movetur, quia in aliud quam prius fuerat, commutatur; veluti cum quod mortale erat fit immortale, et quod corruptibile et passibile sive mutabile in contrarium vertitur. Hunc quidem transitum et evangelista considerans: sciens, inquit, Jesus, quia venit hora ejus, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, etc. (Joan. XIII, 1.) Quid enim nomine Patris, nisi potentia divinae majestatis exprimitur? In hoc autem mundo, hoc est in praesenti vita aerumnosa et misera, quasi impotens et infirmus secundum fragilitatem assumptae humanitatis exstiterat, et quasi a Patre, hoc est divinae potentiae virtute se humiliando descenderat, ac quodammodo recesserat, minor etiam angelis in hoc effectus. Nunc autem in resurrectione omnem hanc infirmitatem deponens, ad Patrem ascendere vel transire dicitur, cum jam in se nihil infirmitatis vel potentiae retinet, sed totum quod habet, potentiae ac virtutis est, ut quasi jam totus in Deum transit, qui jam non, ut caeteri homines, homo proprie, id est animal rationale mortale dicendus est. Quod et beatus Apostolus diligenter attendens, cum electionem suam a caeteris apostolis distingueret, ad Galatas scribens, ita exorsus est: Paulus apostolus non ab hominibus, neque per hominem, sed per Jesum Christum, et Deum Patrem qui suscitavit eum a mortuis, etc. (Galat. I, 1.) Caeteri quippe apostoli, ut beatus meminit Augustinus [Anmerkung] , a Christo tanquam homine, id est adhuc mortali, sunt electi. Hic vero postmodum Christo jam quasi toto Deo facto, id est jam divinitus magis quam humanitus in perpetuum vivente, singularem sortitus est electionem. Quod quidem, ut ita dicam, deificationem, et immortalitatis gloriam statim Apostolus exponens, ait: Qui suscitavit eum a mortuis. Et attende quod juxta hanc immutabilitatis et stabilitatis gloriam, quam a die resurrectionis in Christo humanitas est adepta, non incongrue tam dies ipsa resurrectionis quantum ascensionis Domini, quae jam non de mortali et mutabili, sed de immortali et immutabili celebrantur, feriarum variationem non habent, sed in eadem feria semper observantur. Caeterae vero Christi solemnitates a die Conceptionis ejus usque ad Pascha, sicut et sanctorum quaelibet festivitates per ferias variantur, ut modo videlicet in prima feria, modo in secunda vel in alia celebrentur. Solet nonnullos movere, cur dies Dominicae passionis, quae maxime nostram operata est salutem, celebritatis non habeat exsultationem, sed in moerore potius quam in laetitia peragatur, praesertim cum singulorum passionibus sanctorum festivam jocunditatem Ecclesia persolvat. Ad quod respondendum arbitror pro Dominicae resurrectionis gloria, quae tertio die passioni succedit, diligenter ab Ecclesia id esse constitutum, ut quo major praecesserit in nobis de passione Domini compassio, gratior de resurrectionis gloria sequatur exsultatio. Unde et paschalis solemnitatis laetitiae non solum proximum moestitiae biduum praeponitur, verum etiam totius quadragesimae abstinentia praemittitur. In qua quidem quadragesima, voces illae gaudii: Alleluia, Gloria in excelsis Deo, et apud clericos etiam: Te Deum laudamus, reticentur, et paschalibus gaudiis reservantur, ut eo tunc gratiores sint quasi novae, quominus antea fuerant usitatae. Constat quippe quadragesimam Dominicae abstinentiae, ad cujus exemplum vel imitationem nostra est instituta, nequaquam eo tempore exstitisse, quo nunc nostra peragitur, sed a die Theophaniae ipsa incoepisse, ipsumque Dominum post baptismum statim ad desertum transiisse, sicut Marcus commemorat, ibique quadraginta dierum et noctium abstinentiam habuisse (Marc. I, 13); non in diebus proximis Paschae, sicut nunc nostra fit quadragesima; ea quam diximus congrua dispensatione, ut videlicet ea gratior Dominicae resurrectionis exsultatio fiat, quo major abstinentiae maceratio, vel poenitentiae praecessit afflictio. Quid igitur mirum, si et biduum illud Dominicae passionis ac sepulturae in luctu compassionis praecipue ducimus, ut post fletum gratior habeatur risus, nec jam Dominicae pressurae recordemur, resurrectionis gloria superveniente? Unde et Apostolus: Etsi Christum noverimus secundum carnem, sed jam non novimus (II Cor. V, 16). Ac si aperte dicat: Et si olim corpus Christi carnale, hoc est infirmum ac passibile seu mortale fuisse non dubitemus, jam ipsum quasi spirituale factum novimus; nec jam tam infirmitatem illam quae praecessit, quam gloria resurrectionis, quae subsecuta est, attendimus. Quae quidem gloria si in ipsis quoque membris Christi, sicut in ipso capite jam esset completa, nequaquam eorum passiones vel dormitiones solemnem haberent celebrationem. Cum enim, inquit Apostolus, venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est (I Cor. XIII, 10). Perfecta autem glorificatio sanctorum in resurrectione est futura, ubi tunc singulis erunt geminae stolae, quibus jam datae sunt singulae. Adeo autem propter excellentiam resurrectionis proximae dies crucifixionis solemnitatem non habet, quod ubi Paschae solemnitas imminet, festiva jocunditate crucis venerationem celebramus, quod totum ad Dominicae passionis honorem pertinere dubium non est, propter quam solummodo haec tota reverentia cruci exhibetur. Unde et hymni vel caetera quae de passione sunt, ibidem decantantur. Illud quoque non praetermittendum aestimo, primitias dormientium Christum ab Apostolo dictum esse (I Cor. XV, 20), quod primus in hanc immortalitatis gloriam surrexerit. Nam etsi plures ante eum, vel ab ipso, vel a prophetis suscitati sunt, iterum mortui esse non dubitantur. Illi quoque, quos in testimonium suae resurrectionis suscitatos Evangelium narrat, cum dicitur: Et petrae scissae sunt, et monumenta aperta sunt, et multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt, et exeuntes de monumentis post resurrectionem ejus, venerunt in sanctam civitatem, et apparuerunt multis (Matth. XVII, 51, 52); nequaquam ex his verbis intelligendi sunt ipso die Dominicae crucifixionis resurrexisse, sed tunc tantum in fissura petrarum eorum sepulcra aperta fuisse, et postmodum, ipso die resurrectionis, post ejus resurrectionem suscitatos esse, et statim in civitatem venisse, et fidelibus apparuisse. Quod itaque dicitur, exeuntes de monumentis, post resurrectionem ejus, manifeste indicat, non ante, eos resurrexisse. Quod igitur evangelista et apertionem sepulcrorum, et resurrectionem eorum, breviter et succincte commemorat, quasi simul facta sint, per anticipationem rei futurae narrationem suam breviavit. Notandum quoque ad gloriam Dominicae sepulturae, de qua Isaias praecinit: Et erit sepulcrum ejus gloriosum (Isa. XI, 10), non minimum profuisse tam horum fidelium quam caeterorum sanctorum sepulturas, qui Jerosolymis fuerant, ita nunc occultas esse, ut ubi fuerint ignoretur, nullasque ibi reliquias sanctorum ibidem tumulatorum apparere: sed omnes inde vel asportatas esse, vel Deum eas occuluisse, ut tota celebratio honoris Dominico vacet sepulcro. Quoniam vero infidelium multi in tantum de resurrectione hominum dubitant, ut nullatenus corpora nostra in pulverem reducta, et dissoluta iterum suscitari aestiment posse, decrevit divina pietas non solum verbis, verum etiam rerum exemplis hanc nobis exhibere, ne quod in minimis saepius operatur natura, nonnunquam in maximis facere divinae potentiae dubitetur gratia. Nemo quippe est qui phoenicis naturam cognoverit, et quam ei gloriam saepius morienti et suscitatae divina gratia contulerit, qui de nostra quandoque resurrectione futura diffidere debeat. Cujus quidem avis naturam et resurrectionis modos si ad Christum mystice referamus, convenienter singula ei convenire videbimus. Haec quippe avis quia unica esse perhibetur, nec masculini, nec feminini sexus esse cognoscitur, et quia pullos non generat, nequaquam nidificat. Quae cum sibi mortem post annos plurimos imminere praesenserit, struem quamdam et domunculam sepulcri ex ramusculis aromaticis vel ipsis aromatibus sibi praeparat, tanquam fetorem cadaveris sui per fragrantiam exprimere satagat. In hanc itaque aromatum structuram se conferens expirare dicitur, et sole desuper aestuante, et aromata ipsa calefaciente, combustus in cinerem solvitur. Unde post aliquot dies, in modum apis suscitatus, paulatim alas et plumas induens in pristinum redit statum. Quae singula nulli tam congrue ut Christo videntur convenire. Quod enim unica est avis, nec parem vel dignitate vel coitu cognoscit, tam excellentiae quam virginitati Christi pulcherrime aptatur. Quis enim unicus et dignitate singularis ita ut Christus? In quo quoque nec masculum, nec feminam Apostolus esse dicit (Gal. III): quia in Christi corpore, quod est Ecclesia, nullam dignitatem diversitas sexuum operatur; nec sexuum qualitatem, sed meritorum Christus attendit. Nidum haec avis ut caeterae non curat, et Filius hominis ubi caput reclinet non habet (Luc. II, 58); nec etiam in proprio, sed in alieno natus est. Sepulcrum sibi praeparat, quo et aromata congregat. Et Dominus ipse per Joseph sive Nicodemum (Matth. XXVII, 57) tam sepulcrum sibi quam aromata praeparavit, quibus ipse hanc devotionem inspiravit. Concrematio quoque phoenicis a Christi mysterio non discrepat, in cujus typo carnes paschalis agni non elixae, sed assae praecesserunt. Resurgens phoenix formam apis induit, quae corruptionem carnis nescit; quia in illa resurrectionis gloria neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut angeli Dei in coelo (Matth. XXII, 30). Quam quidem gloriam et vos, Christi virgines, jam in terris adeptae, nec tam humane quam angelice viventes, tanto hujus solemnitatis diem devotius colite, quanto eam, ut ante praefati sumus, ad excellentiam vestri honoris amplius pertinere constat.


SERMO XIV EXPOSITIO DOMINICAE ORATIONIS, IN DIEBUS ROGATIONUM, QUAE LITANIAE DICUNTUR. Praesentes Rogationum, id est orationum dies ex ipso quoque nomine suo nos nunc praecipue ad orationem invitant. Constat autem inter universas orationes eam tam dignitate quam utilitate praeminere, quae ab ipso Domino discipulis tradita Dominica inde est appellata, et ob hoc a fidelibus potissimum frequentanda, ut de ipsa praecipue Jacobus videatur dixisse: intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eoMultum enim valet oratio justi assidua (Jac. V, 16). Quantum autem valeat et possit oratio justi, illud Hieronymi super Jeremiam manifeste declarat, Domino ad prophetam dicente: Tu autem noli orare pro populo hoc, et non obsistas mihi, quia non exaudiam te (Jer. VII, 16). Hieronymus [Anmerkung] : «Quod autem dicit: Et non resistas mihi, ostendit quod sanctorum oratio irae Dei possit resistere. Unde et loquitur ad Moysen: Dimitte me, ut percutiam populum istum, et faciam te in gentem magnam (Exod. XXXII, 10).» Quod si tantumdem oratio sanctorum posse habeat, utpote Moysis vel Jeremiae, quid de ipsa Domini sperandum est oratione, quam ipsemet dictavit, ipse misericorditer instituit, ut sic ejus iram vertamus in misericordiam? Sed quoniam orationis fructus aut nullus est, aut parvus, quam devotio intelligentiae non comitatur, cum cordis potius quam oris sit inspector Deus, juvat orationis hujus praecipue sensum aperire, ut eo magis fructuosa sit orantibus, quo devotius intellecta dicatur. Quod quidem Apostolus diligenter attendens, Corinthiis ait: intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eoNam si orem lingua, spiritus meus orat, mens autem, anima mea sine fructu est. Quid ergo? orabo spiritu, orabo et mente. Psallam spiritu, psallam et mente (I Cor. XIV) intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eo. Lingua tantum sine spiritu orat vel psallit, qui flatu suae prolationis verba tantum format quae non intelligit. Mente insuper hoc agit, qui intellectum applicat his quae dicit. Unde et illud est beati Benedicti [Anmerkung] : «Sic stemus ad psallendum, ut mens nostra concordet voci nostrae.» In tantum autem verborum intelligentiam Apostolus commendat, ut nihil in Ecclesia dici permittat, quod non comitetur intelligentia. Alioquin eos pro insanis habendos judicat, qui quod praedicant prophetare, hoc est exponendo interpretari, minime sufficiunt; aut benedictionibus, quas non intelligunt, amen supponunt. Sic quippe consequenter adnectit: intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eoSi ergo conveniat universa Ecclesia in unum, et omnes linguis loquantur, intrent autem idiotae aut infideles, nonne dicent quod insanitis? (I Cor. XIV, 23.) Idem supra: Caeterum, si benedixeris spiritu, quis supplet locum idiotae? quomodo dicet amen super tuam benedictionem? quoniam quid dicas nescit. Nam tu quidem bene gratias agis, sed alter non aedificatur (ibid., 16). Et post aliqua de universis quae in Ecclesia dicuntur concludens, ait: Quid ergo? cum convenitis, omnia ad aedificationem fiant (ibid., 26). Et ad Ephesios: Implemini, inquit, Spiritu sancto, loquentes vobismetipsis in psalmis, et hymnis, et canticis spiritalibus, cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino (Ephes. IV, 25). Et quisque ei loqui proprie dicitur, a quo ejus verba intelliguntur, cum hoc unum sit verborum officium ut in auditore generent intellectum. Tunc itaque nobismetipsis loquimur, cum ex his quae dicimus intellectis devotionem excitamus mentis: et tunc corde pariter et ore psallimus, cum quod exterius profertur, interius per intelligentiam capitur. Quid autem magis ridiculum, quam cum aliquid orando petimus, quod oramus ignoremus? nec utrum salubria sint vel nociva discutere valemus? Duabus denique causis, verbis quoque Domini constat orandum, ut hoc videlicet ad ejus honorem et ad nostram fiat utilitatem. Ad ejus quidem honorem, cum quod ab ipso postulamus, ab ipso potius quam a nobis hoc esse fateamur quod petimus; et ejus gratiae potius quam virtuti nostrae intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eohoc acceptum tribuamus. Ad utilitatem quoque nostram verba quoque commendantur, cum intellecta devotionem excitant, et compunctionem generant, ut eo facilius audiantur a Domino, quo devotius proferuntur a nobis. Solet quippe dolentium hoc esse naturale vel quasi proprium, ut cum hoc unde dolent verbis exprimunt, ipsa in eis verba dolorem accendant, et suis querimoniis mens compuncta facile prorumpat in lacrymas ex ipsis suis quas refert miseriis. Sic et poenitentes cum in orationibus suis ea quae commiserunt referunt, ipsa eorum verba quasi quaedam punctiones mentes gementium vulnerant, ut lacrymas inde producant, ut medullatum vel pingue sacrificium offerant. intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eo Constat autem orationem Dominicam tam a Matthaeo quam a Luca conscriptam esse, sed ab illo plenius, qui non solum evangelista, verum et apostolus ipsam ex ore Domini audierit, quando eam Dominus in monte ipsi caeterisque simul apostolis tradidit. Unde nunc eam praecipue nostra prosequitur expositio, quae plurimum auctoritatis, sicut et perfectionis habet, in septem videlicet petitionibus distincta, cum illa Lucae quinque sit contenta, quae non apostolis, sed cuidam discipulo memoratur tradita. Sic quippe in ipso scriptum esse Luca meminimus de Domino: intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eoFactum est, dum ipse esset in quodam loco orans, ut cessavit, dixit unus ex discipulis ejus ad eum: Domine, doce nos orare, sicut et Joannes docuit discipulos suos. Et ait illis: Cum oratis, dicite: Pater, sanctificetur nomen tuum. Adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua sicut in coelo et in terra. Panem nostrum quotidianum da nobis hodie, et dimitte nobis peccata nostra, siquidem et ipsi dimittimus omni debenti nobis. Et ne nos inducas in tentationem intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eo (Luc. XI, 1). Matthaeus vero Dominicam orationem apostolis tanquam doctoribus et perfectioribus perfectius traditam, eam interserit sermoni ad eos in monte habito, quem et perfectiorem esse constat quam ille fuerit, quem Lucas refert in campestribus ad turbas factum. Sic quippe scriptum est in Matthaeo, Domino ad apostolos dicente: Cum oratis, non eritis sicut hypocritae, qui amant, in synagogis et in angulis platearum stantes, orare ut videantur ab hominibus. Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Tu autem cum orabis intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eo [Vulg. oraveris], intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem tuum in abscondito. Et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis: scit enim Pater vester quid vobis opus sit, antequam petatis ab eo [Vulg. eum]. Sic autem [Vulg. ergo vos] orabitis: Pater noster qui es in coelis, sanctificetur nomen tuum. Adveniat regnum tuum. Fiat voluntas tua sicut in coelo et in terra. Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et ne nos inducas in tentationem, sed libera nos a malo (Matth. VI, 9). Diligenter nos Dominus de oratione instruens, non solum verborum pronuntiationem tradit, verum etiam de intentione nos erudit, ut oratio fructuosa nobis esse possit. Sicut hypocritae, inquit, hoc est non ea intentione qua illos constat orare. Quorum quidem intentionem aperiens, ait: ut videantur ab hominibus potius quam a Deo, dum eis placere appetunt, a quibus sic laudes vel terrena commoda requirunt. Qui ut a pluribus conspici possint, amant, inquit, in synagogis et in angulis platearum, hoc est in publicis conventibus hominum, hoc agere. Non dicit simpliciter eos ibi orare, quia ibi a pluribus videri possunt. Nec dicit in plateis, sed in angulis platearum, quasi conspectum hominum fugere videantur, se in angulis occultando, quem maxime appetunt. Stantes orant potius quam sedentes vel procubantes, ut eo religiosiores putentur, quo se in oratione magis affligere creduntur. Perceperunt, inquit, mercedem orationis ab hominibus in praesenti, non eam postmodum a Deo percepturi. Merces sive remuneratio orationis his redditur, cum laudes humanas vel terrena commoda, quae inde requirunt, adipiscuntur. Tu autem quicunque es, cum orabis, etc. Cubiculum nostrum, in quo requiescimus, mens nostra est, a perturbationibus mundanis semota, ut Deo vacantes puriorem habeamus orationem, NË¿Aintentione nostra in eum directa. Ingressi cubiculum, ostium ejus claudimus, ne ab aliis, sed a solo Deo videamur, cum modis omnibus providemus, ne sic per orationem nostram hominibus placeamus, ut Deo displicere mereamur. In abscondito magis quam in manifesto Deus videre dicitur, quia probator cordis et renum, non tam quae fiunt, quam quo animo fiant attendit, nec tam opera quam intentionem remunerat. Orantes autem nolite, etc. Hoc est ne appetatis prolixitatem verborum in oratione, ea qua infideles faciunt intentione. Putant enim, quod quanto prolixior verbis oratio sua fuerit, tanto magis a Deo exaudiri posset, quem non ubique praesentem aestimant, et verbis indigere putant, quibus ei quod volumus insinuemus. Nolite ergo in hac scilicet intentione similes eis fieri. Pater noster. Octo autem partibus haec secundum Matthaeum oratio distinguitur. Quarum prima pars est invocatio, qua dicitur: Pater noster qui es in coelis. Deinde septem petitiones sequuntur. Tres vero priores ad Deum pertinent, quatuor vero reliquae ad nos. Hujus igitur ordinis intendentes expositioni, ipsum prius oremus Dominum, ut orationis suae nobis conferat intelligentiam, quae ipsam nobis faciat fructuosam. Cum dicit: Pater, potius quam: Domine, nos ei per amorem potius quam per timorem admonet deservire. Timere quippe servorum est, amare filiorum. Unde et Apostolus Christianam servitutem a Judaica distinguens, conversis jam Judaeis aiebat: Non enim subditi estis iterum in timore, sed accepistis spiritum adoptionis, in quo clamamus: Abba, Pater (Rom. VIII, 15). Notandum vero hoc loco, cum dicitur: Pater, non unam tantum Trinitatis personam intelligi, sed indifferenter ad Deum orationem dirigi, cui communiter a fidelibus per amorem deservitur. Non mediocris videtur benevolentiae captatio, cum eum quem oramus patrem vocamus, quasi ex tam dulci nomine ad paternae dilectionis affectum moveatur, et non tamN[e zu benutzennoster potius quam meus, filium se Dei per adoptionem quod commune multis est, potius quam per substantiam, quod solius Christi est, profitetur. Bene autem haec oratio non singulariter, sed pluraliter ab unoquoque fit, cum dicitur: noster, vel nostrum, nobis vel nos, potius quam meus vel meum, vel mihi vel me, quia tanto facilius impetramus quod postulamus, quanto per fraternae dilectionis affectum alios nobis in orationem sociamus. Qui in coelis es, hoc est per gratiam inhabitas in his qui quasi coelestes sunt, coelum potius quam terram habitantes, et in superioribus, non in infimis constituti. De qualibus Dominus ait: Coelum mihi sedes est (Isa. LXVI, 1), hoc est anima sublimis virtutibus et desideriis fervens spiritalibus. Sanctificetur nomen tuum. Post invocationem petitiones adjungit, et quia plus gloriam Dei quam utilitatem nostram quaerere nos convenit (hic quippe finis esse debet in omnibus quae agimus, ut glorificetur Deus), tres istae petitiones, ut diximus, priores glorificationem ejus postulant. Per Ezechielem Dominus de reprobis Judaeis conquerens, et eos increpans, ait: Nomen sanctum meum quod polluistis in gentibus (Ezech. XXXVI, 22). Quam et Apostolus sententiam inducens, ait: Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes, sicut scriptum est (Rom. II, 24), in hoc ipso, scilicet, ut dictum est per prophetam. Quemadmodum ergo nomen Dei pollui sive blasphemari, hoc est irrideri vel vilificari ab infidelibus videtur, cum perverse agere videret eos qui se populum Dei vocabant: ita econtrario ipsum sanctificatur atque benedicitur, seu laudatur et glorificatur, cum ejus populus sancte ac religiose vixerit, et illud vivendo compleverit, quod ipsemet praecipit, dicens: Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in coelis est (Matth. V, 22). De qua etiam glorificatione Dei vel sanctificatione divini nominis per eumdem prophetam consequenter Dominus adjungit: Et sanctificabo nomen meum, quod pollutum est inter gentes, quod polluistis in medio earum (Ezech. XXXVI, 23). Quod etiam qualiter fiat, subsequenter exponit, dicens: Et faciam ut in praeceptis meis ambuletis, etc. (ibid., 27.) Sicut enim quantum in nobis est, inhonoramus Deum, cum ejus praecepta contemnimus; ita et econtrario nostra eum honorat obedientia. Nomen itaque ejus, quod in se sanctum est, in nobis etiam sanctificatur, cum sic sub nomine ejus vivimus, ut ipse, cujus filii esse dicimur, ex vita nostra glorificetur. Ut autem ita nomen ejus sanctificetur in nobis, orandum nobis est ut, expulso a nobis regno diaboli sive peccati, de quo dicit Apostolus: Non regnet peccatum in vestro mortali pectore ad obediendum concupiscentiis ejus (Rom. VI, 12), regnum Dei adveniat in nobis. Et hoc est quod secundo petimus dicentes: Adveniat regnum tuum, hoc est tuum in nobis ita sit dominium, ut tibi spontaneam in omnibus exhibeamus obedientiam. Quod ut fiat a nobis: Fiat voluntas tua in nobis, quae est tertia petitio. Tua, inquam, quae errare non potest, vel mala esse. Tunc autem voluntatem Dei facimus, cum quod ipse approbat et nobis consulit, implemus. Fiat, inquam, sicut in coelo, et in terra, ut ipsa etiam in coelum convertatur terra. Hoc est sic a carnalibus et terrena quaerentibus illa impleatur, sicut a spiritalibus et coelestia desiderantibus. Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie.Praemissis, ut dictum est, tribus petitionibus ad honorem Dei pertinentibus, ad quatuor reliquas stylum convertit, quibus quatuor postulantur virtutes, in quibus fidelis animae perfectio consistit: prudentia scilicet, justitia, temperantia, fortitudo. Sicut autem prudentia tam tempore prior est quam natura, ita et ejus petitio prior ponitur, cum dicitur: Panem nostrum, etc., quae est petitio quarta. Sic junge, ut ab omnibus tua voluntas impleatur. Has nobis virtutes impertire, quae perfectionem confirmant animae. Cibus animae est, et spiritalis ejus panis, intelligentia divini verbi, de quo per Moysen dicitur: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Matth. IV, 4). Hunc panem, id est intelligentiam sacrae Scripturae qui non ruminat, et in eo divisionem ungulae non habet, immundum animal lex judicat, quia nulla est mentis munditia, ubi eorum quae praecipit Deus manet ignorantia. Verbum Dei ruminat, qui ipsum frequenter revolvit, ut diligentius intelligat, sicut scriptum est: Et in lege ejus meditabitur die ac nocte (Psal. I, 2). Divisio autem ungulae qua incedimus, discretio est quam in verbis divinis habemus; cum videlicet diligenter attendimus, quid juxta litteram sit accipiendum, quid ad sensum mysticum vel moralem sit applicandum. Ex qua quidem intelligentia triplici, dum quasi quibusdam ferculis anima reficitur, vera prudentia illustratur, nec generare potest fastidium ista diversitas ferculorum. Panis autem supersubstantialis hic intelligentia dicitur, quia longe hic cibus animae excellentior est, quam quodlibet substantiale, id est corporale alimentum, quod cum animalibus nobis est commune. Bene ergo nostrum dicit panem istum, hoc est proprium rationalium animarum. Quod dicit hodie, tale est ac si diceret: In hac praesenti vita, hoc nobis viaticum ministra, ne deficiamus in via. Non sine admiratione videtur accipiendum quod apud nos in consuetudinem Ecclesiae venerit, ut cum orationem Dominicam in verbis Matthaei frequentemus, qui eam, ut dictum est, perfectius scripserit, unum ejus verbum, caeteris omnibus retentis, commutemus, pro supersubstantialem, scilicet quod ipse posuit, dicentes quotidianum, sicut Lucas ait; praesertim cum hujus panis dignitas non minus exprimi videatur, cum supersubstantialis dicitur, quam cum quotidianus appellatur. Denique si arbitremur a Matthaeo melius dicendum fuisse quotidianum, quam supersubstantialem, quis hoc praesumptioni non imputet, ut non solum Apostolum, verum etiam Dominum corrigere velimus, cum ille sic eam scripserit, sicut eam audierat apostolis tradi, et ab eis ipsam credimus frequentari, sicut eis est tradita, et ab apostolo in eadem etiam lingua prius scripta? Quinta autem petitio quae dicitur: Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, aequitatem postulat justitiae. Aequum quippe est, et hoc justitia exigit, ut quales per misericordiam nos exhibemus proximo, talem nobis inveniamus Deum. Debita dicit, poenas pro peccatis debitas. Cum dicit: Sicut et nos dimittimus aliis sua debita, adeo nos ad misericordiam constringit, ut haec oratio a nobis potius ad damnationem quam ad salutem dicatur, si misericordes non fuerimus. Debitores nostros hic dicit, sicut sequentia evangelii patenter insinuant, qui pro his quae in nos commiserunt quodam debito poenae astringuntur, ut pro his scilicet puniri sint digni. Quibus quidem hanc poenam quantum in nobis est remittimus, cum in eis ad satisfactionem paratis, nullam propter hoc vindictam exerceri volumus. Et hoc est nos poenas delictorum ad similitudinem Dei ignoscere, cum illis de illatis injuriis poenitentibus et ad satisfactionem paratis, omnem eis vindictam relaxamus, ut jam eos in nullo penitus pro his punire velimus. Alioquin non sunt digni venia quandiu impoenitentes in sua persistunt malitia, nec debere volumus, ut quandiu tales sint, a poena penitus absolvantur; nec nos velle convenit quod scimus fieri non posse, vel minime convenire. Sed dicis, qua ratione his qui jam vere poenitent, nec in peccato persistunt, poenae pro peccato debeantur, maximae illae quae sunt damnationis aeternae? Aut si jam non debentur, quomodo dimitti possunt? Sed profecto cum nullum peccatum credatur impunitum, nequaquam a debito poenae ipsi etiam poenitentes prorsus sunt absoluti, ut si non damnatoriis, saltem purgatoriis in hac vita, sive in futura, subjaceant poenis. Quarum quidem poenarum, futurae scilicet vitae, quamlibet graviorem esse beatus asserit Augustinus [Anmerkung] , quam quaecunque poena sit vitae praesentis. Has ergo poenas, quae adhuc poenitentibus debentur, nobis dimitti postulamus, ne de magnitudine ipsarum per impatientiam ad peccata relabamur, sicut illi faciunt, qui supra id quod possunt tentati, succumbunt victi, a quo quidem patientiae defectu, dum probamur in adversitatibus, liberari precamur, cum subditur: Et ne nos inducas in tentationem. Talem temperantiae virtutem rogat, ne suggestionibus voluptatum praebeat assensum. Tale est ergo: Ne inducas nos in tentationem, ac si dicatur, ne permittas nos ita tentari, ut in adversitatibus deficiamus, vel pravis concupiscentiis succumbamus victi. Sed libera nos a malo, hoc est da fortitudinem et robur animi invictum ad adversa quaelibet toleranda, ne motu aliquo vel pusillanimitate declinemus a rectitudine. Notandum vero quod, velut beatus meminit Augustinus in Enchiridion [Anmerkung] , septem has petitiones, quas Matthaeus distinxit, Lucas in quinque, quas posuit, breviter comprehendit. Lucas quippe in duabus primis petitionibus, quas et ipse ponit, hoc est: Sanctificetur nomen tuum, et adveniat regnum tuum, tertiam comprehendit quam Matthaeus distinguit, scilicet: Fiat voluntas tua, tanquam arbitremur illa non fieri, nisi hoc etiam compleatur. Ultimam vero, quam Matthaeus supponit et Lucas tacet: Sed libera nos a malo, ita ex praecedenti pendere Lucas autumat, ut illi in unam petitionem sit conjungenda. Quod et ipsa innuit conjunctio, sed, interposita. Amen, id est fiat.

SERMO XV IN DIE ASCENSIONIS. Ascensionis Dominicae festiva jucunditas, quaedam est ab angelis Christo triumphanti pompa victorialis exhibita. Ipse quippe rex hominum pariter atque angelorum, alteram ab hominibus, alteram ab angelis hujusmodi venerationem, sicut justum fuerat, suscepit. In Ramis quippe palmarum Jerosolymam veniens, imperiali more, a turbis cum laudibus est susceptus, tanquam rex Israel et haeres Davidicae stirpis ab eis salutatus ac benedictus. Cujus humili, cui insidebat, jumento devotione populi non solum ramos arborum, sed etiam propria vestimenta substernente, aliquid supra consuetudinem terrenorum regum haec ejus veneratio habuit. Inde ad templum tanquam ad proprium palatium populis laudes acclamantibus deductus, sacrilegium negotiatorum inde potenter expellens, tanquam regia usus potestate ipsum expiavit, et divina virtute caecos illic illuminans, miraculorum beneficiis domum suam consecravit. Sicut autem ibi tunc ab hominibus more triumphalis pompae, ut diximus, est honoratus; ita hodierna die ascendens in coelum, ab angelis ei occurrentibus est susceptus. Quorum duo assistentes in albis solemnibus pia allocutione discipulos consolantur, dicentes: Viri Galilaei, etc. (Act. I, 11.) Hujus autem ascensus mirabilem gloriam illis mutua laude concinentibus, cum aliis admirantibus saepius quaererent: Quis est iste rex gloriae? (Psal. XXIII, 8) alii respondentes dicebant: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio (ibid.). Et rursum: Dominus virtutum ipse est rex gloriae (ibid., 10). Horum duplex responsio, quorum et duplex praecesserat jussio, bis ita dicentium: Attollite portas, principes, vestras, et elevamini, portae aeternales (ibid., 9). Super quo alii hoc audientes, quasi quadam admiratione commoti, geminatae jussioni geminatam subnectunt interrogationem, cum videlicet aiunt: Quis est iste rex gloriae? Legimus Dominum, ejectis a terrestri paradiso primis hominibus, diligentem atque solertem angelorum custodiam, quae minime falli possit, ibi constituisse (Gen. III). Unde et bene cherubim, id est plenitudo scientiae a propheta vocantur. Hi ergo gladio quodam flammeo atque versatili ejectos illos ab aditu paradisi arcentes atque inhibentes, hoc ipso gladio quasi quibusdam portis introitum clauserant atque obstruxerant paradisi. Ad quos quidem principes, id est angelos ibi ad custodiam illam praesidentes in figura coelestis paradisi, hodie nobis in ascensu Christi reserati, nunc dicitur: O vos, principes, id est praepositi paradisi custodes, attollite jam vestras portas, id est submovete illam vestram quam diximus obstruentem clausuram, et illum versatilem avertite gladium, qui proinde versatilis, id est mobilis potius quam fixus est dictus, quia quandoque avertendus et submovendus est. Et, o vos, portae, elevamini aeternales, id est sublatae et submotae in aeternum estote, et introibit rex gloriae, non quidem terrenus, sed qui ad coelestis gloriae celsitudinem suos de potestate diaboli ereptos in hoc hodierno triumpho secum pariter introducat. Super quo tam glorioso et admirabili triumpho, aliis quaerentibus et cum summa admiratione dicentibus: Quis est iste? ut dicitis, tantus rex, quem in humana forma et a nobis olim despecta, super omnem naturam, id est angelicam conscendere videmus altitudinem; vel unde inferior natura hanc adipisci meruit dignitatem? Alii respondentes concinunt: Dominus iste est fortis et potens, Dominus potens in praelio. Fortis scilicet ad omnia adversa toleranda, nec remissus in aliquo, quamvis in forma humanae infirmitatis appareat. Potens, sicut statim determinans, subjungit, potens in praelio, nec, ita ut vetus Adam, a tentante superatus diabolo, sed ipso mortis auctore morte sua triumphato, quasi spoliorum tropaea in suis, quos eruit, captivis, nunc refert gloriosa, sicut et de ipso olim Psalmographus praecinerat dicens: Ascendens in altum captivam duxit captivitatem (Psal. LXVII, 19). Captiva quippe captivitas genus humanum bis a diabolo captivatum dicitur; primo videlicet ejus persuasione a paradiso exsulatum, et praesentibus aerumnis expositum, postmodum de hac luce ad inferni tenebras dejectum. Suos itaque, ut diximus, bis captivatos, nunc secum ad coelestia perducens, quasi victor hodie de antiquo hoste superato, triumphat. Dominus ipse virtutum, non solum videlicet hominum quos sic liberat, verum etiam supernarum virtutum, per quas ubicunque vult, operatur magnalia. Conferamus autem cum gloria hujus triumphi illam, quam diximus venerationem in Ramis palmarum ei primum exhibitam, et qua similitudine jungantur per singula videamus; ita tamen ut hanc illi longe praecellere consideremus. Ut igitur Joannes refert, illa prior generatio pro resuscitatione Lazari (Joan. XII, 1) ei facta est, cui nec ipse Lazarus cum eo Jerosolymam veniens defuisse credendus est: Sicut ergo suscitatio Lazari illud praeconium laudis ab hominibus meruit, ita praedictae liberatio captivitatis triumphales hodie laudes ab angelis habuit. Et ibi quidem Jerosolymam veniens, ut dictum est, benedictus a turbis. Hic autem coelos ascendens benedixit discipulis, ut tanto excellentior haec dies habeatur, quanto felicior ex benedictione divina efficitur. Nec solum qui praeibant, verum etiam qui sequebantur, laudes ibi praecinebant. Sic et hodie tam praecedentium angelorum chori quam captivi liberatorem suum sequentes, summa et ineffabili jubilatione victori laudes acclamabant, sicut scriptum est: Ascendit Deus in jubilatione, et Dominus in voce tubae (Psal. XLVI, 6), id est cum signo victoriae. Denique illo ibi ingrediente civitatem, cum tanta turbae circumstantis exsultatione, alii admirantes quaerebant: Qui est hic? (Matth. XXI, 10.) Et alii quaerentibus respondebant: Hic est Jesus propheta a Nazareth Galilaeae (ibid., 11). Sic et in hodierno triumpho, aliis angelis, ut diximus, interrogantibus: Quis est iste rex gloriae? alii respondebant: Dominus fortis, etc. Turbis comitantibus usque ad templum, id est propriae domus palatium, Dominus perductus est. Et sicut legimus in Daniele (cap. VII, 13), in illo angelorum comitatu quasi oblatus paternae majestati, usque ad Antiquum dierum Filius hominis eductus ab angelis pervenit. Et ibi quidem pigro jumento insidere, hic levi nubi describitur praesidere. Tunc quippe adhuc corruptibile corpus, quod aggravat animam (Sap. IX), id est mortale gestabat. Jam vero omni mortalitatis pondere deposito, nubi praesidere voluit, et sic ascendere; ut quantae levitatis haec gravia, quae nunc gestamus, corpora futura sint, in se nobis primum exhiberet. Sicut enim nascendo ex nobis, et patiendo pro nobis summum nobis honorem vel charitatem exhibuit; ita postmodum resurgendo, vel discipulis apparendo, et nunc denique ascendendo futuram corporum gloriam demonstravit; ut tanto libentius corporalium passionum agones sustineant membra, quantum in ipso capite habent experimentum de futura corporum gloria. In resurrectione quippe corporum immortalitatem nobis exhibuit. Januis vero clausis ad discipulos intrans appariturus illis, subtilitatem eorum qua quaelibet solida penetrare possint ostendit. Nunc vero super altitudinem coelorum ascendens, quantam sit habitura levitatem demonstrat, ut videlicet ubicunque voluerit animus, illuc statim sine difficultate transferatur corpus. Ut igitur Apostolus ait, ipsum nunc mente sursum quaeramus, ubi est in dextera Dei sedens (Coloss. III, 1), ut postmodum etiam corpore ad ipsum, nunc mente mereamur pervenire, non tam ascensuri quam ab ipso trahendi, cui honor est et gloria per infinita saeculorum saecula. Amen.

SERMO XVI IN OCTAVA ASCENSIONIS. A minimis Dominus inchoans, ut ad majora perveniat, tanquam a minore ad majus argumentum ducens, fidem ex infimis astruit summis; ut cum in istis magna viderimus, in illis talia mirari desistamus. Unde contra infidelium errores de NØË¿Aquae in se ipso mirabiliter gessit, quaedam in creaturis exempla praemisit, quibus quaelibet haereseos schismata scindi ac dissipari possint. Verbi gratia, partum Virginis adeo nonnulli abhorruerunt haeretici, ut dicerent: «Si Virgo peperit, phantasma fuit.» Cujus quidem erroris vulneri medicamentum Dominus apponens, nonnunquam equas, ut beatus in Civitate Dei asserit Augustinus [Anmerkung] , a spiritu ventorum concipere facit; quo mirari desistamus, si ex Spiritu sancto Virgo conceperit. Corvos quoque in osculo concipere et nunquam coire, pluribus non esse ignotum novimus. Apes quoque sine detrimento suae integritatis fructu non privantur prolis. Quotidie insuper ex insensibilibus et vilissimis rebus, vermes innumeros, et animantium diversa genera procreari videmus. Unde nec vermi comparari Dominus dedignatur, cui dicitur: Noli timere, vermis Jacob (Isa. XLI, 14). Qui etiam de semetipso dicere non erubescit: Ego sum vermis, et non homo (Psal. XXI, 7). Desperationem quoque resurrectionis phoenicis defuncti saepius in tanta vivificatio tollit. Denique et Domini ascensionem raptus Eliae praecessit, qui mortale adhuc corpus et corruptibile gestans, curru igneo translatus est in paradisum (IV Reg. II, 11). Constat ignei elementi naturam caeteris longe subtiliorem esse atque leviorem. Si ergo Eliae corpus adhuc terrena gravitate ponderosum illa ignis levitas sustinere, nec comburere potuit, quid mirum si Christi vel nostra corpora jam immortalia facta, nec tam animalia quam spiritualia dicenda, illud quoque igneum et supremum coelum, quod agnis contegi constat, conservare possit illaesa? Quoniam autem ad ascensionis Dominicae fidem, Eliae translationem induximus, juvat denique mysterium hujus ascensionis ab Elia sumere. Quem ergo rectius Elias ex ipsa quoque nominis interpretatione vel affinitate, quam Christum verum animarum solem figurat? De quo, ut beatus meminit Gregorius, in cantico Habacuc prophetae ita continetur [Anmerkung] : Elevatus est sol, et luna stetit in ordine suo (Habac. III, 11). Post ascensionem quippe Domini missus ab eo Spiritus sanctus, sicut ipse promiserat, dicens: Nisi ego abiero, etc. (Joan. XVI, 7.) Ecclesiam quae per lunam significatur, in tantum ordinare studuit, ut perversos in ea nequaquam toleraret, sed statim a palea grana purgaret, sicut per Petrum de Anania et Saphira egit. Quod et Petrus Ananiam increpans profitetur: Cur, inquit, tentavit Satanas cor tuum, mentiri te Spiritui sancto? (Act. V, 3.) Et post aliqua: Non est mentitus hominibus, sed Deo (ibid., 4). Cum enim Veritas apostolis dicit: Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. X, 20), quoties Spiritus aliquid occultum revelat fidelibus, de quo interrogant, ipse potius quam ipsi hoc agere dicitur, cum inspiratione vel suggestione hoc faciunt. Sublato etiam Elia in coelum, et spiritu ejus in Elisaeo geminato, congregatis filiis prophetarum ad Elisaeum, tanto magis ordinatam duxerunt vitam, quanto majoris abstinentiae vel continentiae virtutem arripuerunt, in solitudine monasticae vitae perfectionem inchoantes, quam et apostoli post ascensionem Domini per Spiritus sancti missionem non minus servare studuerunt. Elias sublatus in coelum, dimisit in terram pallium suum (III Reg. XIX). Christi vero pallium, corpus quod se Verbum induit intelligitur, de quo per Jacob praedictum fuerat: Lavabit vino stolam suam, et sanguine uvae pallium suum (Gen. XLIX, 11). Hoc itaque pallium Christus ascendens ad dexteram Patris in sacramento dereliquit, cujus participatione purgati, et sic quodammodo Christum induti, praecedentium peccatorum foeditatem tegimus. Elisaeus, pallio Eliae assumpto, Deique ipsius nomine invocato, aquas Jordanis eo percussas divisit. Et nos, virtute divini sacrificii et invocatione superni auxilii, aquas dividimus, ne in ea submersi pereamus, dum carnales concupiscentias quasi quosdam noxios humores in nobis reprimimus vel exsiccamus, ut quasi sicco vestigio ad veram permissionis terram perveniamus, ad quam caput nostrum conscendisse novimus. Quod quia nostrarum virium non esse scimus, ipse nos illuc post se gratia sua trahat, cujus regnum et imperium permanet in saecula saeculorum. Amen.

SERMO XVII IN SEXTA FERIA POST OCTAVAS NATIVITATIS DOMINI. Tres solemnitates in lege sanctas novimus, Paschae vel Pentecostes, atque Tabernaculorum, de quibus in Exodo scriptum est: Tribus vicibus per singulos annos mihi festa celebrabitis: solemnitatem azymorum, tempore mensis novorum, solemnitatem quoque in exitu anni, quando congregaveris omnes fruges tuas de agro. Ter in anno apparebit omne masculinum tuum coram Domino Deo (Exod. XXIII, 14). Hinc et in Deuteronomio scriptum legimus: Observa mensem novarum frugum, et verni primum temporis ut facias phase Domino, et celebrabis diem festum hebdomadarum Domino: solemnitatem quoque Tabernaculorum celebrabis per septem dies quando collegeris de area et torculari fruges tuas (Deut. XVI, 10). Has tres solemnitates illos dies intelligimus, de quibus in primo Regum de Helchana dicitur: Et ascendebat vir ille de civitate sua, statutis diebus ut adoraret et sacrificaret Domino in Silo (I Reg. I, 3). Ex his autem tribus solemnitatibus sub nominibus pristinis, quamvis in diversa significatione, apud nos quoque duae permanent. Judaei quippe Pascha in immolatione agni figurativi agebant, nos in resurrectione veri agni Pascha celebramus. Illi a die Paschae in Aegypto celebrati, primo die lege suscepta, solemnitatem Pentecostes in veneratione legis susceptae secundam habuerunt. Nos vero in adventu Spiritus sancti, quo tanquam digito Dei lex scripta est, et tam legis intelligentia quam verborum Christi per eumdem Spiritum apostolis ministrata, Pentecostem recolimus. Festivitatem autem Tabernaculorum, quam his solis, qui de genere Israel sunt praeceptam legis, Ecclesia gentium non suscepit. Quam quidem Dominus instituens, et Israelitico populo celebrandam commendans, in Levitico ait: Omnis qui de genere Israel est, manebit in tabernaculis, ut discant posteri vestri quod in tabernaculis habitare fecerim filios Israel (Levit. XXIII, 42). Nulla autem occasio se nobis offert, qua festivitatem Tabernaculorum Ecclesia gentium retineret, praesertim cum tabernacula peregrinantium sint, non in domibus suis commorantium. Quae est autem domus vel patria nostra nisi coelestis illa, de qua dicit Apostolus: Si dissolvatur domus ista terrestris, habemus in coelis domum non manufactam (II Cor. V, 1). Prior itaque populus ille adventum Domini praecedens, cui nondum coeli janua patebat, tanquam in peregrinatione, non in patria fuit. Subsecuta vero gentium Ecclesia, quae post passionem Domini jam a regno non differtur, et ad coelum quotidie migrat, patriae magis quam peregrinationis solemnitates celebrat, cum futurae vitae gaudia in natalitiis sanctorum frequentat; nec tam quod terris nati sunt, quam quod coelo nascuntur, nostra jam devotio curat. Domus itaque mansionem magis quam exsilii peregrinationem celebrare nos convenit, quibus coelestis jam patet felicitas in praemium constituta; cum terrena tantum prosperitas in remuneratione legis antiquo populo fuerit a Domino promissa. Praetermissa itaque Tabernaculorum festivitate, ad suprapositas duas revertentes, Paschae videlicet atque Pentecostes, diligenter eas inter se conferamus, ut hanc illa tam in Veteri quam in Novo Testamento non inferiorem esse probemus, imo prae caeteris quamdam obtinere praerogativam monstremus. LegNÌ¿A(Exod. XIX) Dominum Moysi praecepisse, ut populum sanctificaret, eumque vestimentis suis ablutis ab uxoribus abstinentem, sic ad legem praepararet in tertio die suscipiendam. Nullam autem aliam festivitatem ita lex commendat, ut talem ei sanctificationis praeparationem instituat, praesertim, cum Apostolo attestante, inter universa Dei dona Judaeis antiquitus collata, illud primum sit, hoc est maximum, quia credita sunt illis eloquia Dei (Rom. III, 2), hoc est Veteris Testamenti doctrina illis, non caeteris nationum populis data. Sed nec ille dies, qui proprie Pascha vocabatur, agnum vel hoedum immolans ad vesperum septem sequentes dies, qui azymorum dicebantur, aliquid festivae celebrationis ex praecepto Domini habuit, sed in ea tantum immolati agN[e zu benutzencaeteris adepta sit, multis clarum est indiciis. Lex hodie in monte Sinai uni populo, et in una lingua tradita, obscuritatis caligine fuit involuta, et tam fumo potius quam luce referta, sicut et patenter praefigurabatur cum ipsa traderetur. Spiritus vero super apostolos hodie descendens tam legis quam caeterorum divinorum verborum intelligentiam attulit, et omnia genera linguarum, quibus haec ubique praedicarentur, discipulis contulit, et notum prius in Judaea Deum universo mundo declaravit, et ipsum ei acquisivit. Die Paschae, Dominum in corpore resurrexisse novimus. Hac vero die, id actum est per sancti Spiritus adventum, per quod universus mundus felicius in anima resuscitaretur. Die resurrectionis sive ascensionis, fides et spes discipulorumNåÍ¿Aconfirmata est. Hac vero die, charitas per Spiritum, qui amor Dei dicitur, infusa discipulos consummavit, juxta illud Apostoli: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. V, 5). Diffusa, inquit, potius quam infusa; hoc est dilatata in plenitudine donorum, non stillata. Legimus et Dominum die resurrectionis Spiritum apostolis insufflando dedisse atque dixisse: Accipite Spiritum sanctum; quorum remiseritis peccata, etc. (Joan. XX, 23.) Et tunc quidem Spiritus apostolis est infusus, non eis diffusus, hoc est ad unum potestatis donum eis collatus, non ad omnia charismata dilatatus. Quod utique donum in subjectos potius redundaret, quam in ipsis fructificaret. Hac vero die, qua intelligentia sunt illuminati, et igne charitatis accensi, in omni bonorum perfectione sunt consummati. Ad hanc eos consummationem tam resurrectio Domini quam ascensio praeparavit, sicut populus Dei legem suscepturus, biduo ad hanc susceptionem est praeparatus, Domino per Moysen dicente: Estote parati in diem tertium, etc. (Exod. XIX, 15.) Hinc de resurrectione pariter et ascensione scriptum est: Nondum enim erat Spiritus datus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus (Joan. VIII, 39). Et rursum: Expedit vobis ut ego vadam. Nisi enim abiero, Paracletus non veniet (Joan. XVI, 7). Ut ergo Spiritus sanctus veniret, tam resurrectionis quam ascensionis gloria Christus fuerat exaltandus; ut sic discipuli tam fide quam spe futurae beatitudinis roborati, promissum Spiritum accipere mererentur, ut per eum, qui amor dicitur, consummarentur in charitate. Charitatem quippe, quae post fidem et spem perfectum efficit, et sola filios Dei a filiis diaboli discernit, haec dies apostolis contulit, sicut scriptum est: Charitas Dei diffusa est, etc. Haec ergo festivitas charitatis tanto caeteris excellentior videtur, quanto charitas caeteris virtutibus sive donis Dei praeeminere noscitur. Et quia minus est ad hominis perfectionem Deum amare, nisi et alios in amorem ejus nostra praedicatio sciat accendere, ut quod facimus alios doceamus, juxta illud Veritatis praeconium: Qui autem fecerit et docuerit sic homines, hic magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V, 19), charitati discipulorum doctrina est addita, ut in utroque ipsos praesens consummaret dies. Unde et bene in igneis linguis super eos apparentibus sancti Spiritus revelatus est adventus, ut videlicet ignis et linguarum specie manifestum signum amoris et doctrinae, ut per amorem sibi, per doctrinam proficerent aliis. Lex data in monte Sinai, timorem incutiens in servitute genuit. Spiritus vero in superioribus coenaculi datus, de quo Apostolus, ait: Ubi Spiritus Domini, ibi libertas (II Cor. III, 17), servos in filios convertit, sicut idem Apostolus ad Romanos scribit: Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis Spiritum adoptionis, in quo clamamus: Abba, Pater (Rom. VIII, 15). Et ad Galatas: Quoniam, inquit, estis filii, misit Deus spiritum Filii sui in corda vestra clamantem: Abba, Pater. Itaque jam non est servus, sed filius. Quod si filius, et haeres per Deum (Gal. IV, 6). Iste est Spiritus, ex quo in baptismo regenerati, et ab episcopo confirmati, nitimur in Christo Christiani effecti. Ipse est Spiritus, cujus donis in omni perfectione virtutum consummantur electi. Ejus praesens solemnitas caeterarum omnium consummatio est, et divinarum perfectio promissionum. Unde et Veritas apostolis ait: Mitto promissum Patris mei in vos. Vos autem, sedete in civitate, donec induamini virtute ex alto (Luc. XXIV, 49). De hoc spiritali virtutis dono Psalmista praecinit: Et spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. XXXII, 6). Et rursum: Dominus dabit verbum evangelizantibus virtute multa (Psal. LXVII, 12). Vera quippe charitas, quae omnia suffert, omnia sustinet, et cujus flamma nullis persecutionum fluctibus exstingui potest, juxta illud Cantici canticorum: Fortis est ut mors dilectio, dura sicut infernus aemulatio. Aquae multae non poterunt exstinguere, nec flumina obruent illam (Cant. VIII, 6). Omnis discipulorum virtus facta est, cum eos Spiritus sanctus amore tanto scientiaque repleverit, ut non solum prudentes, verum etiam justos, nec non et fortes seu temperantes effectos in virtutibus quatuor consummaret. Quas quidem virtutes omnes in charitate comprehendi beatus asserit Augustinus, ut ipsa videlicet charitas sit sapientia vera dicenda, ipsa etiam sit justitia, ipsa fortitudo pariter in adversis, ac temperantia in prosperis vocetur, secundum diversa quae in nobis operatur [Anmerkung] . Unde bene dictum ostenditur charitas per illum diffusa in illis, quia Spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. XXXII, 6). Tanto ergo haec solemnitas caeteris praeeminet, quanto majoris gratiae plenitudo donis omnium virtutum discipulos consummavit, quibus eos quasi quibusdam armis induit; ut his praemuniti universum debellare mundum, et acquirere Deo sufficerent. Quod quidem indumentum Christus eis promittens, ait: Donec induamini virtute ex alto (Luc. XXIV, 49). Tanquam si diceret: Donec inermes armaturam, et imbecilles accipiatis fortitudinem. Unde et cum baptizati a presbyteris confirmantur postmodum ab episcopis, et per impositionem manus traditur eis Spiritus sanctus, haec ipsa eorum confirmatio quaedam est virtutum armatura spiritalis ad resistendum vitiis, vel perseverandum in illa quam in baptismo perceperunt munditia plena ibi remissione peccatorum percepta. Legimus et de charitate, quae vestis illa nuptialis dicitur, quia operit multitudinem peccatorum, et quia discipulis a Domino dictum est: Vos autem baptizamini Spiritu sancto non post multos hos dies (Act. I, 5). Unde patenter intelligi datur, quia Spiritus adveniens discipulos simul et a peccatis mundavit, et ornamentis virtutum eos tanquam antea nudos induit, tanquam simul baptizarentur et confirm arentur omnium plenitudine bonorum tunc percepta, ut jam nulla gratia, quae ad illorum pertineat salutem, aut etiam ad aliorum utilitatem. Ipsi quippe non solum sapientia vel virtute praediti, verum etiam omnium genera linguarum adepti, totum simul quod vel sibi vel aliis necessarium esset. De hoc ornatu tantum in libro Job scriptum est (cap. XXVI, 13) de Domino, quia: Spiritus ejus ornavit coelos, hoc est eos qui tanquam terreni, et per merita erant infimi, superiores jam per tot dona factos in spiritales convertit coelos. His ergo gratiis ornati, et virtutibus armati discipuli, securi quasi bellatores intrepidi per universum diriguntur mundum, etiam multis adversitatibus probari permittuntur, N[e zu benutzenquos antea Dominus supra id quod possent, nequaquam tentari permiserat. Unde et ipse ad passionem captus, neminem eorum secum capi voluit, dicens: Si me quaeritis, sinite hos abire, ut impleretur sermo quem dixit: Quia quos dedisti mihi non perdidi ex ipsis quemquam (Joan. XVIII, 8). Ut enim beatus meminit Augustinus [Anmerkung] , nondum sic in eum credebant, quomodo credunt quicunque non perituri. Petrus si, negato Christo, hinc iret, quid aliud quam periret? Cum igitur apostoli ante adventum Spiritus sancti, tanquam imbecilles et inermes existerent, non eos Dominus ad fortia bella destinavit, ne in adversitatibus deficerent victi, qui statim ad ejus captionem fugam sunt conversi, et ipse princeps eorum tam nomine quam firmior fide, tam leviter eum nec semel negaverit. Die autem Pentecostes, in omnibus, ut dictum est, bonis consummati, in omnibus fuerant postmodum virtutibus probandi, ut Ecclesiam sibi commissam non solum erudirent verbis, verum etiam confirmarent exemplis ne deficerent in adversis. Cum itaque die Pentecostes, tanta bonorum perfectione sint apostoli consummati, nequam haec festivitas apud nos, sicut nec apud Judaeos septem dies sequentes in celebrationem habent, ut usque ad octavam diem ipsa protendatur. Quid enim perfectioni potest superaddi? Praeparare se quisque ad perfectionem potest, sed cum illuc pervenerit, quid requirat non super est. A Pascha usque ad Pentecosten, festiva quaedam jucunditas per quinquaginta dies continuatur, ob reverentiam scilicet ac dignitatem sequentis Pentecostes. His quippe diebus austeritas poenitentiae relaxatur, nec in orationem genua flectimus, ut in eo amplius ob tempus nos excitet in amorem Dei, et praeparet devotiores ad venturam festivitatem Spiritus, qui specialiter amor Dei dicitur, quo minus ipsum poenale est ob gratiam, ut diximus, festivitatis praedictae in omnibus spiritalibus gratiis consummare. Bene autem duodecima mansione populus Israel egressus de Aegypto, legem in die quinquagesimo suscepit, ut hoc videlicet numero mansionum ipse numerus signaretur apostolorum, quibus per Spiritum sanctum quinquagesima die dandum, et legem amoris potius quam timoris imprimendam cordibus eorum promiserat, dicens: Rogabo Patrem meum, et alium Paracletum dabit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum (Joan. XIV, 16). Et rursum: Apud vos, inquit, manebit, et in vobis erit (ibid., 17). Illa utique mansio duodecima Judaeorum, qua lex datur, Spiritum praesignabat veram apostolis legem crediturum, et in eis non transitum, sed mansionem facturum. Populus ille ad legem illam imperfectam, tertio die suscipiendam, duobus se praeparavit diebus. Nos ad supremum Spiritus sancti adventum, qui legis perfectionem apostolis attulit, his saltem duobus praeparemus diebus, ut tantae gratiae participes mereamur esse. Post ascensionem apostoli a monte Oliveti Jerosolymae reversi, cum in coenaculum ascendissent, orationibus et jejuniis promissum Spiritus sancti adventum meruerunt. De quibus profecto jejuniis post ascensionem suam futuris, Dominus ipse praedixerat: Venient dies, cum auferetur ab eis sponsus, et tunc jejunabunt (Matth. IX, 15). Post itaque dies jejuniorum, istos dies sequentes post octavas Ascensionis, et praecedentes diem Pentecostes, non incongrue accepimus. Cum enim festivitas Ascensionis habeat octavas, totum illud tempus octo dierum Ascensionis est dicendum; quia sponsus in coelos ascendens, obtutibus apostolorum per praesentiam carnis subtractus dicitur vel ablatus. Unde nunc duo praesentes dies secundum Dominicam sententiam jejuniis deputandi videntur. Quae profecto jejunia non poenitentiae sunt, ut a peccatis purgemur, sed ut desideriis accensi ad sequendum sponsum, tanto amplius Spiritus sancti mereamur descensum, quanto ardentius ad illum, sequendo Christum, anhelamus ascensum. Unde et ipsemet ait:N[e zu benutzenNisi ego abiero, Paracletus non veniet (Joan. XVI, 7). Quod est dicere: Nisi a vobis recessero, superius ascendendo, nequaquam illis vos desideriis ascendam, quibus advenientis Spiritus promereamini gratiam. Hanc ipse Spiritus gratiam nos ita faciat praevenire, ut ipsum ab eo mereamur percipere. Amen.

SERMO XVIII IN DIE PENTECOSTES. Duae sunt solemnitates Dominicae tam auctoritate praeclarae, quam utilitate praecipuae. Hae vero sunt Pascha et Pentecoste, quae tam in Veteri quam in Novo sancitae sunt Testamento. Etsi enim prior populus Abraham magis umbram rerum quam veritatem haberet, nec Pascha tamen, nec Pentecosten mysticis ejus figuris defuisse certum est. Illi quippe, ut de servitute liberarentur Aegyptia, primum Pascha in Aegypto celebraverunt, assas igni carnes cum lactucis agrestibus immolantes. Inde quadragesimo die, in monte Sinai lege suscepta, ritu postmodum perpetuo diem Pentecostes, id est quinquagesimae singulis annis ex Dominico celebraverunt praecepto. A Pascha quippe septem hebdomadas dierum, id est quinquaginta dies jussi sunt computare, et extunc solemnitatem Pentecostes celebrare, quando in susceptione legis digito Dei scriptae, perceperunt a Domino potioris donum gratiae. Cujus quidem gratiae praerogativam nulli tunc alii populo concessam Psalmista considerans, et hinc maxime populum illum ad gratiarum actionem exhortans, cum praemisisset: Lauda, Jerusalem, Dominum; lauda Deum tuum, Sion (Psal. CXLVII, 12), unde id praecipue debeat, subjunxit, atque ita consummavit: Qui annuntiat verbum suum Jacob, justitias et judicia sua Israel. Non fecit taliter omni nationi, et judicia sua non manifestavit eis (ibid., 19). Hanc et Paulus gratiam longe caeteris praeferens donis: Quid, inquit, amplius est Judaeo, aut quae utilitas circumcisionis? Multum per omnem modum. Primum quidem quia credita sunt illis eloquia Dei (Rom. III, 1). Ac si aperte dicat: Hoc amplius et hoc primum, id est maximum donum, Judaicus populus prae caeteris a Domino habuit, quod ei credita sunt, id est commissa scripta divina. Unde et idem apostolus, horum scriptorum amplius scientiam adeptus, ad hanc solemnitatem Pentecostes plurimum anhelans, cum summo quoque periculo vitae eam Jerosolymis festinabat celebrare, sicut in Actibus apostolorum his continetur verbis: Navigantes sequenti die venimus contra Chium, et alia die applicuimus Samum, et sequenti die venimus Miletum (Act. XX, 15). Proposuerat enim Paulus transnavigare Ephesum, neque mora illi fieret in Asia. Festinabat enim, si possibile sibi esset, ut diem Pentecostes faceret Jerosolymis. A Mileto autem mittentes Ephesum, vocavit majores natu Ecclesiae. Qui cum venissent ad eum, et simul essent, dixit eis: Vos scitis a prima die, qua ingressus sum in Asiam, qualiter vobiscum per omne tempus fuerim, serviens Domino cum omni humilitate, et lacrymis, et tentationibus, quae mihi acciderunt ex insidiis Judaeorum: quomodo nihil subtraxerim utilium, quominus annuntiarem vobis, et docerem vos publice, et per domos, testificans Judaeis et gentilibus in Deum poenitentiam, et fidem in Dominum nostrum Jesum Christum. Et nunc ecce alligatus ego spiritu vado in Jerusalem, quae in ea mihi ventura sunt ignorans, nisi quod Spiritus sanctus super omnes civitates protestatur mihi dicens, quoniam vincula et tribulationes me manent. Sed nihil horum vereor, nec facio animam meam pretiosiorem quam me, dummodo consummem cursum meum, et ministerium quod accepi a Domino Jesu, testificari Evangelium Dei (ibid., 18). Multas tam in antiquo quam in novo populo solemnitates institutas legimus, verum ad nullam earum Jerosolymis celebrandam, vel hunc apostolum, vel caeteros, postquam ad gentes transierunt, nisi ad istam, ut dicimus, redisse novimus. Venit itaque Paulus Jerosolymam cum summo, ut dictum est, vitae suae discrimine, praescius eorum quae ibi pateretur. Venit, inquam, celebraturus Pentecosten, non tam veterem cum Judaeis in templo, quam novam cum Christianis in coenaculo. Ibi quippe uberiore Spiritus sancti gratia discipulis infusa, angelicam custodiam de templo migrantem noverat consistere, et antiquam gloriam Synagogae ad novitatem Ecclesiae translatam esse. Quod et beatus commemorans Augustinus Epistolae Joannis homilia secunda sic ait: «Ubi inchoat Ecclesia, nisi ubi venit de coelo Spiritus sanctus, et implevit totum locum, et factus est sonus quasi ferretur flatus vehemens, et linguae divisae sunt velut ignis?» Liquet itaque quantum huic solemnitati debeat Ecclesia, quando, ut dictum est, uberiore gratia suscepta, quam discipulis Dominus promiserat, dicens: Vos autem baptibizamini Spiritu sancto non post multos hos dies (Act. I, 5), vitae spiritalis sumpsit exordium, donis omnibus cumulata, tanto proinde a carnali Synagoga amplius discreta, quanto spiritalior effecta. In hujus quidem coenaculi typo, charissimae sorores, et virgines Paracletenses, vestrum oratorium constructum, et ipsius summi Paracleti nomine glorioso insignitum, quanta sit devotione tam vobis quam toti populo Dei venerandum perpendite, quantum vos spiritales oporteat esse semper attendite: quae Spiritus sancti proprio templo, eique spiritaliter consecrato, ex professione vestra estis dicatae. Sic ergo vivite in hoc manufacto et corporali templo, ut ipsius spiritale templum effici mereamini. Hujus quanta sit offensa, et quam periculosa in eam transgressio facta, ipsa Veritas testatur, dicens: Quicunque dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur ei. Qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei neque in hoc saeculo, neque in futuro (Matth. XII, 32). Si autem offensa in Spiritum dicti tantam habet poenam, quae vindicta manet facti transgressionem? Non autem sufficit vobis a transgressione cavere, nisi ei toto affectu studeatis placere, a quo speranda sunt omnia dona divinae gratiae. Qui cum ea singulis prout vult dividit (I Cor. XII), prout vult distribuit, adeo ut non solum dator eorum, verum etiam ipsum Dei dicatur donum: quantum satagere debemus, ut hunc talem ac tantum dispensatorem habeamus propitium? Quisquis in cujuslibet potentis familia conversari desiderat, nihil aut parum ei prodest habere gratiam Domini, si careat gratia dispensatoris: praesertim cum ipse idem simul et Dominus domus sit et dispensator, sicut de Spiritu sancto manifeste clamat Apostolus: Divisiones, inquit, gratiarum sunt, idem autem Spiritus. Et divisiones ministrationum sunt, idem vero Deus qui operatur omnia in omnibus (ibid., 4). Qui etiam consequenter enumerans dona divinae gratiae, quae Spiritus ipse distribuit, dicens: Alii quidem datur per Spiritum sermo sapientiae, alii sermo scientiae, etc. (ibid., 8), ita hanc donorum distributionem conclusit: Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult (ibid., 11). Ex quibus quidem patenter insinuat eumdem distributorem ac dispensatorem divinorum donorum, tam Dominum esse quam Deum, et pro arbitrio suo ipsum tanquam Dominum, non sub Domino dispensatorem constitutum, ea quibus voluerit libere impertire. Cujus hodie largitas uberior ampliore gratia praesentem diem tanquam propriam solemnitatem ditavit, in qua divinorum beneficiorum promissiones complevit. Post adventum quippe Filii in mundum, post ejus ad Patrem in ascensione reditum, Spiritus sancti hodiernus restabat adventus, per quem complerentur omnia quae per Filium ad salutem nostram fuerunt inchoata. Unde et ipse Filius: Mitto, inquit, promissum Patris mei in vos. Vos autem sedete in civitate, quoadusque induamini virtute ex alto (Luc. XXIV, 49). Et rursum: Paracletus autem Spiritus sanctus, quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia quaecunque dixero vobis (Joan. XIV, 26). Et iterum: Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem (Joan. XVI, 12). Ex his itaque testimoniis Veritatis liquet quanta gratia sit praedita solemnitas hodierna, in qua discipuli Christi tam virtute constantiae, quam perfectione scientiae sunt consummati. Quid est enim virtute indui ex alto, nisi fortitudine animi contra terrores saeculi, et quaslibet adversitates armari? Quid enim apostoli ante sancti Spiritus adventum fuerant, nisi quaedam, ut ita dicam, lutea figuli vasa nondum ignis coctione solidata, ut alicui usui fierent apta? Haec vasa tanquam figulus antea Christus de terra plasmaverat, cum eos a terrena carnalis populi conversatione assumptos fide instruxerat. Quos postmodum Spiritus adveniens zelo divini amoris accensos, quasi quaedam lutea et adhuc cruda vasa hoc igne solidavit et coxit, ut cum fiducia verbum Dei deinceps ubique praedicarent. Unde factum est, ut ipse apostolorum Princeps, qui prius unius ancillae voce territus, Christum negaverat, nec semel id, sed ter praesumpserat (Matth. XVI), ante gladios Neronis, et erectum sibi crucis patibulum in confessione et praedicatione Christi intrepidus staret. De hoc igne dilectionis, et flamma charitatis, ipse olim Filius dixerat: Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut ardeat? (Luc. XII, 49.) Ac si aperte dicat: Omnia quae in mundum veniens egi tam nascendo quam praedicando, tam moriendo quam resurgendo, seu etiam ascendendo, ad hunc unum terminum et supremum finem spectabant, ut hoc igne scilicet terram concremarem, hoc est Spiritu sancto, qui divini amoris dicitur ignis, terrena ipsius et frigida corda hominum inflammarem. Ascendit Filius, ut descenderet Spiritus sanctus, sicut ipsemet testatur, dicens: Expedit vobis, ut ego vadam. Nisi ego vadam, Paracletus non veniet, etc. (Joan. XV, 7.) O quam gloriosus, quam dignus iste sancti Spiritus est descensus, qui nequaquam potuit fieri, nisi per ascensum Filii, nec ita mitti potuit Spiritus, nisi ad eum mitten dum ascenderet Filius. Ipsa itaque Christi ascensio quasi parasceve hodiernae festivitatis est, et quaedam praeparatio. Passio quoque Christi quantum ad hoc divini amoris donum pertineat. Apostolus diligenter declarat. Cum enim praemisisset: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. V, 5), consequenter adjecit: Utquid enim Christus cum adhuc infirmi essemus, secundum tempus pro impiis mortuus est? (ibid., 6.) Ac si diceret: Propter quid aliud, nisi propter hanc charitatis effusionem in cordibus nostris faciendam, mortuus est ad tempus, id est transitoriam et quasi horariam sustinuit mortem, cum adhuc infirmi essemus, hoc est debiles in fide, vel in toleranda persecutione? Diffusa charitas est, dilata et ampla in cordibus facta, et usque ad inimicos etiam extensa; de qua et per Psalmistam Christo dicitur: Diffusa est gratia in labiis tuis (Psal. XLIV, 3), hoc est tota praedicatio tua nihil aliud quam perfectionem resonat charitatis. De qua et Apostolus: Finis praecepti charitas, de corde puro et conscientia non ficta (I Tim. I, 5). Sicut ergo praecepta Dei, sic et praecepta Christi ad hunc unicum finem, id est aedificandam in nobis charitatem, tota intendit. Cujus quidem intentionis perfectio per Spiritum sanctum hodie consummata, et omnium bonorum gratia distributa, tanto praesentem solemnitatem fecit gratiorem, quanto potioribus donis hanc esse praestitit ditiorem, quam ut dictum est, tam fortitudine quam scientia peregit clariorem. Simul quippe Spiritus hodie adveniens, corda discipulorum et corroborat, ut dictum est, et illuminat, ut promissum est, eorum scilicet quae Filius dixerat intelligentiam suggerendo, et omnem eos veritatem docendo. Cujus quidem adventum diligenter hodie descriptum audivimus, cum illud Actuum apostolorum legeretur: Factus est repente de coelo sonus, tanquam advenientis Spiritus vehementis, et replevit totam domum ubi erant sedentes. Et apparuerunt illis diversae linguae tanquam ignis, etc. Et repleti sunt omnes Spiritu sancto, etc. (Act. II, 2.) Adventus Spiritus sancti in sono declaratur venti, quem ventum hoc loco dicit vehementem spiritum. Flatus quippe venti cum sit invisibilis, tamen est audibilis. Sic et inspiratione spiritus in discipulorum cordibus videri non poterat interius, sed exteriori auditu ex diversitate linguarum spiritalis gratiae donum perpendebatur. Repentinus sonitus iste fuit, quia super humanam existimationem hujus inspirationis gratia crevit. Vehemens iste venti flatus dicitur, ut virtus verbi, hodie collata, contra quaelibet obstacula vel humanae sapientiae rationes ostendatur valida. De qua quidem virtute verbi loquens Apostolus Corinthiis: Arma, inquit, militiae nostrae non sunt carnalia, sed potentia Deo ad destructionem munitionum, consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei, et in captivitatem redigentes omnem intellectum (II Cor. X, 4). Et per semetipsam Veritas apostolorum corroborans animos, ne de imperitia sua contra sapientes saeculi desperarent aut trepidarent, ait: Ponite ergo in cordibus vestris non praemeditari quemadmodum respondeatis. Ego enim dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri (Luc. XXI, 14). Et alibi: Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. XIII, 11). Recte igitur haec impraemeditatae responsionis per spiritum facienda suggestio praefiguratur hodie flatu venti repentino. De coelo sonus fieri dicitur, quia de commotione aeris, quae ventus dicitur, audiebatur sonitus, in typo videlicet summi Spiritus locuturi per apostolos linguis omnibus, sicut scriptum est: Non sunt loquelae neque sermones, quorum non audiantur voces eorum. In omnem terram exivit sonus eorum, etc. (Psal. XVIII, 4.) Et attende quod non ait: sonus advenientis Spiritus, sed: tanquam advenientis, ut cum in veritate corporalis sonus venti fuerit, quadam tamen similitudine sonum validum exprimeret praedicationis futurae, vel quamdam in cordibus factam vocem locutionis internae, Spiritu scilicet suggerente interius, unde loquerentur exterius. Merito vehemens sonus ille dicitur quasi flatus fortissimus, ut videlicet designaret praedicationem apostolicam, non infra terminos unius Judaeae, sicut prophetarum esse concludendam, sed quasi per universum mundum flaturam et dilatandam. Flatus ille vehemens domum replet, non concutiendo vel impellendo subruit, quasi Spiritus sancti est supplere imperfecta, non destruere inchoata bona. Unde Veritas: Non veni solvere, inquit, legem, sed adimplere (Matth. V, 17). Et de hoc ipso adventu Spiritus et de perfectione doctrinae promiserat, dicens: Ille docebit vos omnem veritatem, et suggeret vobis omnia quaecunque dixero vobis (Joan. XIV, 26). Legimus ventum a Satana immissum, cum ruina domus quam concussit, filios et filias Job exstinxisse (Job I, 19), quia illius est perdere, non salvare et destruere magis quam aedificare. Hic autem flatus venti nequaquam domum labefactat, sed incolumem conservatam intrat, et vehementis motus agitatione ignem concitans in aere, ipsam quam intrat, illuminat. Ignis qui et splendet et calet, hoc flatu venti super apostolos generatus in aere, illuminatio mentis est, et flamma charitatis apostolorum cordibus hodie inspiratae, et in superiore hominis parte, hoc est in animam, per spiritum factae. Ignis iste in forma linguarum exterius apparuit, quia per verba praedicationis, quid intus scientiae, quid charitatis habeatur, audientibus innotescit. Linguae igneae, hoc est de igni factae memorantur, cum apostoli ex ipsa charitate qua fervebant, et scientia quam ob hoc acceperant, praedicare compulsi, his quoque duobus corda auditorum illuminaturi erant atque accensuri. Dispertitae in se sunt linguae, non solum pro diversitate earum, verum etiam pro discretione praedicantium. Sicut enim pro diversitate gentium diversis utendum est linguis, ita etiam pro qualitate auditorum praedicationem temperari convenit, ut parvulos lacte nutriamus, adultos pane reficiamus. Super sedentes in domo ignis ille apparens sedisse dicitur, quia super humilem et quietum spiritum suum requiescere Dominus testatur; et qui superbi sunt, divini amoris ignem suscipere non merentur. Hinc quoque bene illis insedisse dictus est ignis ille, quia percepta illa gratia cum eis erat perseveratura, sicut et antea Dominus de ipso Spiritum promiserat dicens: Ut maneat vobiscum in aeternum (Joan. XIV, 16). In una domo congregati Spiritum perceperunt, quia quicunque non sunt de Ecclesia, sunt alieni a gratia. Unde et agnus paschalis in una domo comedi praecipitur (Exod. XII, 4), quia extra Ecclesiam veri sacrificii locus non habetur, et quicunque in arca non fuerunt, submersi diluvio perierunt. Jam juxta quaedam dona Spiritum sanctum acceperant, quibus insufflans Veritas dixerat: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, etc. (Joan. XX, 23,) sed repleti Spiritu sancto non erant, sicut hodie factum esse monstratur cum dicitur: Repleti sunt omnes Spiritu sancto (Act. II, 4). Primo itaque quibusdam donis initiati, hodie cumulati sunt et consummati. De qua quidem repletione Spiritus quasi statim eructuantes, coeperunt loqui aliis linguis, sicut in Graeco habetur, quam antea fecerant. Nam sua propria lingua, id est Hebraica, nequaquam tunc loqui incipiebant, sed aliis quas ignoraverant, pro diversitate scilicet hominum ex omni natione, quae sub coelo est, ad diem festum Jerosolymis congregatorum. De qua quidem diversitate linguarum, quo mirabilior habeatur, id quidam senserunt, ut cum omnes unius linguae prolatione uterentur, singulis auditoribus propria cujusque lingua loqui viderentur. Sed hoc profecto nequaquam esset loqui aliis linguis, sed videri aliis loqui; nec veritas esset linguarum, sed opinio deceptorum hominum; nec de linguis quidquam esset apostolis collatum, sed de intelligentia auditoribus inspiratum. Falsum denique et illud esset quod ab auditoribus dicebatur: Audivimus eos loquentes linguis nostris (ibid., 11). Si enim locutio linguarum non erat, sed videbatur, falsum est eos audisse in illis verbum quod non erat in ipsis. Non solum igitur de intelligentia interioris verbi, verum etiam de pronuntiatione soni hodie sunt instructi, ne quid desit in ulla gratia. Unde praesens solemnitas quanto multipliore gratia fit praedita, tanto majore devotione est celebranda, et omnium linguarum laudibus honoranda, quando ad praedicandum gentibus universis genera omnia linguarum apostolis sunt collata. Atque utinam vos, sponsae Christi gloriosae, quibus ut supra meminimus, haec solemnitas specialiter incumbit celebranda, omnium linguarum generibus divinas in ea laudes resonare possetis! Quod quia non sufficitis, vel hoc saltem efficite, ut doctrinae trium principalium linguarum, quibus duo Testamenta conscripta sunt, et Dominicae crucis titulis insignitus, operam dantes, aliquid amplius quam caeteri fideles his festivis addatis praeconiis. Quod et ipse Spiritus ad honorem sui vobis suggerere dignetur, qui, ubi vult spirans, sive sono docet interius, sive calamo scribit in mentibus, nec moras patitur in docendo, nec dilationem habet in scribendo. Ipse infirmitatem vestram in sancto roboret proposito, qui hodie apostolos induit ex alto. Ipse fictilia vasa vestra, et luteam adhuc crudam testam igne divini amoris excoquendo solidet, quo discipulorum corda hodie replevit. Ipsum sponsus vester Dominus Jesus Christus vestris semper mentibus inspiret, et tanquam arrham desponsationis et spiritale pignus dotis vobis custodiat, ut sicut apostolis promisit, maneat vobiscum in aeternum. Amen.

SERMO XIX IN FERIA SECUNDA PENTECOSTES. Maximam apud vos festivitatem Pentecostes quanto majore studio celebrare nitimini, tanto pluribus exhortationum sermonibus ad hoc cupitis incitari. Octo itaque diebus eam celebrantes, in singulis istis singulos exigitis sermones. Quod ut perficere queam, hoc ab ipso Spiritu mihi vestris precibus impetrate. Et quoniam juxta Dominicam assertionem, scriba doctus in regno Dei similis est homini, qui profert de thesauro suo nova et vetera, hanc imperitia mea doctrinam quantum valet, cupiens imitari, de Novo Testamento ad Veteris testimonia stylum convertere curat, ut eo gratior haec solemnitas habeatur, quo ejus dignitas amplius commendatur. Hanc itaque sancti Spiritus tam gloriosam solemnitatem per eumdem Spiritum Psalmista praevidens, eamque, ut oportet, Ascensioni Dominicae copulans, ad ejus jucunditatem celebrandam nos vehementer admonens, quodam loco ait: Regna terrae, cantate Deo, psallite Domino. Psallite Deo, qui ascendit super coelum coeli ad orientem. Ecce dabit voci suae vocem virtutis, date gloriam Deo super Israel: magnificentia ejus et virtus ejus in nubibus. Mirabilis Deus in sanctis suis, Deus Israel: ipse dabit virtutem et fortitudinem plebi suae benedictus Deus (Psal. LXVII, 33 et seq.). Divino itaque Spiritu illuminatus Psalmista etiam post Ascensionem Domini, descensionem ejusdem Spiritus mirabilem, et gratiam in nationes universas effusam, nec jam ut ante in Judaea Deum intelligens, universa regna jam per hanc gratiam Deo acquisita, ad ipsum glorificandum invitat dicens: Regna terrae, cantate Deo, psallite Domino, hoc est: Universae gentes, quae jam a servitute diaboli liberatae regnare coepistis, glorificate super hoc Deum voce cantando ac simul operatione psallendo. Ac ne Deum negaremus, quem juxta humanitatem assumptam, localem vel mobilem audiremus: Ipsi, inquit, psallite qui ascendit, etc. Superius quidem dixerat: Iter facite ei qui ascendit super occassum. Nunc vero dicit: Qui ascendit super coelum coeli ad orientem. Prius itaque de Resurrectione, sicut primum facta est, illud dixit; nunc vero de Ascensione hoc subjungit. Occasum itaque veri solis corporalem ejus obitum dicit, de quo ipse dixerat: Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, etc. (Joan. XII, 24.) Super hunc igitur occasum ascendit, quando de morte resurrexit, more videlicet solis, qui post occasum conscendit ad ortum. Ita ei faciunt discipuli, qui se dignos praeparant, eum confidenter exspectando, ut, sicut promiserat, ad eos resuscitatus redeat. Quod autem hic dicitur: Qui ascendit ad orientem, potest Psalmista non incongrue dicere secundum loci positionem. Ipse quippe mons Oliveti, de quo Dominus ascendit in coelum, civitati Jerusalem assistere dicitur versus orientem. Potest quoque intelligi quod, ubicunque mons ille fuerit, Dominus ad orientem ascenderit, si facie sua illuc versa, hoc egerit. Quid enim ad occasum dorsum habet, faciem ad orientem intendit. Ei autem post dorsum, jam omnino erat occasus, quia resurgens a mortuis, ultra non moritur, nec amplius ad illum quem sustinuit occasum est rediturus. Super coelum coeli conscendit quia celsitudinem aetherei, quae aerio praeeminet transcendit. Quid autem post Ascensionem suam, misso Spiritu sancto, discipulis sit facturus, consequenter adjungitur: Ecce dabit voci suae vocem virtutis. Vocem suam, hoc est propriam Dei locutionem dicit internam ejus inspirationem, quae hodie per Spiritum plenior facta est, cum sine sono interius omnem eos veritatem docuerit. Huic autem interiori locutioni cum per eumdem Spiritum exterioris locutionis diversa sint genera addita, quasi divinae voci, quae interius fit, vox humana est adjuncta; ut videlicet verbum mente conceptum interius, per audibile verbum proferatur aut manifestetur exterius, et ita voci divinae vox humana datur; ut quod Deus inspiratione sua intus nobis loquitur, nos prolatione nostra homines doceamus. Bene itaque dicit, Domino ascendente, quia voci suae per Spiritum, ut dictum est, in apostolis factae, dabit etiam vocem prolationis humanae; ut quod recte senserunt, congrue quibuslibet proferre ac disserere possint. Quam insuper vocem virtutis dicit, quae hodie super apostolos vento praefigurata est vehementi, sicut in hesterno sermone meminimus. Virtutem praedicatio habet, et valida est, cum quis quod dicit disserere sufficit, ut confutari non possit, vel cum animo praestanti praedicat, nec timore aliquo, veritatem; vel cum ea, quae praedicat, moribus non oppugnat, nec conscientia reprobae vitae erubescentiam timet de praedicatione. Quae omnia in apostolis clarum est praeeminere, ut eorum praedicatio vox virtutis merito dicenda sit. Ipsis quippe Dominus promiseNÍ¿AEgo dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii (Luc. XXI, 15). Os scilicet ad loquendum, sapientiam ad intelligendum, vel quid cui dicatur, quando et quomodo discernendum. Scriptum et de ipsis est, quod cum fiducia verbum Dei praedicarent. Qui etiam quam religiosae vitae essent, vel quanta sollicitudine providerent, ne turpitudine suae vitae adulterarent, aut infamarent verbum Dei, unus eorum testatur, dicens: Castigo corpus meum, et in servitutem redigo, ne forte cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar (I Cor. IX, 27). Et attende quod cum dicit in his, quos Spiritus sanctus replet, interiori verbo exterius conjungi, patenter eos a daemoniacis secernit. Quos enim daemonia replent, et torquendo in insaniam vertunt, verba eis tantum, non sensum ministrant, et caliginem fumi potius quam splendorem ignis mentibus eorum immittunt. Spiritus autem sanctus cum in electis loquitur, primum intus illuminat ipsos, quam exterioribus eorum verbis alios. Unde bene hoc loco voci divinae, ut dictum est, vox humana dicitur addita, ut quod per inspirationem aliis nuntietur. Nec tamen ideo credendum est, ut quoties per prophetas Spiritus sanctus locutus est, quidquid in verbis illis intellexerit, hoc totum eis per quos loquebatur inspiraverit; sed modo unum tantummodo, fortassis plures quos ibi providebat sensus haberi, eis revelabat. Unde cum aliquam prophetiam varie a doctoribus exponi videmus, nequaquam necesse est ut omnes illos sensus ibi prophetam habuisse credamus; sed quidquid ibi convenienter intelligi potuit, Spiritus praescivit. Sicut ergo dives aliquis per oeconomum suum diversis artificibus proprium tradit aurum, ut diversa ei faciant ornamenta: ita et Spiritus per prophetas sua nobis tradit eloquia diversis sententiis referta, quae cum diversis exponimus modis, quot inde sententias producimus, quasi tot opera de una materia fabricamus. Date gloriam Deo. Regna terrae, quae superius ad cantandum et psallendum Deo invitaverat, rursum ad glorificandum ipsum adhortatur ea, ut de tanta his diebus collata gratia uberiorem laudum dent gloriam Deo. Tanto enim haec gratia ubique terrarum est amplius praedicanda, quanto ipsa ubique melius est operanda, et per eam universa Deo sunt acquisita regna, et de regno diaboli in regnum Christi translata. Quod quidem per quos factum sit, consequenter adjungit, dicens: Magnificentia ejus, et virtus ejus in nubibus. Ac si diceret: Inde date gloriam Deo, quia ipse nubibus suis, id est apostolis, magnificentiam et virtutem dedit, per quem vos in regnum suum converteret. Nubes de imo surgunt in altum, et de alto imbrem emittunt, quo irrigata terra fructificat, et sedentes apostoli Spiritum perceperunt; quia humilibus Deus dat gratiam, et superbis resistit semper. Per hanc gratiam hodie in virtutibus sublimati, et uberioribus donis magnificati, tanquam de alto terram compluunt, dum divini eloquii verbis corda terrenorum hominum omnium linguarum generibus loquentes erudiunt. Quos itaque Deus sic magnificavit, et in tantas virtutes tot donis ipse promovit, recte magnificentiam et virtutem eis contulisse dicitur, quos et miraculis coruscare, et tam verbi quam animi virtute fecit praeeminere. De quibus adhuc subditur: Mirabilis Deus in sanctis suis (Psal. LXVII, 36), per quos videlicet majora quam per semetipsum operari dignatus est, tam miraculorum exhibitione quam praedicationis operatione, tanquam spiritu Eliae Elisaeo geminato. Unde et eis promiserat, dicens: Qui credit in me, opera quae ego facio et ipse faciet, et majora horum faciet (Joan. XIV, 12). Scimus et primogenitum fratrem, id est Christum, quasi sine liberis defunctum, et fratres ejus, id est apostolos, sponsam ejus, id est Ecclesiam suscepisse, et in ea prolem filiorum innumeram generasse, et ab his deinceps diebus universum mundum collegisse. Unde quantum hujus solemnitatis gratiae mundus debeat, semper attendat, ad quem undique colligendum collata sint modo universa genera linguarum. Intueamini universas Christi solemnitates ab ipsa ejus Nativitate usque ad Ascensionem, et quid tunc mundus perceperit huic gratiae comparate, et longe caeteris hanc festivitatem videbitis praeeminere. In hac quippe centum viginti discipulis in coenaculo congregatis Spiritus sanctus infusus, per ipsos eadem die circiter tria millia hominum lucratus est. Quod quidem ut fieret, dispersos olim sub Antiochi persecutione Judaeos de universis nationibus Jerosolymis in praesenti festivitate congregaverat; quod nunquam in alia festivitate legimus factum esse. Ex quo etiam liquet, quantum ad praesentem gratiarum festivitatem populi undique convenire debeant, qui spiritalis gratiae dona desiderant. Haec una festivitas ubique terrarum Ecclesiam dilatavit, et cum ipsa pariter divinas solemnitates per universum mundum plantavit celebrandas, et omnium linguarum generibus laudes Dei dispersit; ut hinc appareat quantum huic festivitati caeterae omnes sint obnoxiae, per hanc videlicet ubique terrarum disseminatae. Unde et ad hujus diei praeconia cum promissum sit, mirabilis Deus in sanctis suis, et ut dictum est, quodammodo in eis mirabilior quam in semetipso, statim annexuit, unde nunc maxime mirabilis apparuit: Ipse, inquit, dabit virtutem et fortitudinem plebi suae. Plebem quippe suam discipulos dicit, illitteratos, rusticanos, de humili plebe assumptos, per quos mirabile est tanta eum operari. De quibus unus eorum Corinthiis scribens, et reprobatis sapientibus et potentibus saeculi, tales idiotas et impotentes eligi considerans, ait: Non misit me Christus baptizare, sed evangelizare. Non in sapientia verbi, ut non evacuetur crux Christi. Verbum enim crucis pereuntibus quidem stultitia est, his autem qui salvi fiunt, id est nobis, virtus Dei est. Scriptum est enim: Perdam sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium reprobabo. Ubi sapiens, ubi scriba, ubi inquisitor hujus saeculi? Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mundi? Nam quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sapientiam Deum, placuit Deo per stultitiam praedicationis salvos facere credentes. Quoniam Judaei signa petunt, et Graeci sapientiam quaerunt. Nos autem praedicamus Christum crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam; ipsis autem vocatur Judaeis atque Graecis Christum Dei virtutem et Dei sapientiam, quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei fortius est hominibus. Videte enim vocationem vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles; sed quae stulta sunt mundi, elegit Deus ut confundat sapientes, et ignobilia et contemptibilia mundi elegit Deus et ea quae non sunt, ut ea quae sunt destrueret, ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus (I Cor. I, 17 et seqq.). Non enim mirabile esset si super potentes vel sapientes saeculi magna operaretur, quod humanae virtuti potius quam divinae ascriberetur. Unde bene, sicut hic dicitur, ipse Deus Israel, qui videlicet antiquum populum elegit; ipse, inquam, non alter aut recens Deus. His plebeiis et pauperibus viris de populo eodem assumptis, et nunc virtute ex alto indutis, dabit virtutem verborum contra saeculi sapientes, et fortitudinem animorum contra potentium impugnationes. Benedictus Deus, subaudis, sit, hoc est ab omnibus glorificatus et laudatus, qui per tales talia operatus est his diebus. Amen.

SERMO XX IN FERIA TERTIA PENTECOSTES. Hesternum sermonem ex testimoniis sexagesimi septimi psalmi collegimus. Nunc autem ad septuagesimum psalmum convertentes stylum, juvat hinc quoque hujus solemnitatis praeconium subinferre. Scriptum ibi est: Notam fecisti in populis virtutem tuam, redemisti in brachio tuo populum tuum, filios Jacob et Joseph. Viderunt te aquae, Deus, viderunt te aquae, et timuerunt, et turbatae sunt abyssi. Multitudo sonitus aquarum, vocem dederunt nubes, etc. (Psal. LXXVI, 15.) Ad Deum Psalmista loquitur, praevidens in Spiritu, quae per eumdem Spiritum his diebus apostoli mirabilia sunt operati: Notam fecisti, inquit, in populis multis virtutem tuam, illam videlicet quam apostolis promiserat, dicens: Vos autem sedete in civitate donec induamini virtute ex alto (Luc. XXIV, 49). Atque ita in brachio tuo, hoc est, in illa virtute vel fortitudine redemisti populum tuum a servitute scilicet peccati, liberasti per Spiritum videlicet datum, de quo dicit Apostolus: Ubi Spiritus Domini, ibi libertas (II Cor. III, 17). Quisquis enim ex charitate, quae per Spiritum sanctum infunditur, potius quam ex timore Deo servit, amicus potius quam servus dicendus est, et liberum, non coactum impendit obsequium. Filios Jacob et Joseph. Cum superius dixisset populos secundum multitudinem hominum, vel diversitatem terrarum, aut regionum; et nunc adjecisset populum secuncundum unitatem fidei, vel dilectionis vinculum, quomodo et diversas Ecclesias et unam diximus, ne videretur populi nomine aut Judaicum tantum, aut gentilem accipere, addit: Filios Jacob et Joseph, id est posteros tam Judaici quam gentilis populi, ut videlicet in Ecclesia duo parietes, ad unum angularem lapidem, id est Christum, jungerentur. Jacob quippe supplantator Esau, qui eum haereditate sua privavit, Judaicus est populus, qui expulso gentili terram promissionis obtinuit. Joseph vero, qui augmentum interpretatur, gentilis est populus, qui sicut multitudine hominum transcendit Judaicum, ita et numero conversorum fidelium magnum Ecclesiae dedit augmentum. Paucos quippe vel nullos ex Judaeis comparatione gentilium Ecclesia continet. Quod quidem augmentum Ecclesiae de conversis gentibus statim prosequitur, dicens: Viderunt te aquae, Deus, hoc est, credendo te intellexerunt populi nationum, qui prius quasi aqua omni vento doctrinae circumferebantur, nec quidquam certitudinis quid sequi deberent ex lege didicerant. De quibus in Apocalypsi scriptum est: Aquae populi multi. De quibus adhuc subditur, quia viso Deo timuerunt, non tam videlicet servili timore, quam pro communicatione poenarum, quam casto vel filiali ejus quem diligunt offensam praecaventes. Et turbatae sunt abyssi, hoc est profunditates saecularis philosophiae, quae prius quasi limpidissimae aquae videbantur, et gratissimum habebant haustum, quasi turbatae ac coenulentae viluerunt, comparatione simplicitatis evangelicae. Multitudo sonitus aquarum, subaudi vocem, dedit. Et quare? quia vocem dederunt nubes. Multus quippe sonus divinae laudis resonat in conversis populis, voce nubium, id est praedicatione apostolorum edoctis. Etenim sagittae tuae (Psal. LXVI, 18), o Deus, per has nubes de Judaea transferuntur ad gentes. Sagittae quippe sunt verba evangelicae praedicationis, quae quasi quibusdam divini amoris jaculis corda vulnerant auditorum, sicut in Cantico sponsa dicit: Vulnerata charitate ego sum (Cant. IV, 9). Et hae quidem sagittae prius in Judaea tanquam in pharetra tenebantur conclusae, donec, Judaeis Evangelium repellentibus, transierunt ad gentes apostoli, sicut unus eorum ad ipsos ait: Vobis oportebat primum praedicare verbum Dei, sed quia vos repulistis illud, ecce convertimur ad gentes (Act. XIII, 46). Vox tonitrui, hoc est, de supernis per Spiritum in apostolis facta per totum orbem est dilatata, et quia de his scriptum est, quod profecti praedicaverunt ubique, Domino cooperante sequentibus signis (Marc. XVI, 30); tonitruo illi verborum coruscationes sunt additae miraculorum. De quibus nunc dicitur: Illuxerunt fulgura ejus orbi terrae (Psal. XCVI, 4). Et quoniam infideles magnitudine signorum magis quam auctoritate Scripturarum moventur ad fidem, visis coruscationibus commota est terra; quia miraculorum admiratione terrena hominum corda de pristina infidelitate sunt mutata. Atque ita Deus petit habere in mari vias, et in aquis semitas: cum videlicet a Judaea tanquam a propria terra recedens, et gratiam suam gentibus impertiens, uno reprobato populo, multos acquisivit. Mare majus est aquis et amaritudine plenum; et vita conjugatorum quae multos capit, et curis saeculi est implicita, quot molestias sustinet, tot amaritudines habet. Via latior est quam semita, et vita conjugatorum laxior est quam continentium. Venire autem ad nos, sive propinquare Deus dicitur, ut nos ad se trahat, cum bonorum operum nobis affectum inspirat. Per vias igitur incedit in mari, quia laxiora opera habet in non conjugatis, sicut strictiora in continentibus quae semitis operantur. Et haec quidem vestigia Domini in gentibus non cognoscentur, ut videlicet de peculiari populo suo Judaico gratiam suam ad gentes transferat, et sic eo derelicto, ad gentes transeat, quia nullus eo tempore id potuit praenoscere. Unde et ipse apostolorum princeps cum adhuc de vocatione gentium per praedicationem suam facienda certus non esset, vase quodam omni genere reptilium pleno per visum sibi ostenso, de hoc ipso admonetur atque docetur (Act. XI). Cur autem haec vestigia Dei in gentibus ignorarentur, ut caecitate facta in Israel gentes illuminarentur, fine psalmi concluditur. Ac si videlicet diceret: Ideo ab homine praenosci non potuit, ut reprobatis Judaeis gentes illuminarentur, quia illum priorem populum quasi gregem proprium semper habueraN[)Deduxisti, etc., de Aegypto videlicet eum adducens, et in terram repromissionis inducens, sub regimine et ducatu Moysi ducis et Aaron sacerdotis.

SERMO XXI IN FERIA QUARTA PENTECOSTES. Quid etiam Amos propheta, imo ipse Spiritus per eum in hujus solemnitatis suae praeconio dixerit, audiamus: Dominus, inquit, Deus exercituum, qui tangit terram, et tabescet; et lugebunt omnes habitantes in ea. Et ascendet sicut rivus amnis et defluet sicut fluvius Aegypti. Qui aedificat in coelo ascensionem suam, et fasciculum suum super terram fundabit. Qui vocat aquas maris, et effundet eas super faciem terrae. Dominus nomen ejus (Amos IX, 5). Exercitus Dei, quibus ipse praesidet, tanquam principes, et aerias debellat potestates, castra illa sunt angelorum vel fidelium hominum, quae plerumque Scriptura commemorat. Refert Genesis quod de Mesopotamia Jacob in terra Chanaan ad patrem revertenti, fuerunt obviam angeli Dei, tanquam in protectioneN[)(Gen. XXXII, 1). Quos cum vidisset, ait: Castra Dei sunt haec (ibid., 2). Et appellavit nomen loci illius Manahim, id est castra. Ecclesiam quoque in castrorum aciem ordinatam, tanquam in praecinctu belli procedentem, Canticum canticorum describit: Militia est vita hominis super terram (Job VII, 1). Tanquam in castris semper militant, qui minime pacem hic habentes contra diabolicas tentationes vel impetus carnis, aut impugnationes iniquorum hominum, jugem pugnae sustinent conflictum; in agone illo vel pugna constituti, de quo Apostolus ait: Omnis qui in agone contendit, ab omnibus se abstinet (I Cor. IX, 25). Et rursum: Sic pugno, non quasi aerem verberans (ibid., 26). Et iterum in alia ejus Epistola: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores, contra spiritualia nequitiae in coelestibus (Ephes. VI, 12). Sed ut horum Deus exercituum proprio exemplo nos pugnare doceret et vincere daret, sicut ipse promittens ait: Confidite, ego vici mundum (Joan. XVI, 33). Terram tetigit, sicut prophetica lectio nunc ait, dum terrenae substantiae nostrae naturam in unam sibi univit personam primo de Spiritu sancto in virgine conceptus, et postmodum ex ea natus. Unde et ad Spiritus sancti gratiam commendandam, per quem ille quoque factus est conceptus in nostrae redemptionis exordium, bene hic videmus prophetam exorsum, et narrationem suam in beneficiis divinis deinceps perducere usque ad missionem ejusdem Spiritus factam in praesenti tempore. Ab illo quippe Dominicae conceptionis exordio, quo, ut expositum est, terram tetigit, ita diligenter quid id hac terra egerit, comprehendere curavit, ut nec mortem ipsius, nec resurrectionem, nec ascensionem praetermittens, ad excellentiam festivitatis hodiernae commendandam perveniret. Congruo quidem ordine tanquam a capite ad membra per mirabilem sancti Spiritus operationem deducens, cum ipse scilicet, cujus operatione conceptus est Dominus, apostolici virtutem consummavit exercitus. Tria itaque a Domino tacta quodammodo tabescunt, dum ab ipso humanitas assumpta ad dissolutionem perducta est mortis. Unde et ipsemet de hac dissolutione mortis ad Patrem ait: In pulverem mortis deduxisti me (Psal. XXI, 16). Et quia de morte ipsius maxime contristati apostoli fuerunt, hanc maximam eorum justitiam luctum appellabat propheta, cum subjungit: Et lugebunt omnes habitantes in ea (Amos IX, 5). De quo etiam luctu quasi vespertino, ante matutinam resurrectionis ejus laetitiam, Psalmista praedixerat: Ad vesperum demorabitur fletus, et ad matutinum laetitia (Psal. XXIX, 6). In terra quasi tabescente fideles habitant, dum in assumptae humanitatis morte spem suae redemptionis collocant. Quam videlicet spem nequaquam retinerent, nisi de mortis casu conscenderet resuscitatus. Unde et subditur: Et ascendet sicut rivus amnis, et defluet sicut fluvius Aegypti (Amos IX, 5). Rivus quandiu in alveo suo conclusus cohibetur, nec se erigens alveum excedit, nequaquam terras circumjacentes irrigare valet. Quasi ergo de alveo vivus amnis ascendit, cum incarnata Dei sapientia de ipso mortis loco, quo depositus fuerat, hoc est de sepulcro resurgit. Tunc circumjacentem terram irrigat ut fructificare possit, dum desperata prius discipulorum corda fide corroboravit, ut spe futurae beatitudinis, quam eis resurgens exhibuit, bonorum operum fructus proferant. Quod autem rivum amnis prius appellavit, consequenter fluvium Aegypti nuncupans, diligenter describit congrua parabola, illi fluvio Aegypti, qui Nilus appellatur, Dominum comparans. De hoc quippe fluvio, et singulari quadam ejus natura Beda in libro De natura rerum ita meminit [Anmerkung] : «Nilo flumine pro pluviis utitur Aegyptus, propter solis calorem imbres et nubila respuens. Mense enim Maio, dum ostia ejus quibus in mare influit, zephyro flante, undis ejectis, arenarum cumulis praestruuntur, paulatim intumescens, ac retro propulsus, plana irrigat Aegypti. Vento autem cessante, ruptisque arenarum cumulis, suo redditur alveo.» Nilus itaque de paradiso manans ipsa Dei sapientia est de supernis descendens, ut nos de fonte vero potaret, et hujus mundi Aegyptum, id est tenebras ipsa carnis assumptae praesentia illustraret, de qua scriptum est: Erat lux vera, quae illuminat, etc. (Joan. I, 9.) Hic fluvius per septem ostia in mare dicitur defluere. Quae scilicet ostia dum, vento flante, arenis obstruuntur, refluxum habent in terram, habent non liberum exitum in mare. Sic post resurrectionem Domini, antequam septiformis gratia Spiritus effunderetur in magnum mare nationum, quibusdam quasi arenis, vento flante, obstruebatur fluvius iste; dum metu Judaeorum apostoli compressi, de Judaea, in qua erat facta caecitas, tanquam de Aegypto egredi non permittebantur, ut de hoc fluvio per praedicationem suam gentes reficerent. Quid enim ventus, nisi diabolica suggestio? Quid arenae, nisi qui influxu saeculi per concupiscentiam terrenorum huc illucque defluunt? Vento itaque flante, arena cumulata fluvium obstruit, dum cupiditas Judaeorum locum vel gentem amittere metuens, apostolicam compescit praedicationem. Sed hoc postmodum metu de cordibus eorum per Spiritum sanctum expulso, ruptis arenis, libere fluvius in mare defluit, dum ad gentes de Judaea praedicatio apostolica, omni timoris obstaculo repulso, constanter exivit, sicut unus eorum intrepidus ait: Vobis oportebat primum praedicare verbum Dei; sed quia vos indignos aeternae vitae judicastis, ecce convertimur ad gentes (Act. XIII, 46). Quia tamen dum in Judaea tenebantur conclusi, nequaquam a fructu prorsus erant vacui, cum ibi quoque nonnullam hominum multitudinem Deo lucrarentur, praedictus fluvius, id est Christus, quodam ibi suo refluxu fructificavit, antequam in immensum mare gentium defluens, Ecclesiam undique colligeret. Ascensum itaque fluvii Aegypti refluxum expositum in Judaeam dicit, ac deinde ordine congruo. defluxum ejus in universum mundum ad corda gentium irroranda supponit. Quod cum nonnisi post ascensionem Domini, et Spiritus sancti adventum constet esse factum, recte de utrisque subditur: Qui aedificat in coelo ascensionem suam, et fasciculum suum super terram fundabit (Amos. IX. 6). Non ait solummodo qui ascendit in coelum, sed, qui aedificat in coelo ascensum suum; ut non transitoria haec ejus ascensio intelligatur, tanquam ad conversationem terrenam ipse iterum revertatur, sed absque hujusmodi reversione firmam ibi deinceps habeat mansionem. Fasciculum suum jam in coelo consistens super terram fundavit, cum ipso Spiritu sancto corda discipulorum adhuc dissoluta, et timore mortis titubantia, nec ulla fortitudine animi solidata, per Spiritum sanctum in modum fasciculi tam sibi quam invicem summae charitatis vinculo astrinxit, et sic etiam super terram eos fundavit, hoc est in omnibus confirmavit bonis, ut ipsi etiam in Ecclesia quaedam aliorum fierent fundamenta, juxta illud quod de ipsa praedixerat Psalmista: Fundamenta ejus in montibus sanctis (Psal. LXXXVI, 1). Aquas autem maris salsas esse constat. Et amplius bene ait: Vos estis sal terrae (Matth. V, 13), quo videlicet terrena corda condienda sunt, et vestra praedicatione quasi quodam sale sapientiae in bonis moribus componenda. Aquae itaque hujus salis verba sunt apostolicae praedicationis. Istae aquae a Deo vocantur, et super terrae faciem effunduntur, dum apostoli Christi ad officium praedicationis ab ipso vocati admittuntur, non more pseudoapostolorum per se veniunt, quales quidem Veritas arguens dicit: Omnes quotquot venerunt, fures fuerunt et latrones (Joan. X, 8). Tanquam si diceret: Venerunt per se, non missi a me. Vocat itaque Dominus aquas maris, dum apostolicae praedicationis verba in omni genere linguarum, et per universum mundum dirigit. Et haec non solum super terram, verum etiam super faciem terrae fudit, dum non solum exterius sonant, verum etiam intellecta mentem intus illuminant. Per faciem quippe, qua unusquisque cognoscitur, non incongrue notitia designatur. Super terram itaque verba fiunt, sed usque ad faciem non pervenerunt, cum aenigmata legis vel prophetiarum velamen habent in littera, non apertionem in intelligentia evangelica vel apostolica doctrina, quia non ita mysticis referta est verbis: super terrae faciem effunditur, dum quae proferuntur, intellecta cognoscuntur. Quis vero iste sit, qui haec tanta peragit, competenter subdit: Dominus nomen illi (Amos. IX, 6). Quem cum simpliciter Dominum vocat, nec quorum sit determinat, generale ipsius dominium, et universale innuit imperium, quo cuncta regit atque optime disponit in saecula saeculorum. Amen.

SERMO XXII IN FERIA QUINTA PENTECOSTES. Tam ipsum diem Paschae quam Pentecostes dono Spiritus sancti legimus insigniri, ut non solum hanc, verum etiam illam solemnitatem, quae praecipuae habentur, ad honorem quoque Spiritus sancti referendas esse sciamus. Ut enim Joannes commemorat: Cum esset sero die illo, et fores essent clausae ubi erant discipuli congregati propter metum Judaeorum, venit Jesus, et stetit in medio eorum, et dixit eis: Pax vobis. Et cum haec dixisset, ostendit eis manus et latus. Gavisi sunt ergo discipuli viso Domino. Dicit ergo eis iterum Jesus: Pax vobis; sicut misit me Pater, et ego mitto vos. Haec cum dixisset, insufflavit et dixit illis: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata remittuntur eis, et quorum retinueritis retenta sunt (Joan. XX, 19 et seq.). Et quidem actum esse constat in extremae ejus apparitione illarum quinque quas illo die legitur habuisse, videlicet quinta vice apparens, tunc Spiritum daret in terra, quem postmodum de coelo missurus erat, quinta de eadem completa. Quam quidem missionem, et supremum Spiritus sancti adventum, quem nunc colimus, ipse antea promiserat. Ego, inquit Veritas, veritatem dico vobis: expedit vobis ut ego vadam. Si enim non abiero, Paracletus non veniet ad vos; si autem abiero, mittam eum ad vos (Joan. XVI, 7). Quae est ista, obsecro, necessitas, ad Spiritus sancti adventum, ut prius abire oporteat Christum? Nunquid in terra consistens, eum dare non poterat, cujus plenitudinem ipse semper habebat? Quid causae exstitit, ut in coelum ascenderet, tanquam missurus Spiritum de longinquo, quem dare poterat de proximo? Non enim localis est Spiritus non solum divinus, sed nec humanus, nec more corporum spiritalis natura moveri habet de loco ad locum. Coelum, inquit Deus, et terram ego impleo (Jer. XXIII, 24). Et sicut Veritas ait: Spiritus est Deus, qui ubi vult spirat, dividens singulis prout vult (Joan. III, 8). Cujus immensitatem et divinitatis potentiam locis omnibus praesidentem Psalmista conspiciens, ad Dominum ait: Quo ibo a spiritu tuo, et quo a facie tua fugiam? Si ascendero in coelum, tu illic es; si descendero in infernum, ades (Psal. CXXXVI, 7); ac si aperte dicat: Si summa tua bonitas, de quo illud est: Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem (Psal. XLIV, 8), meis te peccatis iratum reddiderit, quo mihi patebit a praesentia tua locus fugiendi? vel ... tua abditus abscondendi? Quem statim per hanc incircumscripti spiritus sui majestatem ubique conspiciens praesentem, adjecit: Si ascendero in coelum, etc. Tanquam si diceret: Nullus mihi tutus locus refugii, tam in supernis quam in infimis, cum me persequi decreveris, cum ad quaelibet agenda tibi sint cuncta loca praesentia. Denique et in ipso die resurrectionis, ut jam supra meminimus, Spiritum sanctum ab eo apostolis datum esse novimus. Qui ergo jam dederat in terra spiritum, quid ad eum iterum dandum necesse fuit eum ascendere in coelum, tanquam eum ibi reperiret, quem in terra non haberet, aut inde illum mitteret, quem in terra jam sicut prius de se insufflando dare non posset; adeo, inquam, necesse fuit ut diceret: Nisi ego abiero, etc.? Aut fortassis haec missio Spiritus superior fuit ac major, ut de coelo danda esset, quam illud praedictum donum in remissione peccatorum per insufflationem apostolis in terra collatum. Revera longe superior et eminentior dignitate, si diligenter et illud donum discernere valeamus. Ibi quippe potestas illa collata est apostolis, quae omnibus eorum vicariis, hoc est episcopis, creditur esse communis, in remittendis scilicet vel retinendis aliorum peccatis. Haec vero Spiritus sancti gratia, quae die Pentecostes apostolis est infusa, quanto magis est rara, tanto amplius pretiosa. Quid enim illae igneae linguae super apostolos apparentes, nisi summam hominis exprimunt perfectionem in tribus consistentem? tribus his, inquam, quae in omnibus bonis hominem consummant. Haec vero ita sunt: Illuminatio mentis, ne simplicitas eorum ullis deinceps oberraret infidelitatis tenebris, sicut et ipse Dominus eis promittens, ait: Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem (Joan. XVI, 7). Sed quia, ut beatus meminit Petrus, melius est non nosse viam veritatis, quam post agnitam retrorsum abire (II Petr. II, 21), post fidei lucem necesse est infundi charitatis ardorem, ut quae jam agenda esse per Deum novimus, per ejus amorem implere studeamus, qui Spiritus sanctus intelligitur. Unde et Apostolus: Charitas, inquit, Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. V, 5). Ignis itaque, in quo dispertitae apparuerunt linguae, quia ex propria natura tam lucem habet quam calorem, duas praedictas gratias tam de illuminatione fidei, vel saluberrimis documentis, quam de inflammatione charitatis diligenter exprimit. Forma vero linguarum, quae dispertitae memorantur, praedicatio est futura, non uno genere linguae, non in una parte per apostolos proferenda, ut non solum sibi, sed omnibus vivant. Duae quippe priores gratiae hominem in se moribus consummant, et beatitudine dignum efficiunt. Sed quia adhuc praedicare non sufficit, quasi sibi tantum ad hoc proficiens non aliis vivit. Etsi enim praecepta Dei jam tenet in vita, quia tamen aliis praedicare non sufficit illa, nondum magnus est in regno coelorum, juxta illam Domini sententiam: Qui autem fecerit et docuerit sic homines, hic magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V, 19). Nullus quippe in Ecclesia major est, quam qui praecepta Dei vivendo custodit, et ad imitationem sui alios praedicando trahit. Quid ergo de apostolis aestimandum est, quorum praedicatione non pars una terrarum, sed universus mundus conversus est ad Deum? Quae divinae dona largitatis huic, quam diximus, eorum trinae gratiae poterit comparari? Quam quidem ut apostoli mererentur accipere, in coelum primitus Dominum oportebat ascendere, et sic eis ibi locum quodammodo conversationis, sicut ipse promiserat, parare. Unde et Paulus: Nostra, inquit, conversatio in coelis est (Phil. III, 20). Illuc ergo Christus conscendit opere, ut eum apostoli sequerentur mente, et tanto ardentius appeterent esse, quod Dominum suum noverant praecessisse. Unde et praedictus Apostolus nos adhortans ait: Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dexteram Dei sedens: quae sursum sunt sapite, non quae super terram (Col. III, 1). Ut enim beatus meminit Hieronymus, nihil majus potest parari servo, quam esse cum Domino. Et profecto quisquis praesentiam alicujus plurimum diligit, majoribus in absentem desideriis inardescit. Abire ergo in coelum eum oportuit, ut Spiritum mitteret, quia recedendo ab eis, quanto amplius ad sequendum se desideria ipsorum accendebat, tanto perceptione majoris gratiae dignos eos efficiebat. Bene prius Spiritum quo peccata dimitterentur dedit eis in terra, quia ubi committitur, ibidem remissio est facienda, et quisquis indulgentiam non meretur in hac vita, frustra eam exspectat in futura. Hanc ergo, Domine, per Spiritum tuum, qui pro sanctis postulat, nobis hic impetra; illic te comprehendere mereamur, quo ut te sequi tua membra valerent, Spiritum nunc illis misisti de supernis; illum, inquam, Spiritum, de quo Propheta confidens, ait: Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam (Psal. CXLII, 10). Quae enim terra recta, nisi illa viventium ab iniquitate penitus aliena? Per hunc nobis Spiritum in hac terra non recta remissionem tribue peccatorum, ut ad eam quae recta, per ejus veniamus ducatum, Salvator mundi, qui cum Patre et eodem Spiritu unus es Deus in aeternum, et ultra. Amen.

SERMO XXIII DE SANCTO PETRO. Beati Petri apostolorum principis solemnitas tanto celebrius ab Ecclesia veneranda est, quanto ipsi a Domino amplior principatus in Ecclesia concessus est. Ipsum quippe quasi fundamentum Ecclesiae Dominus collocavit, cum in confessione fidei suae, qua dictum est: Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth. XVI, 16), tanquam in petra quadam firmissima Ecclesiam suam aedificandam esse praedixit: et ei specialiter ligandi atque solvendi potestatem commisit. Cujus quidem petrae fundamentum beatus considerans Cyprianus in epistola quadam ad Jubaianum ita meminit: «Manifestum est autem et per quos remissa peccatorum dari possit. Nam Petro primum Dominus, super quem aedificavit Ecclesiam, dedit ut id solveret in terris quod ille solvisset [Anmerkung] .» Idem de eodem ad Quintum [Anmerkung] : «Petrum quem primum Dominus elegit, et super quem aedificavit Ecclesiam suam.» Ambrosius quoque ipsum Petrum, super quem, etc., intelligens, quodam loco ait: «Hoc, ipsa petra Ecclesiae canente, culpam diluit.» Et Hieronymus ad Marcellam de fide nostra et Montani haeretici dogmate scribens, de hoc ipso ait [Anmerkung] : «Si igitur apostolus Petrus, super quem Dominus fundavit Ecclesiam, etc.» Quanta autem firmitas et constantia Petri esset in fide, ut hinc ipse merito petra vocaretur, Dominus ipse alibi protestatur, dicens: Ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides tua (Luc. XXII, 33). Ac si diceret: Quantumcunque alii titubent, quantumcunque de morte mea desperent, tua fides inconcussa manebit. Ex qua quidem fidei firmitate, et ipse Petrus fratres confirmare admonetur, cum statim ei a Domino dicitur: Et tu aliquando conversus confirma fratres tuos. Neque enim credendum est tunc fidem Petri defecisse, cum divina dispensatione Dominum permissus est negare, ex infirmitate scilicet carnis et timore mortis. Hic est Petrus, ut dictum est, tanquam unicum caeterorum firmamentum et confirmatio, cui post trinam amoris sui confessionem, Dominus oves suas et agnos committens, ipsum totius Ecclesiae summum constituit pastorem. Unde et merito sedes ejus, quam passionis suae martyrio decoravit, inter universas Ecclesias primatum accepit, ut sicut ille omnibus apostolis, ita episcopatus ejus praelatus sit caeteris. Scimus antiquitus tres tantum patriarchatus, hoc est tres principales episcopatuum sedes Ecclesiam habuisse, Romanam scilicet, Alexandrinam, Antiochenam. Quarum quidem dignitas ad honorem beati Petri maxime respicit; cum videlicet tam Antiochena quam Romana sedes ejus propriae fuerint, et tertia, id est Alexandrina, Marco ejus discipulo cesserit. Hic est Petrus post Christum, quasi alter Eliseus post Eliam. Legimus post raptum Eliae, ad Eliseum filios prophetarum congregatos esse (IV Reg. II, 3), eosque juxta fluenta Jordanis in casulis habitantes, quasi monasticam et coenobialem vitam cum ipso duxisse. De quorum conversatione beatus Hieronymus quodam loco meminit, dicens [Anmerkung] : «Filii prophetarum, quos monachos legimus in Veteri Testamento, etc.» Sicut autem tunc ad Eliseum illi, ut diximus, sunt congregati, monastice et communiter cum ipso viventes; ita et post ascensionem Domini, fideles ad Petrum adunati hanc vitae perfectionem vel etiam majorem arripuerunt. Quod quidem in Actibus apostolorum Lucas diligenter describens: Multitudinis, inquit, credentium erat cor unum et anima una, nec quisquam eorum quae possidebat aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia (Act. IV, 32). Constat etiam Eliseum, quia vidit Eliam, quando a se tollebatur, duplicatum spiritum Eliae, id est ampliorem gratiam in miraculis accepisse. Qui non solum vivus sicut Elias mortuos suscitavit, verum etiam mortuus cum tactu ossium suorum defunctum vitae reddidit (IV Reg. XIII, 21). Quid est Eliam intueri, quando sustollitur, in coelum scilicet aereum, nisi Christum ad Patrem ascendentem cernere, hoc est eum Patre non esse inferiorem credere, sed per divinitatis naturam ipsum ei tanquam aequalem occurrere? Unde et Psalmista: A summo coelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus (Psal. XVIII, 7). Summum quippe coelum Dei Patris excellentiam dicit, qui per hoc quod ab alio non est, summus per existentiam dicitur potius quam per dignitatem. Ex hoc utique coelo Filius nascendo procedit, quia Platoni mens ex summo Deo nata dicitur, hoc est sapientia de ipsa Patris substantia existens tanquam genita. De hoc quidem egressu generationis Filii de Patre illud est propheticum: Et egressus ejus ab initio a diebus aeternitatis (Mich. V, 2). Et ipse Filius: Exivi, inquit, a Patre (Joan. XVI, 28). Qui ne inferior vel indignior Patre videretur, occursus ejus usque ad summum ejus adnectitur, quia per plenitudinem divinitatis Patri coaequalis assurgit. Cujus quidem aequalitatis dubitationem ipse increpans in Maria dicit: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem meum (Joan. XX, 17). Ac si diceret: Non es me digna manibus tuis contingere in terris, quae nondum fide me tanquam Patri aequalem contingis in supernis, quod est, me nondum tibi ad Patrem ascendisse; hoc est, te nondum credere me illi per plenitudinem divinitatis aequalem occurrere. Quod quia Petrus caeteris firmior in fide amplius credidit, quasi alter Eliseus Eliam sustolli vidit. Unde et spiritum Eliae quasi geminatum vel multiplicatum accipere meruit, qui ab ipso Christo majorem miraculorum gratiam accepit, quam ipse Christus per semetipsum exhibuit, sicut et ipse antea promiserat, dicens: Qui credit in me, opera quae ego facio et ipse faciet, quia ad Patrem vado (Joan. XIV, 12); hoc est, in corde ipsius per fidem ad aequalitatem Patris conscendo. Quo itaque Petrus in hac fide firmior exstitit, majorem quam caeteri gratiam miraculorum meruit. Qui non solum infirmos et umbra corporis curavit, verum etiam eadem umbrae suae virtute dicitur suscitasse. Unde Augustinus in psalmo CN[) [Anmerkung] : «In Christo, inquit, majora fecisse videntur apostoli, quam ipse Dominus Jesus. Ad vocem Domini surrexerunt mortui. Ad umbram transeuntis Petri surrexit mortuus.» Isidorus De vita et obitu sanctorum Patrum: «Simon Petrus praeteriens, umbra mortuos suscitavit.» Quod ergo Dominus ait: «Qui credit in me, majora horum faciet,» ut dixit generaliter quicunque, sic specialiter ad singularem constantiam fidei Petri visus est retulisse. Mirabilius autem fuit miraculum umbrae Petri, quam fimbriae Christi. Fimbria quippe aliquid veritatis habet, umbra vero similitudinem tenet, et illa permanet, haec praeterit. Quod si post hanc miraculorum gratiam, dignitatem quoque honoris, quam Petrus a Domino est adeptus, consideremus, videbimus sedem Petri ipsi quoque propriae sedi Dei, quam ab initio Jerosolymis habuit, praeeminere, ut ex hoc etiam quodammodo in terris Christus videatur praeferre. Quis enim nesciat ipsam quoque Jerosolymitanam Ecclesiam, sicut et caeteras, Romanae subjacere? Quam tamen Ecclesiam ipsum fratrem Domini Jacobum primum habuisse constat episcopum; nec tamen illa ejus prima cathedra vel caeterorum apostolorum festivitatem in Ecclesia meruerunt, ut hoc soli Petro privilegium reservaretur. Qui etiam successoribus suis in Sylvestro papa id propriis acquisivit meritis, ut deinceps Romanus pontifex vicarius quoque Constantini in urbe imperiali ab ipso constitutus, a quo et insignia, quae hanc exornant dignitatem concessa sunt; quasi juxta ordinem Melchisedech perfectus tam sacerdotali quam regia praeemineret dignitate, ut in Ecclesia Petrus, in urbe Caesar habeatur. Geminam quippe gratiam tam in constantia fidei quam in fervore dilectionis adeptus, tam ecclesiasticam quam regiam meruit sibi monarchiam vindicare. Caeteris quippe discipulorum opinionem hominum magis, quam assertionem suam de Christo proferentibus, et cum ipse Dominus ab eis requisisset: Vos autem quem me esse dicitis? (Matth. XVI, 15) quasi adhuc haesitando reticentibus, Petrus ut fluctuantes confirmaret respondere non distulit: Tu es Christus Filius Dei vivi (ibid., 16). Unde statim specialiter ac solus beatus a Domino praedicatur, ac singulariter privilegium ecclesiasticae potestatis suscipere meretur, cum ei a Domino totum coelorum regnum, non pars, ei commendandum a Christo promittitur: Tibi dabo, inquit, claves regni coelorum (ibid., 19). Quamvis enim generaliter dictum sit omnibus apostolis: Quaecunque ligaveris super terram, etc. (ibid.), soli tamen Petro insuper claves regni coelorum datae sunt. Sicut enim multae civitates sunt in uno regno, ita multae partes in populo Christiano. Regnum itaque Christi universalis est Ecclesia, ita in potestatem Petri tradita, ut nihil in ea fieri nisi ordinatione vel permissione liceat Romani pontificis; nullus alius generalem super omnes habet excommunicationem vel absolutionem. Qui etiam nonnullis discipulorum recedentibus, et omnibus plurimum dubitantibus, cum eis Dominus requireret: Nunquid et vos vultis abire? (Joan. VI, LXVIII) tanquam scilicet in quodam anxietatis articulo constitutus, nequaquam reticere Petrus sustinens respondit: Domine, ad quem ibimus? Verba vitae aeternae habes (ibid., 69). Ex hac denique intrepidus constantia, quam tunc in animo gerebat, et maxima semper dilectione flagrabat, profiteri non timuit: Etsi omnes scandalizati fuerint in te, ego nunquam scandalizabor (Matth. XXVII, 33). Et rursum: Etiamsi oportuit me mori tecum, non te negabo. Et iterum: Domine, tecum paratus sum, et in carcerem et in mortem ire (Luc. XXII, 33). Non enim minori charitate succensus, quam fuerat fide firmus. Quae namque illa erat in eo amoris flamma, cum Dominum nec pro redemptione sua pati toleraret, cum ei passionem suam praedicenti responderet: Propitius esto tibi, Domine, ne fiat hoc (Matth. XVI, 22). Quem denique zelum amoris in ipsa captione Domini caeteris omnibus fugientibus ita exhibuit, ut in tanto trepidationis articulo, servo principis aurem amputaret. A qua quidem ultione nec caeteris Dominum comprehendentibus parceret, nisi ab ipso Domino cito correptus fuisset. Memor itaque illius Dominici sermonis: Majorem hac dilectionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. XV, 13), morti se opponebat a qua Dominum liberare volebat. Qui contra vitia ipsamque radicem omnium malorum cupiditatem quanto armaretur zelo, vindicta illa in Ananiam et uxorem ejus patenter ostendit (Act. V, 9); quos non gladio sicut dictum servum percussit, sed mirabilius servi sui virtute peremit. Toleravit diu Dominus avaritiam Judae, iste nec ad momentum sustinuit sacrilegium cupiditatis commissae. Quo enim amplioris zeli virtute fervebat, omne virtuti contrarium minus tolerabat, et quo se amplius a Domino sublimari noverat, magis se pro Domino semper humiliare studebat. Unde et ad passionem crucis tandem veniens, quo videlicet genere mortis Dominum maxime secutus est, sicut ei antea praedixerat, non tam de passione sua trepidus, quam de honore Domini sollicitus, nequaquam crucifigi se permisit ut Dominum, sed capite deorsum verso pedibusque sursum erectis, ex ipsa quoque corporis sui positione augmentum elegit poenae. Ex qua etiam sua humiliatione quantum a Domino meruit exaltari, dubium non potest esse, a cujus etiam honore nec id reor alienum esse, quod quantocius mundi caput praeeminebat Romana sedes, ejus facta est, ut hoc etiam jure in toto mundo principatum obtineret. Per eam videlicet omnium regnorum principem, quam ipse proprio sanguine Domino consecravit, et hoc tanquam indissolubili bitumine quasi aliarum fundamentum fundavit. Ad cujus insuper civitatis gloriam id a Domino collatum est, ut cum caeterae sedes apostolorum reliquiis eorum sint privatae, hoc de Romana Dominus non tulerit, ne ad comparationem ejus caeterae possint gloriari; imo et de corpore coapostoli Pauli eam voluit insigniri, ut haec quoque civitas ex his duobus gratiae donis quasi geminatum acciperet spiritum, sicut et de hoc Eliseo nostro praefati sumus. Unde factum est, ut haec civitas a duobus fratribus Remo videlicet et Romulo prius aedificata, multo felicius a majoribus fratribus Petro et Paulo sit postmodum in Christo fundata. His duobus tota distributa est gratia quae ad totius mundi confessionem sufficeret, cum Petrus in miraculis, Paulus emineret in verbis. Quae videlicet duo ipse Paulus distinguens, ait: Judaei signa petunt, et Graeci sapientiam quaerunt (I Cor. I, 22). Ne quem forte moveat, quod ex privilegio divini amoris, Joannes Petro praeferri videbatur in meritis, cum iste plus a Domino diligeretur, sicut ille amplius Dominum diligere creditur, agnoscat, secundum beatum Augustinum, hoc nequaquam de personis ipsis esse accipiendum, sed de duabus vitibus per eos significatis intelligendum. Nec enim dubitat eum, qui plus diligit Christum, esse meliorem, nec eum qui plus a Christo diligitur, beatiorem. Quod si cui forte displiceat nos ad mysterium hic declinare, nec in ipsis personis veritatem historiae dissentire, si in eo, ut opinamur, Joannes magis a Christo diligi dicatur, quod Christus majorem ei charitatem vel familiaritatem exhibebat in opere, tum pro munditia carnis, qua ille tanquam virgo praeeminebat, tum etiam quia pro juvenili aetate majorem circa eum providentiae curam habebat. Plus igitur ipsum Christus amare dicitur per effectum operis, non per affectum dilectionis. Habeat itaque Joannes hunc dilectionis effectum a Domino tanquam virgo, ita tamen ut martyri, et per affectum amoris meliori non invideat Petro. Utrique autem suis nos magnis meritis ita juvent apud Dominum, ut ad eorum pertingere valeamus consortium.

SERMO XXV DE SANCTO JOANNE EVANGELISTA. (Textum emendavimus ope codicis Einsedl.) Qui sermones in sanctorum festivitatibus componunt, a praerogativa, hoc est dignitate ipsorum non incongrue sumunt exordium; ut eorum festa tanto devotius a fidelibus celebrentur, quanto amplius ipsorum commendatio est audita et eos Deo gratiores intelligimus, et de meritis ipsorum magis confidimus. Constat autem inter universos apostolos, sicut et beatus meminit Augustinus [Anmerkung] , Epistolam Pauli ad Galatas exponens, tres honorabiliores exstitisse, Petrum videlicet, et Jacobum et Joannem, qui, ut memoratus ait Apostolus, videbantur columnae esse, quasi fulcimentum scilicet ac robur aliorum. Hos quippe tres familiarissimos Christi fuisse ex multis locis Evangeliorum colligimus, et his seorsum Dominum sua secreta saepius commisisse et tanquam inseparabiles comites eos habuisse. His enim seorsum assumptis transfigurationis suae gloriam in monte revelavit, et ad passionem veniens eisdem secreto assumptis ait: Tristis est anima mea usque ad mortem. Sustinete hic, et vigilate mecum (Marc. XIV, 34). Ad quos etiam post orationem regressus: Vigilate, inquit, et orate, ne intretis in tentationem (ibid., 38). Unde patenter innuitur, quam inseparabiliter isti tres ei semper adhaeserint, quos et in gloria transfigurationis, et in agonia passionis, et tam in vigiliis quam in oratione tanquam comites indivisos habuerit, nec a se unquam sicut caeteros separari permiserit. Cum itaque isti, ut dictum est, inter apostolos non dubitentur honorabiliores, quanto praeemineat honore Joannes quis dubitet, qui inter hos quoque qui honorabiliores exstiterunt, privilegio Dominicae dilectionis ampliorem quemdam honorem est adeptus, et ab ipso Domino matri ejus virgini tanquam alius filius pro ipso est virgo substitutus? Sic enim utrisque cruci ejus astantibus de ipsa cruce loquitur, dicens: Mulier, ecce filius tuus (Joan. XIX, 26). Ad discipulum autem: Ecce mater tua (ibid.). Ubi et ipsemet Joannes annexuit: Ecce filius tuus, dicens: Et ex illa hora accepit eam discipulus in sua (ibid.). In sua, inquam, subaudis stipendia, et quasi virginitatis suae praemia, non in suam, quasi uxorem. Felix haec incomparabilis remuneratio discipuli, cui virgine matre Salvatoris commendata, quasi lateri Christi quasi alter Christus filius ei a Domino deputatus est, ut ejus gaudiis, ejus colloquiis assidue frueretur, ei sedulius usque ad exitum ministraret, ejus corpusculum immaculatum virgineis et quasi angelicis manibus sepulturae praepararet, et praeparatum in sepulcro componeret, beatos illos oculos clauderet, angelicam illam faciem aptaret, et tam manibus quam caeteris membris devote compositis officii sui devotionem sacerdos magnus consummaret. Cujus sanctissimae postmodum vitae atque immarcessibili carni nec rosam martyrii, sicut nec lilium virginitatis certum est defuisse, sequenti, ut scriptum est, Agnum, quocunque ierit (Apoc. XIV, 4). Hic quippe et in ferventis olei dolium missus, et in exsilio diutino relegatus, illud constantia mentis implevit, quod de calice Dominicae passionis bibendo Dominus antea tam ipsi quam fratri ejus praedicens: Calicem, inquit, meum bibetis (Matth. XX, 23). Cujus quoque constantia et insuperabilis charitas maxime circa crucem probata est, cum ipse solus apostolis dispersis per fugam cruci assisteret intrepidus, et cum matre Domini crucifixo Domino compateretur. Ex qua denique perseverantia constantiae stipendium illud quod diximus singulare de commendatione matris a Domino meruit suscipere. O beatum commercium! o commutatio incomparabilis! Abstractus a nuptiis virgo est, et ab uxore divisus, et a lecto concupiscentiae sequestratus, ut immaculatus immaculatam susciperet Domini matrem, filius efficeretur virginis, et spiritalis frater Christi, potius quam maritus uxoris. Cui profecto tam in hoc quam in caeteris Christus quantam semper exhibuerit dilectionem, multis manifestum est indiciis. Soli quippe ipsi concessum est supra pectus Domini in coena recumbere, et tanquam impavidum et fide constantem quiescere in illo imminentis passionis articulo, ubi jam omnium corda fluctuabant, ut hinc quoque constantia ejus probaretur, sicut et Jonae prophetae, qui de imminente periculo, caeteris desperatis, securus in sentinam ut dormiret descendit (Jon. II). Quod quidem apostolus nequaquam praesumeret, nisi de mira ejus familiaritate confideret, ut in ejus gremio tanquam in stratu aliquo, et in ejus pectore quasi in pulvinari quodam sese reclinaret. De quo quidem pectore, ubi, sicut Paulus meminit, omnes sapientiae et scientiae thesauri erant absconditi (Coloss. II, 3), fluenta Evangelii caeteris altius exhaurire meruit, ut plus ex hac quasi dormitione sua perciperet recumbendo, quam caeteri prolixum illum coenae sermonem audiendo. Unde et ab ipso tantum sermo ille postmodum est descriptus, cujus spiritalibus auribus per revelationem amplius fuerat impressus. Cujus etiam vitae longitudo usque ad senium porrecta patenter indicat quam necessarium Dominus ad instructionem Ecclesiae suae tandiu eum reservaret in mundo. Quem nec ita ut caeteros apostolos passionibus exposuit, nec affligi permisit, cum et eum in ferventi oleo custodierit illaesum, et ut ejus citius terminaret exsilium, in persecutorem ejus vindictam maturavit Domitianum. Cujus omnibus decretis a senatu quassatis, occulta Dei dispensatione ab exsilio ipse reductus fidelibus populis cum summa exsultatione est restitutus. In quo etiam exsilio quanta a Domino sit ei collata consolatio, revelatio ibidem ei facta, quae Apocalypsis dicitur, manifeste testatur. Qui etiam quam mirabilem et jucundum vitae habuerit terminum, in morte quoque circa eum summa dilectio Domini claruerit, multorum relatione didicimus. Solum quippe ipsum ab ipso Domino legimus invitatum, ut ad supernum fratrum suorum conscenderet convivium, ut eo veniente sic omnium compleretur gaudium. Qui et ut voluit, et quando voluit, animam suam in manus Domini commendans, tam alienus exstitit a dolore mortis, quam ignarus fuerat a corruptione carnis. Cujus denique corpus nec corruptione vel putredine corruptum in specie mannae perhibetur conversum, ut ex ejus speciei candore munditia carnis probaretur immaculatae. Quod nonnulli quoque sanctorum jam gloria resurrectionis donatum astruere non dubitaverunt. Unde illud est Augustiniani sermonis in Natale martyrum: «Ut taceam quia omnia possibilia sunt Deo, et quod clausis tumulis possit corpus spirituale educere, Joannis tantum apostoli habemus exemplum, quem tumulus susceptum claudere potuit, custodire non potuit. Nam depositum corpus perdidit, non assumpsit. Hic enim clausis tumuli foribus, gratia resurrectionis ablatum est, ut constaret sepultura, nec inveniretur sepultus. Denique cum sacerdotes honorandi causa corpus inquirerent, reserato aditu, tumulus non potuit reddere quem suscepit.» Cujus etiam locum, quo castissimum corpus ejus tenebatur cum Evangelium scriberet, vel orationi instaret, quanta gratia Deus insignierit, Gregorius Turonensis, libro Miraculorum I commemorat, dicens [Anmerkung] : «In Epheso habetur locus, in quo hic apostolus Evangelium scripsit. Sunt autem in summitate montis illius proximi quatuor parietes sine tecto, ubi orationi insistens, Dominum exorabat, obtinuitque ne in loco illo imber ullus descenderet, donec ille Evangelium adimpleret. Sed usque hodie ita praestatur a Domino, ut nulla ibi descendat pluvia, nec imber violentus adveniat.» Ex his itaque specialis iste dilectus Domini quam honorabilis inter caeteros, quam acceptus exstiterit Deo, quantis praeemineat meritis, quantis sit extollendus praeconiis, et vos, Deo dilectae virgines, attendite, tantoque devotius ejus solemnitatem celebrate, quanto amplius ejus excellentiam sanctam.

SERMO XXVI IN ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE. Est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent.Sicut ex dictis ecclesiasticorum doctorum collegimus, Domino ascendente in coelos quidam angelorum dubitantes, vel potius admirantes, de tanta glorificati hominis magnificentia, caeteros assistentes non semel interrogabant: Quis est iste rex gloriae? (Psal. XXIII, 8.) Sic et in hodierna Dominicae Matris assumptione de tanta infirmi sexus exaltatione non incongrue per angelicam admirationem dictum esse credimus: Quae est ista quae ascendit sicut aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata? (Cant. VI, 9.) Aurora quippe consurgens primam claritatem diei affert. Surgere autem electorum est, hoc est ad culmen virtutum, et ad comprehendendum Deum sese attollere, sicut e contrario reproborum cadere, atque in profundum vitiorum se immergere. Unde ad torpentes somno negligentiae, et in sua jacentes ignavia, vox illa est exhortationis: est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent.Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus (Ephes. V, 14). Surgunt quidam et per poenitentiam a morte animae quasi suscitati resurgunt, sed ad tanta virtutum merita non excreverunt, ut in exemplum perfectionis assumi queant, nec quasi aurora claritatem doctrinae, his qui ad perfectionem vitae se student attollere, valent exhibere. Beata vero Dei Genitrix quanto in virtutibus excrevit perfectius, tanto perfectionis suae claritatem, more surgentis aurorae, amplius dilatavit, et candoris virginei proposito prima resurgens, hujus perfectionis viam, qua solae virgines Agnum sequuntur quocunque ierit, proprio declaravit exemplo, sicut et aurora, ut dictum est, primam diei claritatem affert. Etsi enim nonnulli virgines eam praecessisse credantur, sicut de Elia, vel Jeremia, vel Daniele, vel quibusdam aliis aestimant, non hanc eos virtutem tam ex devotione sacri propositi quam ex necessitate quadam, atque oppressione persecutionis credimus habuisse, praesertim cum eo tempore maledictioni subjacerent ex lege, qui semen in Israel non relinquerent, et quaedam legis coactiones ad nuptias compellerent. Usque adeo namque lex ista matrimonii vigebat, ut ipsa quoque mater Domini tam a parentibus quam a lege coacta desponsari sustineret. Divina tamen revelatione est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent.confidens virginem quoque illum, cui et virgo nubebat, ad virginitatis servandae consensum se trahere non desperabat. Pro quo maxime impetrando in ipso desponsationis tempore secretum orationis cubiculum tenere credenda est quo ingressus fuisse angelus memoratur ad eam missus. Non enim eam exterius cumN[)est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent.sicut et ipse mox angelus commemorat, universo mundo benedictionem infunderet, illud ei scilicet semen largiendo, de quo Abrahae promiserat, dicens: est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent.In semine tuo benedicentur omnes gentes (Gen. XXII, 18). Haec itaque tanquam aurora consurgens, prima claritate mundum illustravit, quia prima castimoniae nitorem, et sanctae virginitatis propositum in exemplum proposuit. Sed quia non satis est ad laudem ipsius unum virginitatis bonum si caeterorum gratia desit, lunae quoque comparatur ejus pulchritudo, quia totius Ecclesiae dona in ea sunt collata, et quod per partes diversi fideles perceperunt; in eam transfusum est totum, et quae in caeteris divisa sunt dona, in ipsa reperiuntur conjuncta. Et quoniam parum est quantamcunque gratiam donorum habere, si desit in eis virtus perseverantiae, de qua scriptum est: est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent.Qui perseveraverit, hic salvus erit (Matth. X, 22), adjunctum est: Electa ut sol. Non enim sicut lunae claritas solis defectui subdita est, sed in suo vigore perseverat. Tria itaque in laude hujus virginis praemissa sunt. Primo quippe comparata est aurorae pro exemplo pudicitiae, quae per eam mundo innotuit; postmodum lunae, pro plenitudine omnium gratiarum; deinde soli, pro perseverantia in eis accepta. Quibus quidem donis adornata, et quasi quibusdam spiritalibus armis munita, tandem terribilis memoratur ut castrorum acies ordinata. Talis quippe acies et suis est amabilis, et adversariis terribilis, si videlicet ita ut convenit ordinata fuerit. Tunc vero bene est ordinata, cum adversus singulos ... irruentes hostes, provisi sunt qui eis resistere valeant, ne quis locus pateat, quo irrumpere ad feriendum hostis queat. Scimus scriptum esse quia est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent.militia est vita hominis super terram (Job VII, 1); et qui in agone illo contendit, de quo dicitur: Non coronabitur nisi qui legitime certaverit (II Tim. II, 5), ab omnibus se abstinet, ne coronam scilicet victoriae perdat. Hostes fidelis animae, et inimici satellites, qui eam suis tentationibus persequuntur, daemoniaci spiritus sunt, sicut est spiritus fornicationis, et qui caeteris praesunt vitiis. Adversum quos principes et potestates, ut ait Apostolus, colluctatio nobis est (Ephes. VI, 12), qui omnibus fulci virtutibus non apparemus. Nec tam de victoria metuendi sumus illis quam illi nobis. Dei vero Genitrix omnium munimen [munimine] est virtutum adornata, et contra impetus quarumcunque tentationum vel vitiorum, singulariter habitu virtutum roborata, magis illis torribilis quam ei ipsi apparent. Legimus ascendenti Domino angelos astitisse, qui discipulos ejus consolantes dixerunt: Viri Galilaei, etc. (Act. I, 11). A quibus etiam caeteris prae admiratione quaerentibus angelis: Quis est iste rex gloriae? (Psal. XXIII, 8) responsum fuisse credimus: Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio (ibid.). Et rursum: Dominus virtutum ipse rex gloriae (ibid., 10). Utrorumque vero angelorum quasi quadam triomphali pompa deductus ad Patrem, a dextris ejus consedisse noscitur. At vero si diligenter illum tunc occursum angelorum, et triumphalem pompam Christo exhibitam, hodiernae festivitatis comparemus jucunditati, videbimus plus aliquid in assumptione matris ei deferri quam in ascensione Filii ipsi exhiberi, et hujus pompae occursum illo non mediocriter digniorem. Soli quippe angeli ascendenti Christo occurrere potuerunt; ipse vero pariter cum tota superna curia, tam angelorum quam fidelium animarum ejus animam suscepit, in qua ipse tam animam quam carnem antea susceperat. Nec animam solum, verum etiam corpus ad coelos hodie sustulisse creditur, ut animae pariter et carnis glorificatione eam remuneraret, in qua, ut dictum est, simul animam et carnem decrevit assumere. Cui quidem rei plurimum attestatur sepulcrum vacuum penitus repertum, sicut et antea fuerat Dominicum; ut ipsa quoque resurrectionis gloriam et geminam stolam adepta credatur, sicut manifeste festiva hujus diei oratio continet, his verbis: In qua sancta Dei Genitrix mortem subiit temporalem, nec tamen mortis nexibus deprimi potuit, etc. Cum enim praemissum sit, mortem temporalem, patenter ostenditur id quod subjectum est de vinculis mortis, ad mortem illam carnis referendum esse, non ad mortem animae, cujus vinculis non detineri commune est omnibus electis. Quod diligenter beatus quoque Gregorius Turonensis attendens cum de transitu ejus scriberet, maturae quoque resurrectionis ejus gloriam asserere non dubitavit. Unde Miraculorum lib. I, cap. 4, ita meminit [Anmerkung] : «Post Dominicae ascensionis gloriam, apostoli Domini cum beata Maria matre ejus in unam congregati domum, omnia ponebant in medio, nec quisquam suum aliquid esse dicebat, sed unusquisque cuncta possidebat in charitate, sicut sacer apostolicae actionis narrat stylus. Post haec dispersi sunt per regiones diversas ad praedicandum verbum Dei. Denique impleto beata Maria hujus vitae cursu, cum jam vocaretur a saeculo, congregati omnes sunt apostoli de singulis regionibus ad domum ejus. Cumque audissent quia esset assumenda de mundo, vigilabant cum ea simul. Et ecce Dominus Jesus advenit cum angelis suis; et accipiens animam ejus, tradidit Michaeli archangelo, et recessit. Diluculo autem levaverunt apostoli cum lectulo corpus ejus, posueruntque illud in monumento, et custodiebant ipsum adventum Domini praestolantes. Et ecce iterum astitit eis Dominus, et susceptum corpus sanctum in nube deferri jussit in paradisum, ubi nunc resumpta anima cum electis ejus exsultans aeternitatis bonis nullo occasuris fine perfruitur. Ex qua quidem tanti viri assertione, quam gloriosus iste summae virginis transitus sit liquet. Ad quem videlicet consecrandum seu celebrandum tam ipse Dominus cum angelis de supernis occurrit, quam apostoli de universis regionibus sunt congregati, ut exsequias ejus isti praepararent quam illi susciperent. Scimus apostolos in morte Domini metu fuisse dispersos, et in fugam conversos. Nunc autem divina dispensatione factum est ut quod in filio minus est auctum, in obsequio matris recompensetur; et quod ibi deliquerant dispersi, hic emendarent congregati. Ex quo etiam apparet quanto amplius de honore matris ipse Dominus, quam de proprio fuisse videatur sollicitus, si quis tam vitam matris quam exitum penset. Ipse quippe, non solum in passione, verum etiam antea tanta sustinuit probra, ut homo vorax et potator vini, et daemonium habens diceretur, nulla prorsus infamiae macula matris excellentiam respergi pertulit. Unde et de ipsa nasciturus sponsum ei providit, per quem non solum ejus corporalibus necessitudinibus provideret, verum etiam tam maledicti quam infamiae crimen ab ea propulsaret. Triduo Dominicum corpus in sepulcro jacuit, et a die resurrectionis quadraginta diebus ascensionem suam distulit. Quam quidem dilationem nequaquam, ut dictum est, in matre pertulit. Denique et sacrum corpus clam prius in paradisum sustulit quam resuscitavit, quo mirabilior exanimis corporis assumptio fieret ac resurrectio, nullatenus jam ipsum suscitatum terreno contactu judicans dignum. Creatum extra paradisum legimus Adam, in paradiso Evam; resuscitatum in terris Dominum, in coelestibus vero corpus maternum. Perpendant feminae quanta inferiorem earum sexum gloria Dominus sublimaverit, et quam eis esse naturalis videatur tam coelestis quam terrestris paradisus. In hoc quippe femineus sexus tam corpore quam anima primum creatus, in istum hodie anima pariter cum corpore sublimatur. De veteri Adam creata est Eva; novus autem Adam et veteris Redemptor generatur ex Maria. Illa de paradiso illum suum tam virum quam parentem expulit, hanc hodie suus tam sponsus quam filius ad feliciorem paradisum assumpsit. Qui quemadmodum coelos ascendens, a dextris Dei sedisse describitur, ita hodie matrem assumptam a dextris suis collocasse non dubitant, cui olim per Prophetam dictum fuerat: Astitit regina a dextris tuis, in vestitu deaurato (Psal. XLIV, 10), hoc est in corpore semper immaculato, etiam immortali et incorruptibili facto. Aurum quippe caeteris metallis splendidius et solidius, nec igne consumi, nec rubigine potest corrumpi. Sicut ergo Dominus in seipso viris, jam in matre feminis gloriam resurrectionis exhibuit, quo videlicet utriusque sexus desideria spe futurae beatitudinis amplius in se concitaret. Ad hanc specialiter illa vox Sponsi dirigitur, qua tam dulciter invitatur: Surge, propera, amica mea, et veni. Jam enim hiems transiit, imber abiit et recN@Ë¿A (Cant. II, 10). Amicam simul et formosam eam appellat quae tanta est charitate Dei vulnerata, ut nulli inimici telo in ea locus pateat. In cujus singulari laude, et ab ipso ei dicitur: Immaculata mea, et macula non est in te (Cant. V, 2). Etsi enim multi amici Dei dicantur, juxta quod ipse Sponsus apostolis ait: Vos autem dixi amicos (Joan. XV, 15), comparatione tamen Dominicae Matris, cui ab angelo dicitur: Ave, gratia plena (Luc. I, 28), nulla est fidelium anima immunis a macula. Surge, propera, hoc est: Matura resurrectionem, ad me filium mater es perducenda. Per hiemem et imbrem, hoc est gelu et pluviam, totam hiemalis temporis comprehendit gravitatem. Tanto autem quisque amplius in hac vita gravatur, et invitus tenetur, quanto securior de futura, majori desiderio ad eam festinat. Quis autem fidelium sic ad Dominum, sicut mater pervenire cupiebat ad filium? Tanto ergo hanc vitam magis pro hieme habebat, et gravius sustinebat, quanto ad aestatem supernae serenitatis amplius anhelabat. Unde recte nunc dicitur ei, jam hiems transiisse et imber abiisse, quae finitis omnibus molestiis, non ad illum Abrahae sinum et refrigerium fidelium, quo pauper Lazarus perductus est, sed ad aetherei throni culmen est assumenda. Non ignoramus beatum Hieronymum [Anmerkung] , cum hujus Assumptionis sermonem scriberet, in tantum dubitasse de resurrectione hac, quam diximus in matre Domini completam, ut diceret nihil pro certo hinc haberi, «nisi quod hodierna die migravit de corpore.» Sed cum in Daniele scriptum sit: Pertransibunt plurimi, et multiplex erit scientia (Dan. XII, 4); et beatus Benedictus in Regula dicat [Anmerkung] , quia revelat Deus saepe juniori quod non revelat majori: potuit contingere, ut quod tempore Hieronymi latuit incertum, postmodum revelante Spiritu fieret manifestum. Quod si etiam a minori ad majus argumentum ducamus, quis in hoc mendacii arguere praesumat praedictum Gregorium quod Domini Matrem jam resuscitatam asserit, cum hoc etiam de Joanne apostolo ipsius Dominicae Matris paranympho beatus Ambrosius astruere non vereatur, sicut in sermone natalis ejus commemoravimus? Ascensurus Dominus discipulis promisit, se ire parare illis locum. Et vos ergo, virgines, vel quaecunque feminae Christo devotae, hujus summae virginis tanquam discipulae, a qua sancti propositi documentum suscepistis, et per continentiae votum eam secutae, templum Dominicum estis factae, sicut scriptum N"Ì¿AAdducentur Regi virgines post eam, proximae ejus afferentur tibi. Afferentur in laetitia et exsultatione, adducentur in templum Regis (Psal. XLIV, 15). Ita et vos in ejus discipulatu perseverate, ut per eam vobis aeternas parari mansiones mereamini; et quae vos proprio exemplo incitavit ad cursum, auxilio suo perducat ad bravium. Quanta hodie in terris, quanta exsultatio est habenda in coelis? quanta angelis pariter atque hominibus laetitia confertur, cum haec eorum collegio sursum est aggregata, et per quam hominibus patuit via, et ex hominibus angelorum restaurata sunt damna? Haec nostra est mediatrix ad filium, sicut et ipse Filius ad Patrem. Rogantem pro nobis matrem filius non exaudire non potuit, nec ulla eam repulsa offendere, qui honorem parentum maxime commendat. Irae Domini sanctorum preces in tantum resistere legimus, ut nequaquam debitam possit exercere vindictam. Quod diligenter beatus attendens Hieronymus cum illum Jeremiae locum exponeret: Tu autem noli orare pro populo hoc, ne roges ut misericordiam consequatur, et non obsistas mihi, quia non exaudiam te (Jer. VII, 16), ait [Anmerkung] : «Quod autem dicit, et non resistas mihi, ostendit quia sanctorum oratio irae Dei possit resistere. Unde et loquitur ad Moysen: Dimitte me, ne percutiam populum istum. Si ergo sanctorum oratio tantum valet ad placandam superni Judicis iram, quid de oratione matris sperandum est, de qua tanto amplius peccatoribus est confidendum, et quodam debito in hoc ipsam teneri, quanto magis apud omnes constat, hujus gloriae singularem honorem ut mater Dei esset, nonnisi pro peccatoribus adeptam fuisse? Ad quod quidem debitum persolvendum, quam prompta, quam spontanea sit ipsa, et omnibus qui eam invocant in necessitatibus subvenire parata, multorum jam comperimus experientia sanctorum, quorum nonnulla deducentes in medium, sic a minimis inchoamus ut perveniamus ad maxima; ut cum eam de parvis meminerimus curare, de majoribus ipsam non dubitemus sollicitam esse.» Vinum in nuptiis defecisse legimus, ad quas filius ejus cum ipsa et discipulis venerat invitatus. Vino itaque ibi deficiente, dicit mater Jesu ad eum: Vinum non habent (Joan. II, 3). Et dicit ei Jesus: Quid mihi et tibi, mulier? nondum venit hora mea (ibid., 4). Dicit mater ejus ministris: Quodcunque dixerit vobis facite (ibid., 5). Et post aliqua: «Dicit eis Jesus: Implete hydrias aqua, etc. (ibid., 7).» Ecce mater Christi de corporali beneficio sollicita, intercedendo invitat filium ad praestandum beneficium, et quasi ab ipso objurgata graviter, non destitit, donec quod intendebat obtinuit. Et quidem si diligenter attendimus, non tam beneficium eam videbimus rogasse, quam defectum vini nuntiasse. Cum enim dixerit quia defecisset vinum, nequaquam rogasse legitur ut hoc ipse praeberet, sed hoc solum sufficere arbitrata est ad impetrandum quod volebat, si nuntiaret quod deerat, nec jam apud filium precem suam esse necessariam, cum videretur suam insinuasse voluntatem. Nec rogata quidem a convivis fuerat, ut hoc eis beneficium impetraret. Quid ergo per precem factura est, cum a fidelibus exorata, pro ipsis apud filium intercesserit, et pro salute quorum se ab ipso electam, et eis debito obligatam esse recognoscit? Quae quanto sanctior et justior est, tanto in persolvendo debito sollicitam magis esse constat. Quod non solum ratione, verum etiam exemplorum manifestum est luce. Ad Colossenses Apostolus scribens, quodam loco de Deo Patre et Domino Jesu Christo, sic ait: Et vos cum mortui essetis in delictis, convivificavit cum illo, donans vobis omnia delicta, delens quod adversus nos erat chirographum decreti, quod erat contrarium vobis; et ipsum tulit de medio, affigens illud cruci, exspolians principatus et potestates (Coloss. II, 13). Ad hunc itaque modum et Domini Mater miserrimo atque desperato Theophilo exsecrandum ac detestandum restituens chirographum, ad consolationem multorum in uno tunc egit homine, quod filius ejus in humano genere cognoscitur egisse. Denique quantum velox et prompta sit his qui eam invocant, ferre opem non solum contra daemones, verum etiam contra terrenorum principum tyrannidem, ille Juliani imperatoris interitus protestatur, quem in Vita beati Basilii legimus. Quanto ergo securius de protectione et suffragio confidimus, tanto nos devotius ejus interesse festivitati convenit, et unumquemque nostrum ad eam suspirantem incessanter clamare: Trahe me post te; curremus in odorem unguentorum tuorum (Cant. I, 3). Tracta quippe est ut trahat, assumpta est ut assumat, quae creata est ut salvet, et formata ut reformet. Quo enim mirabilior in reparatione nostra fieret operatio divina, per eadem quibus corruimus erecti surreximus, si naturas potius quam res ipsas pensemus. Diabolus quippe in serpente de ligno vetito primos parentes tentavit, virum et feminam captivavit, et per haec quatuor damnati sumus, scilicet lignum prohibitum, serpentem suadentem, Evam seductam, Adam deceptum. Per totidem etiam reparati sumus. Dum angelo ad se misso Maria credidit, sicut diabolo Eva consensit; Adam novus in ligno crucis redemit, et de ligno ligni damna reparavit, et noxii pomi lethiferum gustum quasi medicamine quodam curavit; fructibus illis de arbore crucis assumptis, de quibus ipsemet ait: Ascendam in palmam, et apprehendam fructus ejus (Cant. VII, 8). Quid enim per palmam, qua victoria designatur, nisi crux Dominica significatur, qua ipse diabolum triumphavit, et in ea nostram redemptionem operans, ea quae ad salutem nostram pertinent consummavit? Unde et exspirans ait: Consummatum est (Joan. XIX, 30), hoc est, completum humanae salutis medicamentum. Quo quidem medicamine ipsae animae nostrae morbos curare dignetur, qui se verum medicum quodam loco profitens, ait: Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus (Matth. IX, 12). Quod quia nostris obtinere meritis nequaquam sufficimus, ipsa ejus genitrix hoc nobis impetret, quae eum ad hoc genuit, ut hoc ipse nobis medicamentum afferret. Unde et Salvator solus proprie nuncupatur, hoc, ut ait Apostolus, nomen quod est super omne nomen Patre ipsi donante (Ephes. I, 21), cum quo vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per infinita saeculorum saecula. Amen. EXPOSITIO IN EVANGELICA LECTIONE IPSIUS DIEI. Intravit Jesus in quoddam castellum (Luc. X, 38). Castellum munitio est et refugium defensionis ab incursu hostium. Hoc intrat Jesus, dum Verbum Dei naturam nostram in Virgine assumpsit, in qua nostram operatus est redemptionem; et diabolum triumphans, quamdam in eam nobis constituit munitionem. Hanc ingrediens in domo Marthae suscipitur, quia in terram Judaeae exterioribus operibus intendentis est incarnatus, et a quibusdam illius populi primo est per fidem susceptus, sicut a Simeone, Anna, vel a populis inde collectis. Soror Marthae Maria gentilitas est conversa, id est Ecclesia gentium unum Patrem Deum habens cum Martha, hoc est cum fideli Synagoga quae jam Christum susceperat, paucis Judaeorum primo ad Christum conversis. Martha suscepto per fidem Christo refectionem parat, dum Judaea de observatione corporalium operum obsequium Deo ministrat, et cum Esau exterius egressa de venatione silvestri patrem reficere laborat. Sollicitatur Martha circa diversa, dum legem simul et Evangelium, umbram et veritatem conservare nititur. Unde conversis gentibus indignata graviter perturbatur et scandalizatur, quod eis quoque jugum legis non potest imponere; ob hoc quasi murmurans a Domino requirit, ut sibi in omnibus Mariam societ, dum videlicet primitiva illa Judaeorum Ecclesia postulat a vicariis Christi apostolis, ut gentes quoque judaizare compellant. Sed dum Martha constat in opere laborando, et foras ad exteriora progreditur, Maria secus pedes Domini sedens, et jam lege sepulta soli Christo adhaerens quasi Jacob de domesticis animalibus interiorem atque meliorem parat refectionem, juxta illud Psalmistae: In me sunt, Deus, vota tua, quae reddam; laudationes tibi (Psal. LV, 12). Quae quam sollicite Christo intendat, monstratur, et dicitur quia audiebat veN@Ë¿Aillius, et sedens juxta pedes, non a longe. Sicut enim in una Christi persona divinitas, quae superior est natura, capiti comparatur, ita per pedes humanitas ejus intelligitur. His pedibus quasi sedendo adhaerens, audit verbum Christi potius quam Moysi, sequendo scilicet Evangelium magis quam legem: quae tam firma fide humanitatem ejus amplectitur ut hanc ejus unam hostiam ad salutem sufficere non dubitet, nullumque jam legis sacrificium necessarium fore putet. Unde et subditur: Porro unum est necessarium (Luc. X, 42), quia cum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est (I Cor. XIII, 10), hoc est, cum accesserit veritas, recedet umbra, et superveniente evangelica perfectione cessabit inchoatio legis. Optima pars Mariae, veritas, quam elegit, reprobata umbra, intelligitur, quae non auferetur ab ea, quia finem non accipient evangelica praecepta, sicut ea quae de lege sunt Marthae sunt ablata, quia conversis Judaeis legalia sunt interdicta, cum per Paulum dicitur: Si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit (Galat. V, 2).

SERMO XXVII IN DIE SANCTI MARCELLINI PAPAE ET MARTYRIS, AD MONACHOS ROTHOMAGENSES RELIQUIAS HABENTES. Superna pietas, fratres, membris suis omnibus ex omnipotentia providens, sicut fortibus a praesumptione, sic infirmis providet a desperatione. Unde et in utroque seipsum primo constituens in exemplum, nunc persecutionem declinans se abscondit, nunc passionis imminente articulo, in tantum pavere ac taedere scribitur, ut in agonia factus, quasi sanguineas guttas pro sudore contra humanam naturam emitteret, et saepius ad Patrem orans, calicem passionis a se transire, si possibile esset, postularet. Qui etiam infirma membra in tantum transferre in seipsum dignatus est, ut diceret: Nunc anima mea turbata est. Et quid dicam? Pater, salvifica me ex hac hora (Joan. XII, 27). Ac si diceret: Da mihi constantiam in passione, ne timor praevaleat infirmitati humanae. Quare, o fratres, Christus dixerit securus per omnia se nullo timore passionis, nullo cruciatu doloris posse superari? nostram utique, fratres, infirmitatem his verbis intendebat consolari, non aliquam imbecillitatem quam haberet exponere. Nobis in his omnibus consulebat, non sibi providebat, ne forte si aliquid fideles tempore passionis trepidarent, aut ab ea declinarent, desperatione percussi et de venia diffidentes dicerent se ad Christum minime pertinere. Contra quam etiam desperationis plagam non solum Thomae dubitationem, verum etiam trinam Petri negationem infirmis opposuit, et saluberrimum inde cataplasma confecit. Denique et Marcellinum nostrum, beati Petri vicarium, cujus tempore crebrae passiones multos terrebant, nonnullos etiam abnegare cogebant, titubare ad horam Dominus pertulit, et ad tempus cadere, sed non confringi, sicut scriptum est: Cum ceciderit justus non collidetur, quia Dominus supponit manum suam (Psal. XXXVI, 24). Tertio negavit Petrus, nec simpliciter negavit, sed sicut scriptum est: Coepit detestari et jurare quia non novisset hominem (Matth. XXVI, 74). Quod vero Matthaeus ait, detestari, Marcus discipulus ipsius Petri, et per ipsum describendo Evangelio instructus, dixit anathematizare (Marc. XIV, 71), hoc est excommunicationi se subdere, a quo alii absolutionem exspectabant. Nec in una tantum negatione Petri Matthaeus juramentum commemorat, sed quasi levioribus culpis graviores annectens primo dixit Petrum negasse, postea cum juramento, tandem cum detestatione simul et juramento. Marcellini vero juramentum vel detestationem sive anathematizationem non novimus, nec etiam verba negationis ipsius legimus; sed quasi timore mortis extra se factum, nec deliberare aliquid permissum. Audivimus ipsum in sacrificio idoli incensum solummodo posuisse, nec istam transgressionem eum tolerasse, sed statim convocatis episcopis in seipsum sententiam depositionis dedisse, cum nequaquam Petrus de trina sua negatione tantam egerit satisfactionem, nec etiam ad confessionem venisse legatur, aut satisfactionem aliquam inde suscepisse. Quod si post Petrum, Paulum quoque summum coapostolum ejus Marcellino conferamus, levissimam Marcellini culpam in hac transgressione censebimus. Legimus quippe Paulum secundum ritum legis, cujus corporales observantias maxime impugnabat, compulsum a Judaeis, ut more Nazareorum Deo se consecraret, nec non et Timotheum discipulum suum ad circumcidendum eis traderet: quando tamen circumcisionem in tantum superfluam vel periculosam judicabat, ut diceret: Si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit (Galat. V, 2); et generaliter de observantiis legis: Qui in lege, inquit, justificamini a gratia excidistis (ibid., 4). Negaturo Petro Dominus praedixerat quod negaret, et ille constantiam sui promittens e contrario majora promittebat, et se omnibus praeponens dicebat: Etsi omnes scandalizati fuerint, sed non ego (Matth. XXVI, 33). Et rursum: Tecum paratus sum et in mortem et in carcerem ire (Luc. XXII, 33). Quanto praesumptio promissionis major exstiterat, tanto reprehensibilior Petri ruina, et lapsus est gravior, quanto contra hunc professio fuerat major. Nemo Marcellinum de transgressione quae facta est, praemunierat, nullius exhortatione ne id praesumeret praeventus erat. Mendax in promissione Petrus, sicut et in negatione repertus est. Nec in una tantum, ut dictum est, negatione, sed trina, nec simplici, sed cum anathematizationis detestatione. Qui, quamvis poenituerit, multo tamen tempore passionem suam distulit. Quam denique fugiens, sicut scriptum est, a Domino illi obviante quasi nolens redire compulsus est, juxta quod ei Dominus praedixerat: Cum autem senueris, extendes manus tuas, et alius te cinget, et ducet quo tu noN@Ë¿A (Joan. XXI, 18). Scriptum denique esse vestra novit fraternitas: Septies cadit justus, et resurgit (Prov. XXIV, 16), ac si aperte dicat: Quanquam fidelis crebris tentationibus pulsatus septem principalibus vitiis succumbat victus, divino tamen non destitutus auxilio, a profundo tanto vitiorum emergit, illam a Domino postulationem adeptus: Non me demergat tempestas aquae, neque absorbeat me profundum, neque urgeat super me puteus os suum (Psal. LXVIII, 16). Tertio negavit Petrus, septies cadit justus. Semel Marcellinus titubavit magis quam cecidit, qui tam cito surrexit, et titubationem suam confestim non tam poenitentiae lacrymis ut Petrus, quam virtute passionis expiavit intrepidus. De qua quidem perfectione virtutis Dominus ait: Majorem hac dilectionem nemo habet, etc. (Joan. XV, 13). Scimus, fratres, divina disponente gratia, summos in virtutibus viros magnos quandoque peccatorum pertulisse casus, tamen propter humilitatis concordiam ac providentiae curam ... contra desperationis insaniam Domino per Psalmistam nos ita consolante: Nunquid qui dormit, non adjiciet ut resurgat? (Ibid. V, 14.) Quis enim dormiens non piger ad operandum, et per negligentiam torpens atque ad horam deficiens? Quales quidem adhortans Apostolus ait: Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, etc. (Luc. XXII, 34). Ecce Petrus, qui prius Simon dictus, postmodum a Christo petra Petrus est appellatus, hoc est a firmitate firmus, cui et Dominus dixit: Ego rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Psal. XL, 9). Tertio lapsus ore solummodo, non mente Christum abnegat. Ecce Marcellinus Petri successor, et tam infirmitatis trepidatione quam postmodum cum fortitudine vicarius ejus, semel labitur titubans, nec deficiens, confestim convalescens; his quibus praeerant in exemplo sunt positi, ne propter quemlibet lapsum desperent. Dictum est Petro a Domino quamvis negaturo, ut confirmaret fratres. Novimus et Marcellinum confirmatam a se Thebaeam legionem in fide ad coelos praemisisse. Cujus et discipulus Marcellus papa et martyr et succedens sanctum magistri exitum confirmavit, sicut et ante actam ejus vitam Thebaeana legio comprobavit; ut tam priora ejus quam posteriora commendatione digna, totam medii dubitationem tollant vel desperationem. Sicut autem istos Dominus in clero, ita David Salomonem praemisit in populo, qui gravi suo lapsu peccata ... solarentur, ne post quantacunque crimina de indulgentia desperarent. Maximus ille regum ac prophetarum David, adulter simul, proditor, et homicida, quanto in virtutibus amplius creverat, tanto majus praecipitium de culmine pertulit virtutum. Quo enim altior gradus, tanto gravior casus. Salomon ille Idida, hoc est dilectus Domini, de quo et Dominus praedixerat: Ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi in filium (II Reg. VII, 14), in tantum abominationibus lapsus est puteum, ut concupiscentia carnis devictus divinum cultum omnino desereret, et tanto tempore idolis deserviret, a quo nec idolorum excelsa sunt ablata. Nec id timore mortis, sed concupiscentia egit mulieris. De cujus tamen indulgentia, ne desperemus, ipse quoque nos Dominus consolatur. Cum enim praemisisset quod dictum est: Ego ero illi in patrem, et ille erit mihi in filium, statim annexuit, dicens: Qui si inique aliquid gesserit, arguam eum in virga virorum, et in plagis filiorum hominum. Verumtamen misericordiam meam non auferam ab eo, sicut abstuli a Saul, quem amovi a facie mea (II Reg. VII, 14). Quid enim facies Dei, nisi notitia ipsius, cum unusquisque homo ex facie sua cognoscatur? Quid est itaque Deum sic alicui misericordiam impendere, ut non amoveat eum a facie sua, nisi hanc ei gratiam reservare, ut cum ille peccando quasi oblitus Creatoris sui per negligentiam fuerit, postmodum, per poenitentiam rediens eum N[) Bene ergo binos tam in clericis quam in laicis de rectoribus ipsorum, ibi, videlicet Petrum et Marcellinum, hic David et Salomonem, contra summam illam desperationis ruinam praemisit, ne quis, tam in clero quam in populo, post quantacunque flagitia diffidat a venia, dummodo praevideat de poenitentia. Bene, inquam, binos tam hic quam ibi quasi testes sperandae reconciliationis et indulgentiae impetrandae. Ut enim scriptum est, quantumcunque splendida fuerit persona, unius testimonium non sufficit, sed juxta divinam legem: In ore duorum vel trium testium stabit omne verbum (Deut. XIX, 15). Si autem in ore, quanto magis in opere? Ut autem, fratres, finem nostri sermonis ad divinam misericordiam circa nos habitam deducamus, perpendite, quaeso, quantum de salute nostra Dominus providerit, quantum Salvator noster sollicitus sit nostri, ex cujus etiam nomine insignitus est locus iste. In multis, fratres, delinquimus, in multos incidimus lapsus, sed ne desperemus, ne correptionem differamus, magnus Domini martyr et patronus noster nobis a Domino missus est, in exemplo propositus, quem apud Deum habemus advocatum, et de quo praecipue, si volumus, nobis est confidendum. Princeps iste est ordinatus a Domino, ut dictum est, tentari, et graviter labi, ut de potestate tanta quam accepit, amplius possit, et de lapsu quem pertulit ad indulgentiam lapsorum et veniam postulandam pronior fiat, qui sicut de Patre dicitur, in seipso didicit qualiter aliorum infirmitati compati debeat atque misereri. Festum igitur ejus tanta devotione celebremus, ut quod nostris precibus non valemus, ejus meritis assequamur, praestante Domino nostro Jesu Christo, cui est, etc.

SERMO XXVIII IN DEDICATIONE ECCLESIAE. Dedicationis solemnitas quantum caeteras antecedat, non tam Scripturarum auctoritas quam ratio manifesta declarat. Ab hac quippe caeterarum omnium exordium manat, cum in hac locus consecretur, quo caeterae celebrentur, et Dominica sacramenta conficiantur. Hic est ille locus, quem sibi Dominus specialiter eligens, et propriae domus vocabulo insigniens per Moysen ait: Vide ne offeras holocausta tua in omni loco, sed ubi fuerit memoria nominis mei (Deut. XII, 13). Et rursum: Domus mea domus orationis vocabitur (Matth. XXI, 13). Et caeterarum quidem celebratio festivitatum, quas antiquo populo tanquam praecipuas Dominus instituit, nequaquam septenarium dierum excesserunt. Templi vero dedicationem septenario geminato Salomon et universus Israel in holocaustis innumeris, et multiplici musicorum instrumentorum modulatione quatuordecim diebus exsolvit. Ex quo liquidum est quanta dignitate pariter atque auctoritate celebritas ista sit praedita, et quanta devotione sit ab omnibus peragenda. Cujus quidem institutio non a lege, non a propheta, sed a patriarcha Jacob initium habuit. Qui et futuri postmodum templi locum designasse dicitur, et sacramenta dedicationis primus exhibuisse, sicut in historia Genesis continetur. Hic nempe relictis parentibus, persecutionem primogeniti fratris declinans, cum veniret ad quemdam locum vespere, et in eo requiescere vellet, tulit unum de lapidibus qui jacebant in terra, et capiti suo supponens obdormivit. Viditque in somnis scalam stantem super terram, cujus cacumen coelum tangebat. Angelos quoque per eam ascendentes et descendentes, et Dominum innixum scalae dicentem sibi: Terram in qua dormis tibi dabo, et semini tuo (Gen. XXVIII, 13). Cumque evigilasset Jacob ait: Quam terribilis est locus iste! non est hic aliud nisi domus Dei, et porta coeli (ibid., 17). Surgens ergo mane tulit lapidem, quem supposuerat capiti, et erexit in titulum, fundens oleum desuper. Votum etiam vovit dicens: Si fuerit Deus mecum, et custodierit me, cunctorum quae dederis mihi decimas offeram tibi (ibid., 20). Ecce, fratres, historiam succincte percurrimus. Nunc ad aedificationem nostram intelligentiam praecipue moralem in ea perquiramus, et melioris dedicationis typum in his quae gesta sunt aperiamus. Quid enim dedicatio Ecclesiae, nisi illa est fidelis animae sponsio, quae a saeculo recedens se penitus Deo dedicat, et quasi propriam sponsam Christo se copulat, ut ei deinceps tota vacet, et sic ei voto suae professionis obligans tanquam proprium templum Deo se consecrat? Sicut enim in una villa multae hominum domus, et una Dei dicitur, quam ecclesiam vocamus, ita et in populo Dei inter illos qui conjugati sunt, quaelibet anima conveniente voto Deo consecrata proprium ejus habitaculum facta est. Qualem quidem animam Apostolus describens, et ejus praerogativam a caeteris distinguens, ait: Qui sine uxore est, sollicitus est quae Domini sunt, quomodo placeat Deo. Qui autem cum uxore est, sollicitus est quae sunt mundi, quomodo placeat uxori, et divisus est. Et mulier innupta et virgo cogitat quae Domini sunt, ut sit sancta et corpore et spiritu (I Cor. VII, 32, 33). Jacob itaque persecutionem, ut dictum est, primogeniti fratris fugiens, relicta domo parentum peregrinatus, fidelis anima est de saeculo ad Dominum conversa, quae carnalium affectionum ruptis vinculis more Abrahae, de terra sua et de cognatione progreditur, et de domo parentum procedit ad claustrum, illud Psalmistae non solum audiens, verum exaudiens: Audi, filia, et vide, et inclina, etc. (Psal. XLIV, 11), nec non et illud Domini documentum amplectens: Qui non odit patrem suum et matrem, non est me dignus (Matth. X, 37). Primogenitus talis animae frater caro est in unam personam animae conjuncta, et prius in utero formata quam ei anima sit infusa. Cujus quidem carnis tentationes, de quibus scriptum est: Caro concupiscit adversus spiritum (Galat. V, 17), dum fugimus a saeculo recedentes, quasi primogeniti fratris impugnationem vitamus. Et quia haec virtus continentiae et remuneratio saeculi ab adventu Christi, quae ultima aetas est mundi, maxime coepit. Unde Jacobus post solis occubitum, id est in vespere, ad locum pervenit, ubi dormiens requiescat. Hic autem locus claustralis vita est continentum, qui a tumultuosa saeculi vita ad quietem monasticam transeunt, et Marthae sollicitae et circa plurima turbatae tranquillitatem praeferunt Mariae. Quae quidem tranquillitas a Domino nomine lecti, a Sponsa in Cantico nomine lectuli designatur cum dicitur: Erunt nocte illa duo in lecto. In lectulo meo per noctes, etc. (Cant. III, 1). In hoc itaque lectulo dormiturus Jacob, de lapidibus quos intuetur eligit unum, quo supposito capiti suo dormiat, cum anima quaelibet locum sanctae congregationis ingressa, multos circumspicit fideles tanquam lapides vivos et fortes ad omnia toleranda, in summo lapide Christo fundatos; ut eorum scilicet exemplis ad perfectionem instituatur. Sed quia unum Christum omnibus praefert, cui se fidelis anima quasi sponsam copulat, et dedicat, et velut in amplexibus ejus lectulo contemplationis dormit corpore, sed vigilat mente, juxta illud Sponsae: Ego dormio et cor meum vigilat (Cant. V, 2), unus ex universis eligitur lapidibus. Juxta quod et ipsemet de dilecto ait: Electus ex millibus (ibid., 10). Hunc capiti suo supponit ut dormiat, cum totam suae mentis intentionem in eo defigit, ut a curis saeculi penitus quiescat, et tota ei per desiderium inhaereat. Caput quippe principalis pars corporis mentem designat in nobis. Hunc profecto somnum continentium dilectus ille Domini et virgo Joannes specialiter expressit, qui in Dei gremio recumbens, quasi hoc lapide supposito capiti obdormivit. Scalam dormiens Jacob intuetur, quia tanto amplius Scripturam sacram quisque intelligit, quanto ab occupatione saecularium curarum magis quiescit. Scala haec dormienti apposita usque ad coelum porrigitur, quia per doctrinam ipsius de terrenis ad desideranda coelestia sublevamur, et illuc mente conscendimus, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Huic scalae Dominus innititur, et inde nobis loquitur, quia per ejus doctrinam nostris imprimitur mentibus, et de ejus verbis nostras in se mentes erudiens accendit. Hujus scalae, hoc est sacrae Scripturae, quasi duo latera duo sunt Testamenta, quae quidem ad invicem quasi quibusdam gradibus insertis connectuntur, dum per expositiones doctorum rota rotae applicatur, et quod in Veteri fuerat praedictum, in Novo monstratur exhibitum. Angeli per hanc scalam ascendentes et descendentes, sancti sunt praedicatores, quorum unus de se et aliis ait: Quomodo praedicabunt, nisi mittantur? (Rom. X, 15.) De qualibus et per Malachiam dicitur: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem inquirent ex ore illius, quia angelus Domini exercituum est (Malach. II, 7). Ascendunt vero per scalam istam vel descendunt, dummodo in sua praedicatione de natura divinitatis vel secretis coelestibus nos instruunt, modo de assumpta humanitate, vel componendis moribus nostris erudiunt; vel cum modo ad altam continentiae virtutem nos hortantur, modo infirmitati nostrae per indulgentiam nuptiarum consulunt. Terram in qua dormit Jacob ei et semini ejus Dominus promittit, quia terram viventium, cujus desiderio anima contemplativa a terrenis curis quiescit, in remuneratione pollicetur tam ei quam sequacibus ejus, et in hoc proposito ipsam imitantibus. Evigilans de somno contemplationis anima illa, et de illa coelesti habitatione ad sancta studia totius contemplationis oculos reflectens, et quasi homines pariter admonens, ut spe promissae sibi terrae in proposito perseverent: Vere Dominus est, inquit, in loco isto, et ego nesciebam (Gen. XXVIII, 16). Ac si diceret: Qui ubique est per divinitatis praesentiam, hic specialiter inhabitat per gratiam. Pavens quoque: Quam terribilis, inquit, est locus iste! (Ibid., 17.) Terribilem, hoc est summa reverentia dignum esse recognoscit: in quo, ut dictum est, tanquam in spiritali templo, ac sibi penitus dicato, per abundantioris gratiae dona Deus inhabitat. Sed quia multi hanc reverentiam loco deberi recognoscunt, nec tamen illi hanc exhibent, nec illam Apostoli comminationem expavent: Si quis violaverit templum Dei, disperdet illum Deus (I Cor. III, 17), bene praemissum est, pavens, ut quod pavendum esse non dubitat, offendere in eo non praesumat. Et attende quod cum praemiserit: Domus Dei, statim annexuit, et porta coeli (Gen. XVIII, 17). Hic est talis aditus regni coelestis, ex quo sine dilatione de hujus vitae observatione illuc introeatur, nulla videlicet purgatione interposita. Surgit mane Jacob, et lapidem quem supposuerat capiti suo erigit in titulum, ipsumque oleo desuper infuso, more pontificis votum explet dedicationis; quasi in hoc primogenitorum dignitatem quam emerat exercens. Primogenita quippe tunc fuisse dicuntur vestis seu dignitas sacerdotalis, quam primogeniti fratres per benedictionem paternam accipiebant, ut soli inter fratres sacerdotali fungerentur officio. Et a matre vestibus Esau valde bonis indutus fuisse Jacob memoratur. Et nota, sicut Melchisedech sacramenta Ecclesiae antiquiora videntur quam Synagogae; ita in patriarcha Jacob noster dedicationis ritus videtur praecessisse, quia tam altare quam ecclesiam ipsam oleo consecramus. Quod nequaquam in tabernaculo vel templo factum esse legimus. Mane surgit Jacob de loco in quo quiescens viderat visionem, et ejus loci sanctitatem cognoverat, cum anima quaelibet praedicta, peracto jam suae probationis tempore, ad professionem conscendit regulae, experta jam hujus propositi simul ac loci religione; et tunc se penitus Deo dedicans, et proprio voto illi se obligans, spiritalis templi dedicationem in seipsa celebrat. Tunc lapidem, in quo dormierat, erigit in titulum, hoc est oculis suis affigit in signum, quasi nihil aliud ulterius debeat intueri, quia jam facta professione respicere retro non licet, ne cum uxore Lot pereat. Primum ei tamen in imo lapis jacebat, quia non tanto debito ei antea cohaerebat. Erectum lapidem oleo superfuso sibi consecrat, dum toto dilectionis affectu ipsum comprehendens, tot unguentis delinit eum, quot desideriis amplectitur ipsum. Quid autem unguenta, nisi quaedam est recreatio dolorum, et fomenta dolentium? Dolet autem Christus de nobis cum nostra ei conversatio saecularis displicet, et sic eum exasperando, malis operibus contra nos commovemus. Placatur autem penitus, et quasi quibusdam unguentis hic ejus dolor mitigatur, cum a saeculo recedentes totis ei visceribus inhaeremus, et perfectione virtutis nos jam ei penitus copulamus, juxta illud Apostoli: Qui autem adhaeret Deo, unus spiritus est (I Cor. VI, 17). Caute autem ac provide votum faciens Jacob de persolvendis decimis, non de suis viribus, sed de misericordia Dei praesumens, quasi apposita conditione ait: Si fuerit mecum Deus, et custodierit me (Gen. XXVIII, 20), quia ejus gratiae est quidquid boni agimus. Unde et Paulus: Gratia Dei sum id quod sum (I Cor. XV, 10). Et rursum cum dixisset: Plus omnibus laboravi, statim adjecit: Non ego autem, sed gratia Dei mecum (ibid.). Decimas omnium Deo persolvit, qui Decalogum legens in nullo excedit, nec a mandatis Dei, quae per Decalogum illum intelliguntur in aliquo recedit. Quod in semet nobis sic complere concedat, ut quod visibilibus sacramentis exterius actum est, in corporali templo ipse invisibiliter in nobis operando templum nos verius efficere dignetur summus pontifex et rex Jesus Christus, cujus tam sacerdotium quam regnum perseverat in saecula saeculorum. Amen.

SERMO XXIX DE SANCTA SUSANNA, AD HORTATIONEM VIRGINUM. Audistis, charissimae, atque utinam exaudissetis beatam illam sponsae sollicitudinem in Cantico canticorum, ad exhortationem vestram diligenter descriptam. Quae cum diu quaesitum in lectulo dilectum invenire non posset: Surgam, inquit, et circuibo civitatem: per vicos et plateas quaeram quem diligit anima mea (Cant. III, 2). In lectulo dilectum quaerit, et non invenit, cum anima perfecta fatuis virginibus adjuncta opera ipsarum considerans, exemplis earum instrui cupit, quas de continentia carnis in magna virtutum perfectione esse credit. Cum enim etiam ista carnis continentia, et hujus tam ardui propositi observantia paucorum sit, talium vita a tumultu saeculi remota lectulo potius quam lecto comparatur, quia magna quies est a molestiis nuptiarum vacare, et voluptatibus carnis operam non dare. Sed quia non magnum quid hanc continentiam, quae paucorum est, imperiti aestimant, et ideo facile ex charitate sua in elationem simplices trahit, non potest in talibus Christus reperiri, qui superbis resistit semper, et humilibus dat gratiam revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: (I Petr. V, 5). Hoc itaque sponsa conspiciens quasi de lectulo surgit, et egressa circuivit civitatem, quaerens ibi sponsum per vicos et plateas, quem in lectulo reperire non potuit, dum mente foras exiens bonam vitam fidelium intuetur, qui in hoc saeculo tanquam in civitate, quae multos capit, conversantur, et quas imitetur exempla virtutum inde assumit, in quibus per gratiam Domini habitare non desperat. Et quoniam in omni gradu fidelium alii perfectiores sunt aliis, quosdam ibi in plateis, quosdam in vicis reperit, quia quorumdam vita quo altior est in meritis in paucioribus consistit, qui quasi in vicis morantur, qui strictiores sunt quam plateae, quales Job et Susannam legimus, et plerosque alios, qui de magna virtutum perfectione tam viris quam feminis in exemplo sunt positi. Quorum tanto laudabilior vita exstitit, quanto in saeculari conversatione religiosior fuit, et quasi revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: purissimum aurum in fornace non arsit.revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Et quoniam de virtutibus Job, quas diligenter commemorat Scriptura, supervacuum me nunc vobis scribere arbitror, ad Susannam conjugatam, quae vestri ..... minoris propositi et majoris virtutis fuit, stylum converto; ut in ejus comparatione, si quae sacri propositi feminae minus quam noverint habeant, de suo defectu erubescant. Prima vero laus ejus describitur, cum eam pulchram nimis, et timentem Dominum Scriptura commemorat (Dan. XIII, 2). A pulchritudine corporis ad decorem mentis ascendit, juxta illud Gregorii: «A minimis quisque inchoat, ut ad majora perveniat.» Pulchra corpore, sed pulchrior mente, tanto laudabilius haec duo simul, quanto difficilius custodiebat. In altero habebat pugnandi materiam, ex altero cepit victoriae coronam. Ex illo in concupiscentiam ejus exarserunt sacerdotes, ut hoc per constantiam virtutis probaretur, cum morti addicta vitae periculum elegit, ne contagium incurreret corporis, atque ipsum corpus quod appetebatur ad culpam, hostiam offerret immaculatam. Proh dolor! proh pudor! Tot videmus in sacro proposito constitutas adeo deformes, ut, sicut scriptum est, larva non indigeant, quas divinae reverentiae, ac voti sui prorsus oblitas ita libidinis furor exagitat, ut cum ad turpitudinem peragendam gratis aliquos habere nequeant, emere incestuosos cogantur, et quae de forma revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: confidunt, venales sese prostituunt; aut si de mercede diffidunt, ipsas luxuriae sordes quas excipiunt pro mercede sibi constituunt. Adulteras tam leges saeculi quam divinae morte puniendas censuerunt. Quanta autem vindicta in sponsas Christi corruptas exercenda sit, datur intelligi, quibus vix locum eN[)revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Quam severam quoque sententiam de laenis sancti Patres instituerint, ex eorum manifestum est scriptis, quas in fine quoque a communione privarunt. Unde et illud est Eliberitani concilii, cap. 11: «Mater vel parens, vel quaelibet fidelis si lenocinium exercuerit, eo quod alienum corpus vendiderit vel suum, placuit nec in fine communicandam.» Quod si in feminis saeculi adeo lenocinium sunt detestati, quantum in sponsis Christi istud est abhorrendum, ubi proprium Dei templum violatur, et haec ei vindicta specialiter reservatur? revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Si quis, inquit Apostolus, templum Dei violaverit, disperdet illum Deus (I Cor. III, 17). Beata laica, et saeculi non claustri, femina praedicta, hominis potius conjux quam Christi sponsa dicenda, surget in judicio, et condemnabit generationem hanc pessimam; quae ut hominis servaret fidem, elegit interire munda, ne viveret immunda. Unde autem tanto castimoniae zelo succensa, tanto constantiae muro esset munita, subinfertur cum dicitur: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Parentes autem ejus cum essent justi, erudierunt filiam suam secundum legem Moysi (Dan. XIII, 3). De justis parentibus justissima filia nata memoratur, et in communi eorum laude sanctissima studia praedicantur. Quod et beatus Hieronymus diligenter attendens, cum in explanatione Danielis ad hunc locum veniret, ait [Anmerkung] : «Hoc utendum est testimonio ad exhortationem parentum, ut doceant juxta legem Domini, sermonemque divinum, non solum filios, sed filias suas.» Hoc adhuc sacrarum litterarum zelo judaicus populus in ipsis etiam tenebris caecitatis suae plurimum fervens, non mediocriter nostram, id est Christianorum negligentiam accusat. Tanto quippe ardore legem amplectuntur, ut quislibet eorum quantumcunque pauper, quotquot habeat filios, neminem divinas litteras ignorare permittat. Quorum tanto zelo Apostolus maxime compatiens, ait: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Fratres, voluntas quidem cordis mei et obsecratio ad Deum fit pro illis in salutem. Testimonium enim perhibeo illis quod aemulationem Dei habent, sed non secundum scientiam (Rom. X, 1), hoc est magnum fervorem in Deum, ac desiderium in mandatis ejus, quae in lege acceperant, cognoscendis atque implendis, licet in magno persistentes errore, cum haec ad salutem sufficere credant. Aemulatio quippe seu zelus quislibet animi fervor vehemens ad desiderium cujuslibet nuncupatur. Unde et tam bonus quam malus zelus dicitur vehemens, scilicet commotio animi ac sollicitudo ad aliquid agendum. Nulli vero, vel pauci Christianorum sunt, qui evangelicae doctrinae perfectionem tanto studio vel causa amplectuntur, ut ejus desiderio filios suos sacris imbuere litteris curent, sed temporalis tantummodo commodi causa, ut hujus vitae necessaria sibi ipsis vel illis inde provideant, aut de officiis clericorum, aut de habitu monachorum Unde recte ab intentione talium patrum Susannae parentes distinguuntur cum tam in eorum laudibus quam in ipsius Susannae dicitur, quia revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: parentes ejus, cum essent justi, erudierunt filiam suam,revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: etc. Cum essent enim justi, dictum est, non cum essent avari; quia quod isti nunc per avaritiam agunt, illi per religionem egerunt; et amore Dei, non ambitione saeculi, tanquam illud quod scriptum est attendentes: Beatus homo quem tu erudieris, Domine, et de lege tua docueris eum (Psal. XCIII, 12). Quos in hac spe sua nequaquam frustratos fuisse praesentis historiae sequentia clamant, tantam filiae suae describendo perfectionem, quam de divinae legis eruditione provenisse, praecedentia insinuant, ob hoc videlicet commemorata. Quali autem agone matrona mirabilis mirabiliter triumphaverit, perpendite, virgines, ut ex ea discatis qualiter et ipsae dimicare debeatis, et sponsionis votum servare Christo, sicut illa fidem custodivit marito. Comprehendentes igitur eam senes, et ad consensum adulterii cogere nitentes: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Ecce, inquiunt, ostia pomarii clausa sunt, et nemo nos videt. Quamobrem assentire nobis, et commiscere nobiscum. Quod si nolueris, dicemus contra te testimonium, quod fuerit tecum juvenis, et ob hanc causam emiseris puellas a te (Dan. XIII, 20, 21). O caeci caecorum duces, et expertes justitiae judices, nunquid si ostia pomarii sunt clausa, janua coeli nonne est aperta? Frustra hominum conspectum fugitis, qui conspectum Dei fugere non potestis. Hoc illa praecipue attendebat, cum diceret: Melius est mihi absque opere incidere in manus vestras, quam peccare in conspectu Dominirevertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: (ibid., 23). Nemo, dicitis, nos videt. Quid, si Deus? Pudet ab homine deprehendi, et non a Deo conspici? mortem corporis temporalem ab hominibus deprehendi timetis, mortem animae perpetuam non formidatis, cujus comparatione nec illam dici mortem illa profitetur? Sic quippe ait: Si enim hoc egero, mors mihi est; si autem non egero, non effugiam manus vestras (ibid., 22). Mortem utique potius animae quam corporis appellandam censuit; et quia illam plus timuit, utramque pariter evitare meruit. Vos autem e converso, hanc magis quam illam metuentes, a neutra fuistis immunes. Illa judicem Deum plus quam hominem verita, tam divino quam humano judicio liberata, quorum neutrum vos ipsi judices effugere non potuistis. Attendite, sponsae Christi, quid dixerit ac fecerit conjux hominis, et si quis profanus, et Dei prorsus oblitus, consimilem a vobis exegerit turpitudinem, et in tantum etiam fortasse perstiterit ut vim facere praesumat, respicite vestrum maritum non hominem, sed Deum, non Joachim, sed Christum, et intrepida Susanna vestrum unaquaeque dicat: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Si hoc egero, mors mihi est. Latere Joachim fornicatio poterat uxoris, sponsum autem vestrum quis latere potest? Injuriam suam tam ipse, quam gloriosa mater ejus, ac tota pariter coeli curia desuper intuebitur. Quae adeo impudens, adeo insana, ut hunc maxime non erubescat, et expavescat aspectum? Cum quis te falsi nominis ChristiN[)hoc convenire, imo circumvenire tentaverit, sufficit tibi uno te statim responso absolvere: Assentiam tibi in isto, si peragi potest inscio sponso meo, aut si fortiores eo fuerimus, quo ejus offensam minus timeamus. Denique instantibus impudicis senibus, cum vi non posset eos Susanna repellere, ore usaN[)revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: maritus, et quo potest amplius, liberabit citius.revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Egressae itaque de lectulo mente, Susannam in vico requirite, ut quas non invenitis in claustro virtutes, reperiatis in saeculo. Videte quid in secreto comprehensa, quid in publico gesserit accusata. Et quia partem agonis ejus jam diximus, quae restant breviter perstringamus. Deducitur illa, ut dictum est, ad judicium cum parentibus et filiis, et universis cognatis suis. Flebant igitur sui, et omnes qui noverant eam. Consurgentes autem duo presbyteri in medio populi, posuerunt manus suas super caput ejus. Quae flens, suspexit ad coelum. Erat enim cor ejus fiduciam habens in Domino, et dixerunt presbyteri: Cumdeambularemus in pomario soli (Dan. XIII, 33), etc. Et vos itaque, piae virgines, innocentem matronam, et tantam sustinentem injuriam pio prosequimini fletu, ut quo major vestra fuerit compassio, jucundior existat innocentis liberatio. Flebant non solum sui, sed omnes qui noverant eam; non quidem omnes qui ejus laudem audierant, quae nullos aut paucos latere poterat, sed qui rei veritatem multis indiciis experti fuerant. In medium matrona sanctissima trahitur, et innocens pro rea statuitur. Anxius maritus, anxii tam parentes quam filii, et omnes qui noverant eam, quanto pudore confusi, quantis lacrymis perfusi ejus innocentiam deplorarent, quis commemorare vel cogitare non plorando queat? Soli tam naturae quam humanitatis immemores senes in ejus judicium, imo suum potius revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: consurgere ausi, et immundas manus sanctae vertici ejus imponentes tanquam testimonium accusationis in eam dicturi: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Cum deambularemus, inquiunt, in pomario soli, etc. Bene, inquam, dicitis, deambularemus, et soli, qui concupiscentiae stimulis agitati, a Deo pariter et lege jam eratis alieni. Bene autem cum dictum sit: Consurgentes in medio populi, manus suas super caput ejus, statim adjunctum est, quae flens suspexit ad coelum; erat enim cor ejus fiduciam habens in Domino. Quid est quod hucusque cum sui eam deflerent, non est memorata flere, sed tunc tantum cum castissimum ejus caput contingerent manus impudicae? Nunquid tunc primo vel praecipue de periculo timebat vitae? Quod quidem ne suspicemur, mox annectitur: Erat enim cor ejus fiduciam habens in Domino.revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Quamvis enim superius dixisset: Si autem non egero, non effugiam manus vestras, et postmodum dicat: Et ecce morior, cum nihil horum fecerim (Dan. XIII, 43); confisa tamen et secura de salute animae, et gloria palmae, nequaquam tristis erat de transitoria morte, per quam se transituram sciebat ad gaudia perennis vitae. Unde et bene suspicere ad coelum memoratur quo ejus intentio toto desiderio ferebatur. Cur igitur flebat tunc tantum cum ejus capiti manus imponerent illi, ac non potius cum ad mortem duceretur, nisi quod ea quae mortem non timebat, ab obscenis manibus caput suum contingi dolebat, quibus nec inferiores corporis partes tangi consenserat? Audite haec, et intelligite, virgines sacrae, quae corpora quoque vestra tanquam propria Deo templa consecrastis, ut nullo lasciviae tactu haec pollui permittatis, nullo immunditiae sacrilegio violari. revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Si peccaverit vir in virum, Samuel ait, placari ei Deus potest. Si autem in Deum peccaverit, quis orabit pro eo? (I Reg. II, 25.) In virum suum peccare Susanna timuerat, si aliquo lasciviae tactu corpus suum ei dicatum contingi permitteret. Quid igitur sponsae Christi faciendum est, cum quis incestus ad eam accesserit, summam injuriam Deo facturus, si hoc ejus proprium templum aliquod lasciviae contagium praesumpserit? Cui judici nisi summo haec summa injuria; cui nisi cujus est propria vindicanda servatur? Et utique qui ad timorem sui maxime nos adhortans, ait: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animae vero non habent quid faciant; sed potius eum timete qui habet potestatem corpus et animam perdere in gehennam (Matth. X, 28). Ac si aperte dicat: Non est eorum guerra plurimum metuenda, quae in una tantum nostri ac minori parte est, hoc est in corpore, et cito praeterit; sed ea praecipue, quae in utraque parte perenniter saevit. Quam et Apostolus considerans, ingemiscit, dicens: Horrendum est incidere in manus Dei viventis (Hebr. X, 31). Si enim illas, quae torum maritalem maculaverunt, lex divina senserit morte puniendas, quid eas manet quae ipsum Dei templum prostituerint? Nunquid praejudicium illis fecit, quae minus deliquerunt, si majora crimina, et proprii tori maculas expiaverit minore vindicta? Certum est, ut supra memoratus Apostolus ait, in manufactis templis nequaquam Deum habitare, sed magis in illis, qui vera ejus templa spiritalia sunt dicendi. De qualibus ipse quibusdam ait: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Nescitis quia Dei templum estis, et spiritus Dei habitat in vobis. Si quis templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III, 16, 17). Qui autem intra parietes corporalis templi sordes aliquas corporales intuens, non eas statim asportare festinet? Quis sibi fornicari non abhorreat, ac magis illud quam verius animae templum polluere trepidet? Flebat, ut dictum est, Susanna, et fletus ejus causa jam ex parte est exposita, pro contactu scilicet obscenarum manuum, quae nec ad horam sustinere potuit. Flebat utique de praesente, et si diligentius attendimus, non solum corporis contactum, sed et famae futurum flebat detrimentum, cum illi scilicet ad testificandum prorumperent, quorum testimonio plurimum credi providebat, sicut et postmodum Scriptura commemorat, dicens: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Credidit eis multitudo quasi senibus populi, et judicibus, et condemnaverunt eam ad mortem (Dan. XIII, 41). Flebat opprobrium domus suae, nec tam suam calamitatem quam suorum deplorabat anxietatem. Quid enim? quid, inquam? Circumstantes suos, virum, parentes, filios, cognatos, ut dictum est, et omnes qui noverant eam, in summa anxietate positos, et tam innocentiam ejus quam suam infamiam deplorare cernebat. De quorum compassione magis quam de propria passione dolebat; nec tam corporis mortem quam infamiae labem plangebat. Quo enim quaeque castior est, verecundior esse cognoscitur, et castimoniae summum istud est argumentum. Unde bene sicut re, itN[)revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Mulieres in habitu ornato, cum verecundia et sobrietate (I Tim. II, 9), etc. Hinc e contrario scriptum est: revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere (Jerem. III, 3). Heu! quid jam novimus, vel audivimus inter eas, quae per habitum sanctum Deo mentiuntur, non solum turpitudinem carnis incurrere, sed nec infamiae notam abhorrere. Quibus hoc ipsum pro gloria videtur, quod Christo dedecorato amasiae hominum, imo detestanda scorta daemonum praedicantur. A quibus si nonnulla munuscula quandoque suscipiunt, tam Christi quam sui oblitae miserandam mortem suam, cum summo dedecore sui quibus audent ostentant, quasi non parvi se aestimantes, quae se aliquibus vendere possint; plura tamen fortassis largiturae quam accepturae. Paucos quippe emptores reperiunt et magis damnum quam lucrum conspiciunt; et quae minus appetuntur merces, facilius omnibus exponuntur, et publicatae citius obtinentur.revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Ut autem a proposito [ad propositum] revertamur, et de summa ignominia Christi ad laudem feminae saecularis redeamus, cum falso testimonio senum populus credidisset, et eam ad mortem condemnassent, exclamavit voce magna, et dixit: Deus aeterne, qui absconditorum es cognitor, qui nosti omnia antequam fiant, tu scis quoniam contra me falsum tulerint testimonium, et ecce morior, cum nihil horum fecerim (Dan. XIII, 43). In judicio prius constituta, cum illi in accusationem ejus testificarentur, non loqui, sed flere, et in coelum suspicere narratur, ut ejus patientia primum probaretur quam et in Christo propheta praedixerat his verbis: Tanquam ovis ad occisionem ducetur, et quasi agnus coram tondente se obmutescet, et non aperiet os suum (Isa. LIII, 7). Exspectabat ibi tacita damnationis suae sententiam, et tacens hominibus, soli Deo fletu loquebatur. Nunc vero damnationis accepta sententia, ad excusationem sui, non liberationem, suam innocentiam protestata, famae potius quam vitae decrevit consulere, et suos saltem de morte sua minus sollicitos redN[)sunt solliciti, quanto se magis ad divinum judicium propinquare trepidant. Bene autem dicitur exclamasse voce magna, non quae solum aures hominum tetigit, sed quae ad piissimas aures Dei perfectius venit, nec tam terram quam coelum replevit. Quod statim subsecutus indicat effectus, cum dicitur: Et exaudivit Dominus vocem ejus (Dan. XIII, 44). Quam, obsecro, vocem ejus audivit, imo, ut audistis, exaudivit? Quid enim oravit unde meruit exaudiri? Tu, Domine, inquit, omnia nosti antequam fiant; tu scis quam falsum contra me tulerint testimonium. Nunquid orando adjecit ut liberaretur a poena quam non meruerat ex culpa? nequaquam id rogare decreverat, quae sic se ad vitam transire magis quam mori attendebat, nec tam de morte quam de infamia propulsanda curabat, ut suis potius quam sibi consuleret. Dominus autem, cui conscientia magis quam lingua loquitur, non solum ab infamia, verum etiam a morte ipsam liberare non differens, in eo vocem ejus exaudivit, quod confessionis suae veritatem certis indiciis comprobavit. Unde et subditur: Cumque duceretur ad mortem, suscitavit Deus spiritum sanctum pueri junioris, cui nomen Daniel (ibid., 45). Spiritum, inquit, potius quam corpus suscitavit, cum aetatem pueri junioris mirabiliter exaltavit, ut Spiritus sanctus, qui in eo jam erat per gratiam, per prophetiae cognosceretur efficaciam; et per virginem puerum pudicitiae defensorem impudici senes judicati damnarentur. Ex qua quidem spiritus suscitatione ad pudicae, ut dictum est, defensionem matronae, et condemnationem impudicorum senum, id non immerito puerum hunc meruisse credimus, ut perpetuae virginitatis florem obtineret. Hinc quoque non incongrue credimus in tantam puerum famam ex hoc tam mirabili judicio suo crevisse, ut ipse quoque Nabuchodonosor, qui eum captivaverat, cum caeteris eum praecipue toti terrae suae quasi judicem praeficeret. Exclamavit autem voce magna, et dixit: Mundus ego sum a sanguine hujus. Et conversus omnis populus ad eum, dixit: Quis est iste sermo quem locutus es? Qui cum staret in medio eorum ait: Sic fatui, viri Israel, non judicantes, neque quod verum est cognoscentes, condemnastis filiam Israel? Revertimini ad judicium, quia falsum testimonium locuti sunt adversus eam. Reversus est ergo populus cum festinatione (ibid., 46-48). Quod vero tam mirabile, vel tam divinae virtutis manifestum signum, ut tam cito ad unius pueri subitam increpationem totus subsisteret populus, et eo diligenter audito, ad judicium festinanter rediret? Quid in eo cernebat, quem aetas parvulum monstrabat et despicabilem, nec omnino ad tantum negotium sufficientem ostendebat? Profecto non est ambigendum eum quo repletus est, spiritum aliquo manifesto signo in eo esse visum, et quiddam divinum in vultu ejus vel habitu apparuisse, sicut de Domino creditur, cum ipse solus omnes pariter tam ementes quam vendentes de templo ejiceret. Reverso autem ad judicium populo, quam constanter, quam sapienter judex senum puer, imo in puero Spiritus sanctus loquatur audiamus: Separate eos ab invicem procul, et dijudicabo eos (ibid., 51). Et primo quidem graviter increpando atque arguendo eos dixerat: Sic fatui, filii Israel, non judicantes, neque quod verum est cognoscentes, etc. Quae est ista, obsecro, confidentia ejus, qui non solum puer, sed et junior memoratur, ut unus duos tam acriter arguat, tam publice puer increpet seniores, et tam cito judicium ipse consummet? Audistis pueri constantiam, sed miramini prudentiam, de qua in examinandis testibus universa per orbem Ecclesia sumpsit auctoritatem. Puer erat, et captivus, etiam Ecclesiae legem non scripto, sed facto promulgabat. Quid est, puer, quod audes praesumere, et supra aetatem pueri, et non trepidas dicere: Dijudicabo eos? (Ibid.) Dic saltem: Dijudicabit eos Dominus. Sed quia, ut ait Apostolus, Qui adhaeret Deo unus spiritus est (I Cor. VI, 17), secure profiteris quod per divinum agatur, per tuum fieri spiritum; praesertim cum et Veritas dicat: Non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. X, 20). Quid interim agis, o Susanna? quanta subsistis admiratione suspensa! quod a puero speras auxilium, quae per commune damnaris judicium? Sed quia scriptum legisti de tuo et omnium Salvatore: Puer natus est nobis (Isa. IX, 6), etc., ne diffidas eum te per hunc puerum salvare, quem ut omnes salvet puerum fieri credideras ex lege. Non attendas pueri aetatem, sed praesidentem puero Deitatem, de cujus potentia scriptum meministi: Dixit, et facta sunt; mandavit, et creata sunt (Psal. XXXII, 9). Confidens Domino, atque omni auxilio destituta praeter divino, illud Apostoli jam in te completum experiris: Si Deus pro nobis, quis contra nos? (Rom. VIII, 31.) Filia Juda, ut ipse Daniel profitetur, et de regio sanguine clara, atque Dominicae stirpi per cognationem conjuncta, quem fueras habitura cognatum, jam in agone tuo praesentis propitium; ut quod speras de salute animae, jam experiaris in corporis liberatione, ut ex beneficio minori certior reddaris de majori, et de perceptione amplioris gratiae ei semper studeas deservire. Audistis, virgines et sponsae Christi, virtutem laicae conjugatae, quam a vobis de lectulo, ut diximus, foris egressis voluimus conspici, ut eam scilicet imitantes, sponsum vestrum reperiatis in vico, quem fortassis non habetis in claustro. Audistis, et vos, tam presbyteri quam clerici, judicium vestrum, qui circa sponsas Dei aliqua de causa conversantes, vel eis familiaritate qualibet adhaerentes, tanto a Deo longius receditis, quanto eis turpiter amplius propinquatis. Maculare hominis torum praesumentes presbyteri, dignam, ut dictum est, mortis sententiam exceperunt. Quid eos maneat perpendite, qui proprium Dei lectum non verentur polluere. Cum apud ipsas missarum solemnia celebratis, vel ad infirmas venire cogimini, saepe, ut audio, earum ori hostias porrigitis manibus illis, quibus ipsarum nates vel obscenas partes contrectare soletis. Si corruptis monialibus vix a sanctis Patribus remedium indulgetur, quid de ipsis sentiendum est corruptoribus? Quorum sexus quo naturaliter est fortior, tanto et eorum lapsus damnabilior. Ac ne prolixitate tam abhorrendae maculae finem nostri foedemus sermonis, sufficit utrisque suum nos proposuisse judicium, et de propositae historiae judiciis a minori ad majus traxisse argumentum. Dominus ipse, sorores charissimae, qui sicut audistis, cubile hominis servavit immaculatum, proprium quem ei consecrastis lectum custodiat incontaminatum, et longe a vobis releget fornicationis spiritum; et qui sancti propositi vobis inspiravit voluntatem, ipse perseverandi tribuat facultatem. Amen.

SERMO XXX DE ELEEMOSYNA, PRO SANCTIMONIALIBUS DE PARACLITO. Inter universas Domini parabolas, fratres, illa praecipue de villico iniquitatis ad eleemosynae fructum nos invitat. Qui cum villicationis suae rationem reddere domino non sufficeret, hoc novissimum habuit consilium, ut de pecunia domini sui, et de redditibus ipsius villae cui praeerat, quos ipse antea in seipso prodigus consumpserat, amicos sibi praepararet, qui cum expulsus a domino suo fuisset, eum susciperent beneficiorum ejus memores. Factum est itaque, ut cum ipsius villae redditus colligeret, de rebus domini sui in tantum aliis largus existeret, ut ei qui centum cados olei debebat, quinquaginta condonaret, id est dimidietatem, et ei qui centum coros tritici, viginti remitteret, octoginta scilicet accipiens. Et sic in eo completum est illud vulgare proverbium: «De alterius corio largae corrigiae.» Quo audito, dominus ejus, qui eum a villicatione, hoc est a praepositura illa villae removere decreverat, laudavit ipsum villicum iniquitatis, qui videlicet inique eum pecunia sua defraudaverat, quod prudenter fecisset, de alieno videlicet aere sibi amicos comparando. Quam quidem parabolam suam Dominus Jesus tali fine concludens ait: quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad RomanosEt ego dico vobis, facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanos (Luc. XVI, 9). Ecce ipsum villicum Dominus dicit iniquum, qui inique scilicet dominum suum pecunia sua defraudaverat, et ipsam mammonam, id est pecuniam iniquitatis appellat, tanquam Domino fraude subreptam. Et tamen hanc ipsius villici sive mammonae iniquitatem [Anmerkung] excusat providentia villici, quae laudatur in amicis scilicet sibi comparatis; ut hinc maxime colligatur quanta sit eleemosynae virtus, quae de male etiam acquisitis, et inique domino subreptis, aeterna coelestis mansionis habitacula nobis promeretur. Quicunque enim in hac vita possidet aliquid, quasi villicus summi regis est, nec sua sunt quae habet, sed a Domino sibi commissa tanquam procuratori et ministro. Quas quidem res Domini sui ita debet administrare, ut inde necessaria vitae habeat, et quae superfuerint Domino reddat. Inique vero agit et fraudulenter, si ultra necessaria sua quidquam retinet, et non de residuis ipsum Dominum in pauperibus pascit et vestit, sicut ipsemet ait: quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad RomanosAmen dico vobis, quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis (Matth. XXV, 40). Divina autem inspirante gratia, tunc apud dominum suum se defamari villicus intelligit, quod non videlicet domini sui fidelis exstiterit dispensator aut procurator, quando peccatis obstinaciae suae, et avaritiae, et clamore pauperum, quibus subvenire, et sua illis reddere noluit, se apud Deum graviter accusari recogitat, et eos sibi inimicos fecisse, quos amicos debuit comparasse. Attendit etiam se a villicatione removendum esse, cum ejus rationem Domino non sufficiat reddere, quia hoc ipsum est villicationem amittere, fructum de administratione rerum terrenarum apud Deum non obtinere. Quem tanto amplius quisque debet timere, et de reddenda ratione sollicitior esse, quanto sibi ab eo plura recognoscit commissa esse. Cum enim augentur dona, rationes etiam crescunt donorum. Quod quidem attendens villicus providus et prudens, quem dominus suus multis praefecerat, praeparat sibi amicos, qui se a domino exclusum recipiant. A Domino se excludendum judicat, cum in se non recognoscit unde Deo placeat, attendens quam terribile quid de quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanosdivite Dominus alibi dicat: quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad RomanosFacilius est camelum intrare per foramen acus, quam divitem in regnum coelorum (Matth. XIX, 24). Ut ergo illic per alios introeat, amicos sibi illos comparat, quorum ipsum est regnum, ipsa Veritate sic attestante: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V, 3). His ergo communicat sua terrena, ut illi sua ei communicent coelestia. Audi Salomonem, et exaudi plus quam Salomonem, quia redemptio animae viri, propriae divitiae (Prov. XIII, 8). Et Dominus ipse Jesus Christus: Date, inquit, et dabitur vobis. Date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis (Luc. XI, 41), quia sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna exstinguit peccatum (Eccle. III, 33). Valde contraria sunt, fratres, ignis et aqua, quibus Dominus eleemosynam comparat et peccatum. Ille inter elementa calidissimus est, haec frigidissima est. Et scitis, fratres, quia charitas, quae nos, juxta Apostolum, spiritu ferventes facit, igni merito comparatur. De quo quidem igne Veritas ait: quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad RomanosIgnem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat? (Luc. XII, 49.) Ac si aperte dicat: Quid aliud veni quaerere in mundum, nisi ipsum flamma dilectionis accendere? Peccatum autem quod per invidiam ejus intravit in orbem terrarum, qui frigidas hominum inhabitat mentes, sicut scriptum est: Ponam sedem meam in aquilone (Isa. XIV, 4), id est praeparabo mihi regnum in cordibus hominum igne charitatis carentibus, recte per aquam frigidissimum elementum designatur. Cum autem charitas in Deum ferveat semper, maxime illa fervere cognoscitur, quae per compassionem fraternam in eleemosynis exhibetur. Unde et per excellentiam quamdam ipsa eleemosynae largitas quasi proprio jam vel speciali nomine charitas vocari consuevit. Sic e contrario obduratio mentis in pauperes maxime frigidam mentem esse convindit, et ab omni charitatis igne privatam, sicut scriptum est: quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad RomanosQui enim non diligit proximum quem videt, Deum quem non videt quomodo potest diligere? (Joan. IV, 20.) Bene itaque hanc obstinationem animi frigidissimo comparavit elemento, sicut illam benignitatem calidissimo. Hujus itaque benignitatis effectum pauperibus exhibentes, a regno diaboli recedimus, et in regnum Christi transferimur. Sicut ab aquilone pandetur malum, ita Deus ab austro veniet. Inde enim venire quisque habet, ubi inhabitat. Et diabolus, qui malorum actor est, in frigidis habitat mentibus, quae per aquilonem, frigidissimum ventum, intelliguntur; et Deus in his quae charitatis igne sunt succensae, quas bene auster, qui calidissimus est, designat. quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanos Ad has sibi mentes parandas ipse in Canticis sponsus dicit: Surge, aquilo, et veni, auster, et perfla hortum meum, et fluant aromata illius (Cant. IV, 16). Hortus Domini sancta est Ecclesia, quam excolit et irrigat doctrinis et exhortationibus sanctis. Hic hortus habet duo aromata, id est pretiosa sancti Spiritus unguenta, quorum altero Deum, altero proximum quasi ungere dicitur, Dei videlicet, ac proximi dilectionem, quia per illam proprie Deum in seipso tangit, et ad ipsum toto se desiderio suspendit, et per istam ad procurandas proximi necessitudines se inclinat atque demittit. Ab hoc horto surgit recedendo aquilo et venit auster, quando frigida prius hominum corda charitatis accenduntur flamma. Perflando auster sentitur, et charitas per eleemosynam exhibetur. Est auster, sed nondum flat, charitas, mente concepta, nondum in opere exhibita. Tum autem flatu suo educitur atque sentitur, dum in opere necessitatibus proximorum quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanosexhibetur. Tunc aromata, quae prius in mente quasi recondita latebant, fluunt, cum tam Dei quam proximi dilectio visibili effectu operum exhibetur. Tum aromata fluentia pariter fragrantiam suam dilatant, quando impensae charitatis bonus odor ad multorum veniens notitiam, multos aliorum exemplo ad bonae operationis imitationem trahit. quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanos Ecce, fratres hic congregati, hortus Dei esse debemus. Oremus ipsum Dominum horti, ut ad ejus imperium surgat aquilo, sicut exposuimus, et veniat in eum auster perflans ipsum, ut fluant aromata; ut vestra videlicet charitas pauperibus impensa, non solum vos Dominus lucretur, sed exemplo vestro alios eiN[)de mammona iniquitatis amicos, ut cum defeceritis, recipiant vos. Est enim mammona iniquitatis, est et pecunia aequitatis, id est justitiae. Iniquitatis est, quae inique Domino fraudata, cum pauperibus debuerit erogari, tot pauperes ut homicida peremit [ quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanosleg. peregit], quos sustentare potuit. Unde Hieronymus in Epistolam Pauli ad Romanos [Anmerkung] : «Nam si viderit illum fame periclitari, nonne ipse illum occidit, si illi cum affuit non dedit victum? Quicunque enim in necessitate succurrere morituris potest, si non fecerit, occidit.» Augustinus contra Faustum: «Itaque si occurras in eum famelicum qui mori possit, nisi cibam porrigendo subvenias, jam tu homicida teneberis lege Dei, si non dederis.» Leo papa in Sermone secundae Dominicae Quadragesimae: «Quisquis enim pascendo hominem servare poteris, si non paveris, occidisti.» Nobilis quoque gentilis Seneca, et naturali praeditus lege, hoc quoque diu ante in proverbiis suis sanxerat, dicens: «Qui succurrere perituro potest, cum non succurrit, occidit.» Quantum hic, fratres, nobis periculum indicitur, si sic pauperes membra Christi avaritia nostra interficit, imo ipsum iterum in membris suis Christum occidit? Ipse quippe de his omnibus, quae his pauperibus fiunt, per semetipsum loquitur: Quod uni ex miminis meis fecistis, mihi fecistis (Matth. XXV, 40). Etiam in coelo consistens persecutori suo clamat, dicens: Saule, Saule, quid me persequeris? (Act. IX, 4.) Ipse propter pauperes suos semel occisus est, nos eum adhuc quotidie in ipsis pauperibus interficimus. Prior ejus illa occisio, per quam redempti sumus, fructuosa nobis fuit, haec autem solummodo damnosa. Suscepit Judas mammonam iniquitatis, ut Christum traderet. Nos mammonam retinentes iniquitatis, ipsum interficere non cessamus. Accusamus Judam, quod eum propter pecuniam semel tradidit. Non accusamus nos, quod per pecuniae cupiditatem eum quotidie quasi iterum crucifigentes interficimus. Transferamus, fratres, istam mammonam iniquitatis in mammonam aequitatis atque justitiae, de qua scriptum est: Dispersit, dedit pauperibus, justitia ejus manet in saeculum saeculi (Psal. CXI, 9). Illa est mammona aequitatis, id est pecunia justitiae, quam virtus justitiae fideliter dispensat, sicut illa est iniquitatis quam avaritiae defraudat iniquitas. Ne putetis, fratres, cum haec pauperibus impenditis, vos eis vestra dare, sed sua reddere. Quidquid enim supra necessaria vitae retinetis, ipsorum sunt, et per rapinam sua violenter occupastis, quibus ablatis eos interficitis. Unde Gregorius in Pastorali [Anmerkung] : «Ea, inquit, de qua sumpti sunt, cunctis hominibus terra communis est, et idcirco alimenta quoque communiter omnibus profert.» Incassum se ergo innocentes putant, qui commune Dei munus sibi privatim vindicant, qui cum accepta non tribuunt, in proximorum nece grassantur. Nam cum qualibet necessaria indignantibus ministramus, sua illis reddimus, non nostra largimur. Justitiae potius debitum solvimus, quam misericordiae opera implemus. Unde et Veritas cum de misericordia caute exhibenda loqueretur, dixit: Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus (Matth. VI, 1). Et Psalmista: Dispersit, dedit pauperibus, justitia ejus manet in saeculum saeculi (Psal. CXI, 9). Est enim justitia, quae unicuique reddit quod suum est. Cum autem pauperibus sua restituimus, maxima est adhibenda discretio, ne scilicet quod alterius est alteri demus, aut cui magis debemus, minus demus. Est enim discretio mater omnium virtutum. Etsi recte offeras, sed non recte dividas, peccasti. Et omnia lex immunda censet animalia, quae non ruminant, et non findunt ungulam. Non enim infidelibus deneganda est misericordia sed maxime fidelibus impendenda, juxta quod scriptum est: Maxime autem ad domesticos fidei (Galat. VI, 10), si tanta sit largitas stipis porrigendae. Sed Apostolus docet faciendam quidem ad omnes eleemosynam, sed maxime ad domesticos fidei. De quibus et Salvator loquebatur: Quos recipiant in aeterna tabernacula (Luc. XVI, 9). Sed inter etiam ipsos fideles pauperes multa est differentia, cum alii pauperes mundi sint necessitate, alii pauperes Dei propria voluntate; de quibus dicitur: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V, 3). Quod et praedictus doctor diligenter attendens, consequenter adjecit: «Nunquid et isti pauperes, inter quorum pannos et ingluviem corporis flagrans libido dominatur, possunt habere aeterna tabernacula, qui nec praesentia possident nec futura? Non enim simplices pauperes, sed pauperes spiritu beati appellantur, id est ut ei tribuat qui erubescit accipere, et cum acceperit dolet metens carnalia, et seminans spiritualia.» Sed inter ipsos iterum, qui Dei potius quam mundi pauperes sunt, nonnulla est differentia, cum alii plus egeant, alii minus. Hi quidem, qui saeculo penitus abrenuntiantes apostolicam imitantur vitam, veriores sunt pauperes et Deo propinquiores. Sed sunt hujus professionis non solummodo viri, sed etiam feminae, quae cum sint fragilioris sexus, et infirmioris naturae, tanto est earum virtus Deo acceptabilior atque perfectior, quanto est natura infirmior, juxta illud Apostoli: Nam virtus in infirmitate perficitur (II Cor. XII, 9). Istae cum, terrenis conjugiis vel carnalium voluptatum illecebris spretis, sponso immortali se copulant, sponsae summi regis effectae, omnium ejus servorum efficiuntur Dominae. Quod diligenter attendens beatus Hieronymus cum ad unam harum sponsarum Eustochium scriberet, ait: «Haec idcirco, domina mea Eustochium, dominam quippe debeo vocare sponsam Domini mei.» Quod si tantus Ecclesiae doctor veraciter profiteri non erubuit, et vos eas dominas vestras rebus ipsis magis quam verbis recognoscentes, ne differatis earum inopiae subvenire, et vos longe amplius domini vestri sponsis debere quam servis, et eas apud sponsum proprium plus posse quam servos agnoscatis. Inter ipsas quoque sanctimoniales haec in eleemosynis adhibenda est discretio, ut quae majori paupertate sunt oppressae, majori subsidio sustententur. Sunt enim monasteria feminarum sicut et monachorum antiquitus a potentibus saeculi fundata, vel copiosis possessionibus ditata. Hoc vero monasterium noviter constructum, nec a divite quodam fundatum est, nec possesionibus ditatum. Quod tamen in divinis officiis, et disciplina regulari non minori studio perseverare quam caetera Dei gratia novimus. Sed novella ejus adhuc et tenera plantatio vestris, ut crescat, colenda est eleemosynis. Eligendi vobis sunt pauperes, et eleemosyna qua regnum coelorum emere vultis, non temere cuilibet porrigenda; sed sudet, sicut scriptum est, eleemosyna in manu tua, donec invenias qui dignus sit, donec tibi occurrat ubi eam possis bene collocare, quam in pretio tantae rei vis ponere. Considerandi sunt pauperes, qui te possint meritis suis et orationibus illuc introducere; quia stultum est ab illis aeterna tabernacula sperare, qui ut ea obtineant minime seu parum laborant, qui coactione magis quam voluntate sunt pauperes, rebus potius quam spiritu, inviti potius quam spontanei. In carcere eram, Dominus inquit, et venistis ad me (Matth. XXV, 36). Nonnulla misericordia est eis etiam subvenire, qui in carceribus hominum inviti tenentur; sed maxima est his subvenire, quae se sponte Domini carceribus in perpetuo mancipaverunt, donec sponso occurrentes cum ipso intrent ad nuptias, sicut ipsemet sponsus asserit dicens: Et quae paratae erant intraverunt cum eo ad nuptias (ibid., 10), ut illuc videlicet quasi uxores assidua cohabitatione fiant, quae hic exstiterunt tanquam sponsae. Ad quam quidem coelestium societatem nuptiarum et aeterna tabernacula, ipsae vos meritis et intercessionibus suis sponsae secum introducant, ut illic per eas percipiatis aeterna, quae hic a vobis suscipiunt temporalia, praestante ipso earum sponso Domino Jesu Christo, cui est honor et gloria, per infinita saeculorum saecula. Amen.

SERMO XXXI IN NATALI SANCTI STEPHANI, VEL CAETERORUM DIACONORUM, QUI AB APOSTOLIS DERIVATI SUNT OBSEQUIO SANCTARUM VIDUARUM. En lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt ex fortissimis Israel, omnes tenentes gladios, et ad bella doctissimi. Uniuscujusque ensis super femur suum propter timores nocturnos (Cantic. III, 7). Quam gloriosus et quam pretiosus, fratres, iste sit lectulus Salomonis, cui tam diligens custodia tot et tantorum virorum sic praeparatorum, sic armatorum deputatur, mirari magis quam eloqui possumus. Quid in noctibus rex tantus metuebat, qui ex ipso quoque nomine suo, quantam sit adeptus pacem, insinuat? Quid, inquam, in noctibus potius quam in diebus verebatur, ut tanta custodiae providentia lectulum suum ambiente muniret? Cur haec denique quies ejus lectulo magis quam lecto comparatur? Lectum quidem in Evangelio legimus duos in se continentem, quorum alterum assumi, et alterum relinqui Veritas testatur. De lectulo autem, qui in hoc Cantico canticorum saepius memoratur, nihil tale dicitur; nec quisquam in eo quiescens relinqui perhibetur. Lectus itaque qui major est, et multos capit, quorumlibet continentium vitam designat. Hi namque quo amplius ab inquietudine saecularium curarum sunt remoti, nec conjugalibus molestiis impliciti, ampliori quiete fruuntur. Sed quia et inter virgines nonnullae fatuae inveniuntur quae a sponso clausa janua repelluntur, et multi post sacrum propositum apostatantur et ob hoc assumi a sponso non merentur, derelinqui dicuntur. Lectulus vero, qui arctior est et paucos capit, sanctae continentiae quietem exprimit, cujus vitae perfectio Deo se arctius astringit, et quasi cum eo unus spiritus fit. Talium vita Deo penitus vacans, atque illi soli dedita, sponsae nomine recte censetur, sed tunc rectius et specialiter, cum tanta virtus in feminis praeminet, quae, virili copula spreta, et contemptis voluptatibus, Christum sibi pro marito proposuerunt: non solum virgines, ut Maria, sed etiam viduae, sicut Anna, et quae abrenuntiantes saeculo, apostolico adhaerebant collegio. Quas denique apostoli tanto pietatis amore sunt amplexi, ut, cum crescente numero fidelium ipsi jam ut antea mensis earum non sufficerent ministrare, septem huic officio diaconos, id est ministros deputaverint, quibus earum necessitudini diligenter providentibus, ipsae spiritali lectuli quiete fruerentur ampliore. De quorum quoque numero, sicut et de coetu apostolico diabolica tentatione uno cribrato et ventilato, sex tantum diaconi hujus viri Salomonis lectuli custodes, et tanquam excubiae nocturnae remanserunt. De quibus nunc dicitur: En lectulum Salomonis, etc. Ac si patenter diceretur: Jam in hac incarnati Verbi manifesta foederatione veri Salomonis lectulum sexaginta viri fortes diligenter ambiendo et circumspiciendo protegunt, ne quo diabolicae tentationis adulterio violetur, ne quo carnalium voluptatum contagio maculetur, aut curae mundialis tumultibus inquietetur. Sexagenarius numerus constat ex senario atque denario, quia sexies decem sexaginta fiunt. Sex autem illi diaconi tam senarium in numero suo habuerunt, quam in perfectione et custodia mandatorum Dei, quae per Decalogum legis designantur, denarium tenuerunt. Sic igitur in eis senario atque denario pariter conjunctis, recte sexaginta fuisse perhibentur. Fortes praecipue, nec in carnalibus remissos voluptatibus esse oportuit, qui sanctarum castimoniae feminarum custodes praepositi. De quorum collegio ille solus expelli meruit, qui zelo pulchrae conjugis suae nimium accensus, nec ab hac concupiscentiae carnalis infirmitate vel correptus destitit, sed vehementis doloris vesania commotus, tam illam suam, de qua corripiebatur, quam caeteras feminas publicari censuit. Quem adeo detestandum apostoli decreverunt, ut in locum ejus neminem judicarent substituendum, sicut in Mathia Judam restauraverunt (Act. I, 26). In omni quippe religionis conventu tolerabilior avaritia videtur, et minoris infamiae, quam turpitudo luxuriae, et maxime in devotis feminis. Haec labes est detestanda, et ab eis penitus semovenda. Expulso denique illo misero et tam infirmi animi Nicolao a praedicto illo diaconorum forti consortio, mysticus ille quem diximus sexagenarius numerus recte est conservatus. Ex fortissimis Israel hi sunt diaconi electi, quia ex discipulis Christi mira continentiae et abstinentiae virtute praeditis sunt assumpti. Unde gladiis armati et ad bella doctissimi describuntur, quia doctrinis instructi divini verbi, qui gladius spiritus nuncupatur, quaelibet antiqui hostis tentamenta cum hoc gladio resecabant, et tam continentiae quam abstinentiae clypeis muniti ignea tela illius nequissimi quasi quodam umbone valido repellebant. Qui etiam in qua sui parte gladios praecipue gestarent provide est determinatum, cum subditur: Uniuscujusque ensis super femur suum (Cant. III, 8). Qui enim sanctimoniae praeerant feminarum, et praedictum miserum de concupiscentia carnis damnatum a consortio suo moverant ejectum, ab hoc sibi vitio maxime providebant, et incentiva libidinis continentiae gladio a se maxime resecabant. Unde et bene super illam corporis partem enses habere describuntur, ubi sedem luxuriae constat esse tanquam propriis partibus libidinis. Quod diligenter maximus ille Christianorum philosophus Origenes attendens, corporali quoque gladio in semetipso usus, manus sibi inferre sustinuit, quo sine suspicione infamiae ad mulieres quoque instruendas liberum accessum posset habere. Ex primo quoque Dialogorum beati Gregorii libro [Anmerkung] didicimus venerabilem Equitium abbatem, ut feminarum quoque monasteriis praeesse deberet, ab angelo per visum ita spiritaliter eunuchizatum esse, ut incentiva carnis quibus primo graviter incestabatur, sic in eo penitus exstinguerentur ac si omnino deinceps viveret sine sexu. Sunt qui super femur alienum potius quam super suum gladium habent, cum aliqui non tam bene viventes quam praedicantes, aliorum incestuosam vitam magis corrigunt quam propriam. Timores nocturni sunt sollicitudines sanctorum de quibuslibet diaboli vitandis insidiis. Tanquam enim in tenebris omnis insidians latet, et perfecti quilibet, qui jam manifesta vicerunt tentamenta, de his superest ut cogitent quae magis sunt occulta, et difficilius deprehendi possunt. Unde et secundum veterem Ezechielis translationem, ut beatus meminit Gregorius, sancta illa quatuor animalia oculos in dorso habere dicuntur. Quod ipse diligenter exponens, ait [Anmerkung] : «Et haec quidem vitia quae virtutibus finitima sunt, majori sollicitudine consideranda sunt, ne per speciem fallant.» Et post aliqua [Anmerkung] : «Ea enim quae in facie sunt, saepe etiam peccatores custodire solent. Justi autem quia se et in eis custodiunt quae in promptu et in facie non videntur, in dorsis oculos habent; quia et ea quae in oculis sunt discutiunt, et ab his se custodiunt quae latent.» Pensate itaque, dilectissimae sorores, quam obsequii vicem his tam egregiis ministris referre debeatis, et tanto majori devotione natalitia ipsorum celebrate, quanto fidelibus his viris dispensatoribus amplius estis obnoxiae. Perpendite et quanto vos honore divina gratia sublimaverit, qui vos primum suas et postmodum apostolorum habuit diaconas, cum tam illis quam istis sanctis viduis de suis facultatibus constet ministrasse. Unde et ipsas tam diaconas quam diaconissas appellare doctores sancti consuevere. De quarum etiam mensis ordo diaconatus in praedictis viris incoeptus, ad dominicam altaris mensam postmodum est translatus; ut qui diaconarum fuerant diaconi, nunc levitae efficiantur Christi. Quibus pariter et feminas in hoc diaconatus ordine ab Apostolo conjunctas esse, doctores sancti multis profitentur in locis. Qui ad Romanos Epistolam scribens: Commendo, inquit, vobis Phoeben sororem nostram, quae est in ministerio Ecclesiae, quae est Chencris (Rom. XVI, 1). Quem quidem locum Cassiodorus in hujus Epistolae commentariis suis exponens: «Significat, inquit, diaconissam fuisse matris Ecclesiae, quod in partibus Graecorum hodie usque peragitur, quibus et baptizandi usus in Ecclesia non negatur.» Hinc et Claudius ita meminit: «Hic locus apostolica auctoritate docet etiam feminas in ministerio Ecclesiae institui, in quo officio positam Phoeben apud Ecclesiam, quae est Chencris, Apostolus magna cum laude et commendatione prosequitur.» Hieronymus quoque illum Apostoli locum ad Timotheum scribentis exponens, dicit [Anmerkung] : «Adolescentiores autem viduas devita in ministerio diaconatus praepoponere, nec malum pro malo detur exemplum.» Idem quoque apostolus, cum supra in eadem Epistola post episcopos etiam diaconorum vitam ordinaret, institutionem quoque diaconarum illis conjunxit, dicens: Diaconos similiter pudicos, non bilingues, non multo vino deditos, non tempore lucrum sectantes, habentes mysterium fidei in conscientia pura. Et hi autem probentur primum, et sic ministrent nullum crimen habentes. Mulieres similiter pudicas, non detrahentes, sobrias, fideles in omnibus. Diacones sint unius uxoris viri, qui filiis suis bene praesint, et suis domibus (I Tim. III, 10-12), etc. Ubi et illud notandum est, quod quemadmodum hoc loco diaconos quoque, sicut episcopos, unius uxoris viros approbat, ita et postmodum diaconissarum ordinem instituens, eas etiam unius viri uxores maxime commendat: Vidua, inquit, eligatur non minus sexaginta annorum, quae fuerit unius viri uxor (I Tim. V, 9), ut videlicet tanto sit ad sui ordinis administrationem idoneior, quanto jam calore corporis refrigescente, ardorem libidinis minus sentit: et tanto solertius ecclesiasticis ministeriis valeat praeesse, quanto magis in rei familiaris cura bene cognoscitur exercitata. Quae de intemperantia libidinis ne plurimum possit notari, si videlicet per plures decurrerit viros, unius viri uxor eligenda censetur. Vos tandem alloquor, virgines, ut ministrorum quoque differentiam de vestra cogitetis praerogativa. Ecce enim sanctorum obsequio viduarum ab apostolis, locum quorum obtinent episcopi, minoris ordinis viros, id est diaconos, videtis deputatos: ab ipso vestro Christo in matre ejus Virgine didicistis, quid vobis debeant episcopi. Non enim illi diaconum, sed apostolum dedit ministrum, per hoc patenter insinuans tanto vos digniores promereri ministros, quanto ad excellentiam Dominicae matris amplius propinquatis. Quae quidem non diaconum, sed apostolum in obsequio sui ministrum adepta, quid vobis episcopi debeant insinuat, qui apostolorum gradum in Ecclesia possident. Unde et devotis communiter feminis, tam virginibus quam caeteris, quanto studio tam apostolorum quam praedictorum diaconorum ab eis electorum festivitates sint celebrandae, nolo vos ignorare. Quorum vos intercessionibus plurimum adjutas ille vos in sacro proposito custodiat, qui tales vobis deputavit ministros, et eosdem apud se vestros habeat advocatos sponsus vester Dominus Jesus Christus, qui cum Patre, etc.

SERMO XXXII DE LAUDE SANCTI STEPHANI PROTOMARTYRIS. (Textum emendavimus ad fidem codicis Einsidl.) Ancillis Christi servus Christi, tanto Domino digne confamulari. Protomartyris et coelestis signiferi piissimas exsequias, imo triumphalem celebrantes agonem, tanto id majore perficite devotione, quanto vos amplius huic tam Christi quam vestro diacono constat obnoxias esse. Quid enim diaconus nisi minister interpretatur? Quis autem Actus apostolorum perlegens, non noverit beatum Stephanum cum sex aliis Spiritu sancto plenis, juxta ipsius Spiritus septiformis gratiae numerum, ab apostolis in ministerium sanctarum feminarum diaconos electos, et per impositionem manus, ad hujus administrationis curam diligenter adstrictos, et quasi adjuratos? Qui cum omnes pariter pleni Spiritu sancto ab apostolis eligendi dicantur, solus tamen Stephanus hanc gratiam spiritaliter adeptus in sequentibus memoratur, cum dicitur: Et elegerunt Stephanum virum plenum fide et Spiritu sancto, et Philippum (Act. VI, 5), etc. Et rursum: Stephanus plenus gratia et fortitudine faciebat prodigia et signa magna in populo (ibid., 8). Gaudete itaque, et spiritaliter congaudete tanti agonistae victoriae, quem et meruistis habere ministrum, et in hujus administrationis mercede priorem martyrii palmam adeptum de obsequio vestro misistis ad coelum. Reddite mutuum super hoc divinae laudis obsequium; et quo ille fidelis pro Deo vestris ministravit mensis, eo vos devotius in obsequio Dei et veneratione martyris persistatis. In quo simul et honorem vestrum pensate, et fiduciam de meritis ejus non mediocrem sumite. Honorem quidem, quod, ut praefati sumus, talem meruistis habere ministrum, quem militiae coelestis signiferum omnes animae sequuntur justae; fiduciam vero, quaN[)habuerit scriptorem, quem et Dominica. Tanquam apocryphae passiones apostolorum repudiantur, et exitus Dominicae matris certum ex scriptore titulum non habet. Sola est protomartyris passio evangelici scriptoris stylo insignita, et tam diligenter descripta, ut tam in sua quam in vestra laude abundet. Statim quippe post electionem ejus et caeterorum ad obsequii vestri diaconatum, subjunctum legimus: Stephanus autem plenus gratia et fortitudine faciebat prodigia et signa magna in populo. Quid hoc, obsecro, vobis dignitatis acquirit, quod non ante susceptum diaconatus officium his prodigiis et signis Stephanum magnificari Lucas commemorat, sed statim post hujus curae susceptionem; nisi ut innuat hoc a vobis meritum processisse, ut quo se amplius sub infirmiori sexu famulando humiliaret, amplius hinc eum Dominus exaltaret, et in his quae sequuntur, caeteris excellentior sanctis appareret? De quo et subditur, quod cum propter prodigiorum et signorum magnitudinem ferre adversarii eum non possent, de diversis in eum synagogis et locis convenientes, tam verbis quam factis mirabilem invenerunt. Cum enim praemisisset evangelista: Stephanus autem plenus gratia et fortitudine faciebat prodigia et signa magna in populo; adjecit, atque ait: Surrexerunt autem quidam de synagoga quae appellatur Libertinorum, et Cyrenensium, et Alexandrinorum, et eorum qui erant a Cilicia et Asia, disputantes cum Stephano: et non poterant resistere sapientiae et Spiritui, qui loquebatur (ibid., 9, 10). Unde illico tam verbis ipsius quam miraculis amplius confutati, et vehementius in eum commoti falsis contra eum testibus introductis, commoverunt plebem, et seniores, et scribas, ut concurrentes raperent eum, et traherent in concilium, ut de blasphemia saltem in Deum et Moysem a falsis testibus ei objecta reus adjudicaretur. Quod quidem non tam per eorum malitiam, quam per dispensationem divinam, ut in omnibus militem suum Deus glorificaret, patenter historia docet. Unde et cum scriptum sit, quia concurrentes rapuerunt eum, et adduxerunt in concilium (ibid., 12), non tam vi adductum quam propria voluntate eum intelligimus Cupiens enim dissolvi, et esse cum Christo, qui ad Patrem ait: Volo, Pater, ut ubi sum ego, illic sit et minister meus (Joan. XII, 26), eo tunc desiderio primus ipse diaconus post summum sacerdotem Christum ferebatur, quo postmodum Laurentius Sixto adhaerebat dicens: «Quo progrederis sine filio, pater? Quo, sacerdos sancte, sine ministro properas?» Recordabatur et illud Sapientis proverbium, quo se obligatum attendebat, et exsolvere cupiebat: Ad mensam magnam sedisti: scito quoniam et talia te oportet praeparare (Prov. XXII). Sicut enim mensa est corporalis cibi, quae parva dicitur: sic et mensa magna ea recte vocatur, unde cibus animae in sacramento Dominico sumitur. Hanc mensam Dominus erexit, cum se ipsum in cruce pro nobis immolavit. Ad hanc mensam accedimus, cum de altari corporis et sanguinis ejus sacramenta sumimus. Quod quidem sumentes, illud attendere debemus, quod ista sumentes Christus admonet: Hoc facite, inquit, in meam commemorationem (Luc. XXII, 19); ac si aperte dicat: Hoc in memoriam meae passionis ita celebrate sacramentum, ut ad compatiendum pro me, ipsa vos promptos praeparet memoria. Ut enim Apostolus meminit: Si compatimur, et conregnabimus (II Tim. II, 12). Cum vero compatiendo Christo, vicem ei reddimus, quasi de mensa potentis sumpta fercula recompensamus, ut et nos eum reficiamus de nostro, sicut et ille nos satiavit de suo; et nobiscum ipse coenet, cum quo nos prius coenavimus. Quis autem minister in mensa Christi, nisi diaconus intelligitur, qui et ipsam altaris mensam, et in ea consecrandae hostiae sacramenta componit? Unde bene memorem hujus hostiae ipsum esse convenit, cujus praecipue ministerio tractatur, ut inde merito primus hic diaconus illi summo sacerdoti in hac recompensanda vice succederet. Cujus quidem laudem cum in concilium advocatus esset, ut diximus, ac accusandum, evangelista prosequens ait: Et intuentes in eum omnes, qui sedebant in concilio, viderunt faciem ejus, tanquam faciem angeli (Act. VI, 15). Jam enim in eo futurae vitae gloria resplendebat, quam fidelibus suis promittens, ait: Ibi enim neque nubent, neque nubentur; sed erunt sicut angeli Dei in coelo (Matth. XXII, 30). Et Apocalypsis: Mensura, inquit, hominis, quae et angeli (Apoc. XXI, 17). Legimus Dominum in transfiguratione sua tanquam solem facie resplenduisse: hujus autem faciem tanquam angeli audivimus factam esse, quod nec apostolorum, nec sanctorum cuiquam sacrae historiae. Statutus autem et interrogatus in concilio, quanta fortitudine animi atque constantia plenus esset, propriis responsis exhibuit, quae quidem tali fine concludens ait: Dura cervice, et incircumcisi corde et auribus, vos semper Spiritui sancto restitistis, sicut patres vestri, ita et vos. Quem prophetarum non sunt persecuti patres vestri? Et occiderunt eos, qui praenuntiabant, cujus vos nunc proditores et homicidae fuistis, qui accepistis legem, et non custodistis (Act. VII, 51). Ubi et subditur: Audientes autem haec, dissecabantur cordibus suis, et stridebant dentibus in eum (ibid., 54). Jam enim de primitiis percipiendae coronae securus, et de consummatione agonum suorum roboratus, quanto amplius properabat ad bravium, tanto adversarios minus verebatur, et magis in se commoveri gaudebat. Quam profecto constantiam non tam verbis ipsius, quam ipsa sua praesentia ei Dominus exhibebat, sicut statim adjunctum est: Cum autem esset Stephanus plenus Spiritu, intendens in coelum, vidit gloriam Dei, et Jesum stantem a dextris Dei (Act. VII, 54). Legimus Dominum Jesum, cum coelos ascenderit, ad dexteram Patris consedisse; nunc vero propter Stephanum, quasi inde surrexerit, stantem potius quam sedentem eum vidit apparuisse. Quis hic honor, quaeso, aut quae spes martyris, ut in occursum ejus assurgere, vel in auxilium ejus stare, quasi et pariter pugnet, Christus appareat? Bene autem praemissum est, faciem ejus tanquam faciem angeli factam fuisse, cum subjunctum sit eum gloriam Dei vidisse, ut jam ejus vita sive cognitio angelica magis quam humana dicenda sit. Scriptum quippe est, Domino ad Moysen dicente: Non videbit me homo, et vivet (Exod. XXXII, 20). Et Psalmista de ipsa visione Divinitatis jam securus, ad Deum loquitur: Satiabor cum apparuerit gloria tua (Psal. XVI, 15). Hic vero Stephanus non solum humanitatem Christi stantem ad dexteram Patris, verum et gloriam Dei videre se asserit, quasi jam omnino angelicam faciem adeptum. De qua videlicet angelica visione per semetipsam Veritas ait: Amen dico vobis, quia angeli eorum semper vident faciem Patris mei, qui in coelis est (Matth. XVIII, 10). Raptus est Paulus usque ad tertium coelum, et audivit arcana verba, quae non licet homini loqui (II Cor. XII, 4); non tamen gloriam Dei, vel dexteram Patris, in qua Christus consisteret, legitur conspexisse. Unde jam Stephanum quasi jam in exitu vitae constitutum non tam humane quam angelice vivere perpendimus; cui nec virginitatis praerogativam defuisse credimus, quae praecipue virtus angelos imitatur, ut videlicet in carne sine corruptione carnis vivatur, quod nequaquam Moysi concessum et humanae infirmitatis copulae obligato. Unde et in laudem tanti martyris sermo quidam conscriptus tali fine conclusus est: «In hoc quod praepositus est feminis, testimonium meruit sincerissimae castitatis. Beatus ergo erit, qui hunc imitatus fuerit. Et pudicitiae enim palmam, et martyrii consequetur coronam;» ac si aperte diceretur: Qui exemplo ejus Agnum sequens quocunque ierit, et bysso pariter indutus et purpura, rosis simul et liliis intextum percipiet diadema. Unde et per excellentiam tanti meriti divino quodam praesagio factum est ut Stephanus vocaretur: quod ut Beda meminit [Anmerkung] Hebraice norma vestra, Graece corona dicitur; cujus nominis utraque interpretatio quantum hujus militis excellentiam exprimat facile est assignare. Quod enim dicitur norma vestra, o fideles, tantis eum virtutibus adornatum innuit, ut ad perfectionem vitae ipse sit omnibus regula disciplinae. Quippe cum dilectio sit legis plenitudo, quis aeque ut Stephanus hanc tam Deo quam proximo visus est exhibere? Deo quidem pro ipso, et post ipsum prior moriendo, atque illud adimplens, quod ipse de ipso dixerat: Majorem hac dilectionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. XV, 13). Proximo autem, cum pro se lapidantibus voce magna orans, supplicavit dicens: Domine, ne statuas illis hoc peccatum, quia nesciunt quid faciunt (Act. VII, 59). Ubi et mox de ipso de tanta perfectione assumpta subditur: Et cum hoc dixisset, obdormivit in Domino (ibid.). Et quidem ipsum pro se orasse Scriptura non reticet, dicens: Et lapidabant Stephanum invocantem et dicentem: Domine Jesu, suscipe spiritum meum (ibid., 58). Sed, profecto, dum pro se orat, nec genua flexisse, nec clamasse voce magna legitur, ut tanto majorem inimicis exhiberet devotionem, quanto eos amplius orationis suae praesidio egere sentiret, de quorum meritis nihil confidebat. In hac ergo perfectione charitatis erga inimicos consummatus, expleta pro eis oratione, statim in Domino meruit obdormire; ut de perfecto virtutis cumulo, primus tam dignitate quam tempore martyr, primum perciperet bravium. Decebat quippe ut talis in acie Domini primus eligeretur athleta, et caeteris anteponeretur, qui, quo virtute perfectior, eo amplius ad bellum propriis animaret atque instrueret exemplis, quasi per ipsum Dominus manus omnium doceret ad praelium et digitos ad bellum. Et ut constantius ad agonem posteros hortaretur, intuens in coelum vidit gloriam Dei, et sibi jam astantem Jesum, statimque, quasi ad sequaces suos in agone corroborandos, exclamat dicens: Ecce video coelos apertos, et Filium hominis stantem a dextris virtutis Dei (ibid., 55); ac si diceret: Pugnate et vos fortiter, dimicate viriliter, quia post agonem pugnae, nulla est jam dilatio palmae. State in acie intrepidi, pugnate securi, quia Christus in agone astat nobis, ut vincamus pugnat pro nobis. Si Deus pro nobis, quis contra nos? (Rom. VIII, 31.) Quid etiam illud est insigne praesagii, quod Stephanus non tam coronatus, quam corona ipsa interpretatur? Quasi enim de ipso sunt omnes coronandi, qui ab ipso inchoantes, sunt per ipsum instructi, ut ipse simul et regula sit virtutum, et quodammodo corona victorum, et ducatus ad praemium. Qui etiam tantis, ut dictum est, exstitit virtutibus adornatus, ut corona caeterorum quasi supremum diceretur ornamentum, et in ipso corpore Christi non tam caeteris sanctis in vestimento Dominico sit connumerandus, quam in superiori parte, quasi corona, collocandus. Unde et immaculatae suae carnis hostia caeteris martyribus praeponi, et in catalogo septem diaconorum tanquam eorum archidiaconus, tam rei quam ordinis nomine meruit anteponi. Decebat quippe ut caeteri cum ipso vobis, ut diximus, deputati, ejus praecipue regerentur arbitrio, qui castimoniae praeeminebat virtute. Bene itaque divina dispensatione actum est, ut in exemplo martyribus ille primus exhiberetur, qui virtutum gratia praecedens, eos amplius roboraret, et ad coronam provocaret. Et sursum intuitus Jesum, tam in occursum, quam in auxilium sui pariter stantem, hanc revelationem sibi fieri non distulit profiteri, qua videlicet sequaces suos ad compatiendum amplius roboraret, et adversarios in se ipsum vehementius commoveret. Meminerat, ni fallor, Isaiam a Judaeis occisum, eo quod se Dei majestatem vidisse scripserat. Unde et ipse amplius istos commovendos ex his verbis suis Stephanus aestimabat, sicut et statim annexum est cum dicitur: Exclamantes autem voce magna, continuerunt aures suas, et impetum fecerunt unanimiter in eum. Et ejicientes eum extra civitatem, lapidadant (Act. VII, 56). Hanc eamdem portam aestimo, qua et Christus ad crucifigendum egressus est, ut et regi et militi idem passionis locus esset communis. Completum est in eo juxta ipsam quoque historiam, quod ad Hebraeos scribens Apostolus, ait: Quorum animalium infertur sanguis in sancta per pontificem, horum corpora cremantur extra castra. Propter quod et Jesus, ut sanctificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus est. Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium ejus portantes. Non enim habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus (Hebr. XIII). Si ergo his, qui futuram inquirunt, tanto desiderio properandum est, quanto magis Stephano, qui jam eam in coelis praesentem cernebat, qui sibi assurgentem, seu in occursum ejus stantem ac paratum videbat Christum? Quanta autem promotione in eum debaccharentur, ipsa persequentium impatientia testatur, cum dicitur: Et ejicientes eum extra civitatem, lapidabant (Act. VII, 57). Non [Anmerkung] enim dicit jam ejectum lapidari, sed cum adhuc ejiceretur inchoari. Ejecto autem illo, quanta festinatione ad ejus interitum convocarent, depositio vestium eorum innuit qua auferri videbatur aliquid impedimenti. Quanta vero sit ejus charitas quae: Omnia suffert, omnia sperat, omnia sustinet (I Cor. XIII, 7), exitus manifestat. Positis quippe genibus, exclamavit voce magna dicens: Domine, ne statuas illis hoc peccatum; et cum hoc dixisset obdormivit in Domino (Act. VII, 59). Monstrant praecedentia Stephanum etiam pro se ipso orasse cum dicitur: Et lapidabant Stephanum invocantem et dicentem: Domine Jesu, suscipe spiritum meum (Act. VII, 58). Ubi diligenter attendendum video quanta charitate inter ipsos lapidum ictus inimicos amplecteret, pro quibus non solum orat, sed etiam flexis genibus supplicat, quod nequaquam legitur pro seipso fecisse, verum etiam pro his quos primo graviter arguere et tam sua quam patrum suorum scelera non timuit improperare. Ex quanto autem charitatis fonte id perveniret exhibuit in fine, in quo tum praecipue Dominum Jesum imitari videtur, qui ad passionem deductus, pro crucifigentibus deprecatus est, dicens: Pater, ignosce illis, non enim sciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34). Perpendite, obsecro, charissimae sorores et filiae Christi, quanta providentia divinae pietatis circa vos fuerit qui hanc famulatui vestro charitatem deputavit, quae nec inimicis, cum occideretur, irasci potuit: ut hinc praecipue colligatis quid de ipso vobis sit sperandum qui sic se inimicis praebuit propitium. Legimus et alios sequaces ejus fortiter dimicasse, nullos autem vel paucos hanc exemplo Domini sui interemptoribus gratiam exhibuisse. Unde et merito primus in agone Domino succedere meruit, cui ex tanta virtutis imitatione propinquior exstitit, ut quo profectior esset virtute, prior assumeretur in exeN[) At ne tantae charitatis affectum in oratione sua non obtinuisse putemus affectum, attendite quid oratione illa proveniat et sequatur. Dictum quippe fuerat testes illos fuisos quibus lapidantibus traditus est, custodienda vestimenta sua secus pedes adolescentis Sauli deposuisse, postea vero cum, expleta oratione, pro inimicis martyr statim in Domino obdormivisse dicitur, mox de eodem adolescente Saulo subinfertur: Saulus autem erat consentiens neci ejus (Act. VII, 59), etc. Quibus verbis quidem in hoc maxime adolescente ejus oratio fructuosa invenitur, ut ille postea per meritum Stephani conversus fuisse credatur, per quem universus fere mundus ad Deum converteretur, ut hoc ipsum quod credimus Stephani meritis omnes pariter gentes tribuamus. Sed nec Stephano lapidato persequentium ira sedata est, sed tanto amplius propter eum accensa, quanto constat eum Deo magis acceptabilem et inimicis Dei fuisse odibilem. Unde et sequitur: Facta est persecutio magna in Ecclesia in illa die quae erat in Jerosolymis, et omnes dispersi sunt per regiones Judeae et Samariae, praeter apostolos (Act. VIII, 1). Cujus quidem persecutionis dispersionem in quantam salutem Ecclesiae Dominus converterit, ut de morte scilicet Stephani desolata materiam acciperet consolationum, sequentia indicant, cum haec scilicet fidelium dispersio multos in fidem Christi congregaret populos, sicut in sequentibus continetur, cum dicitur: Igitur qui dispersi erant pertransibant evangelizantes verbum Dei, Philippus autem descendens in civitatem Samariae praedicabat illis Christum. Intendebant autem turbae his quae a Philippo dicebantur unanimiter audientes et videntes signa quae faciebat. Multi enim illorum qui habebant spiritus immundos clamantes voce magna exiebant, multi paralytici et claudi curati sunt. Factum est ergo gaudium magnum in illa civitate (Act. VIII, 4 et seq.). Quod etiam gaudium quantum apostolis fuerit non tacetur cum dicitur: Cum audissent autem apostoli qui erant Jerosolymis quia recepisset Samaria verbum Dei, miserunt ad illos Petrum et Joannem (ibid., 14), etc. Hunc autem Philippum eum esse constat, qui etiam inter ipsos septem diaconos vestro famulatui deputatos evangelista superius secundum post Stephanum computavit, dicens: Et elegerunt Stephanum, virum plenum fide et Spiritu sancto, et Philippum (Act. VI, 5), etc. Ex quo etiam liquet per hunc quoque diaconem vestrum quasi de domo vestra primam agentes praedicationem Christi dilatam fuisse et primitias gentium in horrea Christi pervenisse. Cujus etiam filiabus quantam gratiam praerogativa virginitatis contulerit longe inferius evangelista non reticet dicens: Altera autem die profecti venimus Caesaream et intrantes domum Philippi evangelistae, qui erat unus de septem, mansimus apud eum. Huic autem erant filiae quatuor virgines prophetantes (Act. XXI, 8, 9). Ut ergo nunc ad superiora redeamus, libet etiam nunc intueri quantam curam sepeliendi sanctissimum martyris sui corpus habuerit Dominus, cum de caeteris ad ipsum ingemiscens Psalmista conqueratur dicens: Posuerunt morticina servorum tuorum escas volatilibus coeli, carnes sanctorum bestiis terrae. Effuderunt sanguinem sanctorum in circuitu Jerusalem et non erat qui sepeliret (Psal. LXXVIII, 2, 3). In illa quippe tanta persecutione et dispersione fidelium quae tunc Jerosolymis facta est, non defuerunt fideles qui cum planctu magno in tanta sui anxietate martyrem sepelierunt, sicut scriptum est: Sepelierunt Stephanum viri timorati et fecerunt planctum magnum super eum (Act. VIII, 2). Hic est ille ploratus et ululatus multus Rachelis vestrae, hae sunt illae compatientis Ecclesiae piae lacrymae, quae per Jeremiam praefiguratae sunt dicentem: Vox in excelso audita est lamentationis et luctus, Rachelis plorantis filios suos (Jer. XXXI, 15), etc. Et vos ergo, sorores in Christo charissimae, talem ac tantum in vestro famulatu defunctum pia lamentatione plangite, pia compassionis devotione venerandas exsequias celebrate, et quasi hunc praecipue vestrum ad sepulcrum prosequentes ejus sepulturae lacrymis unguenta perficite, et fideli ejus circa vos obsequio quasi aromata praeparate. Legimus in illis sceleratis turbis quae ad crucifigendum ducebant Dominum, non defuisse illi lugentium pietatem feminarum. Sicut idem meminit evangelista dicens: Sequebatur autem eum multitudo populi et mulierum quae plangebant et lamentabantur eum (Luc. XXIII, 27). Conversus autem ad illas Jesus dixit: Filiae Jerusalem, nolite flere super me (ibid., 28), etc. Si ergo infideles feminas, et ipsorum et persequentium uxores naturalis affectus pietatis qui maxime vestro sexui inest ad compassionis lacrymas commovit, quid vestro debeatis Stephano non ignoratis. Quem etiam post mortem quot et quantis miraculis Dominus extulerit praecipue doctores Ecclesiae ad posterorum memoriam studiose scribendo transmiserunt. Unde inter caetera meritis ejus perpetrata magnalia, maximus Ecclesiae doctor Augustinus libro De civitate Dei ultimo [Anmerkung] sex mortuos in Africa commemorat suscitatos, quod nec ipsum sibi Dominum nec Petrum in miraculis praecipuo, nec cuiquam sanctorum legimus concessisse. Prius quidem quemdam presbyterum, deinde puerum, postea quamdam sanctimonialem, dehinc quamdam puellam, postea juvenem, deinde quemdam infantem. Eucharius enim presbyter vetere morbo calcibus laborabat et per memoriam ejus in terris salvus factus est. Ipse vero postea morbo alio praevalescente, mortuus est, sed tunica ejusdem presbyteri postquam ad memoriam sancti martyris delata est, et reportata est, et super jacentis mortui corpus posita, meritis beati martyris suscitatus est. De puero vero legimus quia, cum in area luderet, exorbitantem boves qui vehiculum trahebant rotis eum attriverant, et confestim palpitavit exspirans. Hunc mater arreptum ad eamdem memoriam posuit, et non solum revixit, sed etiam illaesus apparuit. Sanctimonialis vero cum aegritudine laboraret, ad eamdem memoriam tunica illius allata est, sed antequam tunica reportaretur illa defuncta est. Hac denique tunica operuerunt cadaver ejus et recepto spiritu salvata est. Quadam autem die, quum Basus quidam Syrus ad memoriam ejusdem martyris pro filia aegrotante rogaret et vestem puellae eo detulisset, ecce duo pueri de domo occurrerunt qui eam mortuam nuntiaverunt. Sed amici qui erant in domo prohibuerunt illi dicere, ne per publicum plangeret. Qui cum domum rediisset nimio dolore commotus, mortuae filiae vestem quam detulerat superjecit et vitae reddita est.N[)noverat, beatus commemorat Augustinus, ex his scilicet innuens quae in una provincia facta ad ejus notitiam pervenerunt, quot et quanta talia videlicet majora in caeteris mundi partibus ad gloriam sui militis Dominus operari credendus sit. Unde et id praerogativae consecutus est, ut in ejus memoriam maxime cathedrarum episcopalium basilicas videamus consecratas. Qui primus martyr Christi, tanquam alter Abel, proprii sanguinis effusione, quidam, ut ita dixerim, fundator exstitit Ecclesiae, seipsum tanquam lapidem vivum et multorum lapidum ictibus obtusum et quadratum in ejus fundamentum substernens, super quem caeteri omnes tanquam in ipso quodam modo fundati ac firmati innitantur, qui et viris exhibuit formam constantiae et feminis pariter continentiae. Sed quoniam cuncta haec ad vestram gloriam, charissimae sorores, specialiter pertinent quae de primo vestro praedicantur ministro, tanto amplius a vobis triumphus ejus memorandus est, quanto ejus memoria vobis ampliorem honorem vel majorem securitatem praestat. Unde pia vobis exhortatione consulimus ut semper in matutinis et vespertinis laudibus in antiphona propria et collecta ejus memoriam devote celebretis, ut quem apud homines fidelem habuistis ministrum, salubriorem apud Deum sentiatis advocatum, ipso id vobis Domino praestante, cui est honor et gloria per infinita saeculorum saecula. Amen.


[Zurück zur letzten Seite] [Zum Seitenanfang]